Klasik Arapça Tedrisatında Tablo ve Şemaların Kullanımına Bir Örnek: Vakfıkebirli Ali Rıza Efendi’nin Netâicu’l-Efkâr Hâşiyesi –Adalî-i Cedîd / An Example of Using Tables and Diagrams in Classical Teaching of Arabic Language: Vakfikebirli Ali Riza Efendi’

Yıl 2016, Sayı: 28, 43 - 72, 13.07.2017

Ali Benli

Öz

Öz: Bu makalede Vakfıkebirli Ali Rıza Efendi’nin biyografisi ve eserleri hakkında bilgiler verilmekte ve Adalı-ı Cedîd adıyla bilinen nahiv kitabı incelenmektedir. Kuşadalı Mustafa Efendi’nin Netâicu’l-efkâr adlı kitabına yazılmış bir haşiye olan eser, zengin kaynakları, tertibi, öğreticiliği gibi sebeplerle hoca ve öğrenciler arasında şöhret kazanmıştır. Eserin en dikkat çekici özelliği içerdiği şema ve grafiklerdir. Ali Rıza Efendi, bu eserde önceki gramer kitaplarında görülmeyen yoğunlukta şema türü görsel malzemelerden istifade etme yolunu seçmiştir. Bunu yaparken öğrencilerin gramer konularını daha iyi anlamalarını, karmaşık meseleleri bir bakışta kavramalarını, öğrendikleri kuralların zihinlerinde daha kalıcı olmasını hedeflemiştir. Görsel malzemeleri hazırlarken tam ve yarım daireler, kare ve dikdörtgenler vb. geometrik şekiller kullanmıştır. Eserin bu yönü ile incelenmesi Klasik Arapça öğretimi materyallerinin farklı bir yönüne ışık tutacaktır.

Anahtar Kelimeler: Arapça öğretimi, Vakfıkebirli Ali Rıza Efendi, Şema ve tablolar.

Abstract: In this article, information is given regarding Vakfıkebirli Ali Rıza Efendi’s biography and his works. Also, the grammar book which is called Adalı-I Cedid has been explored. The work which was originally written as a supercommentary on Kuşadalı Mustafa Efendi’s work on Nataej al afkar, has become reputable among scholars and pupils due to its rich sources, arrangement, didactic qualities. In this work, unlike its grammatical predecessors, the intensive use of visual elements such as schematic representations have been opted. The purpose of this method was to facilitate the understanding of the teaching contents and complex grammar issues for students at first glance and make them lasting in their minds. For visual elements, geometric shapes such as circles, semi-circles, squares and rectangular have been used. The study of the work from this perspective will shed light on a different aspect with respect to classical Arabic education materials.

Key Words: Arabic Teaching, Vakfikebirli Ali Riza, educational graphics.