'Ubeyd-i Zakani's Sad Pend Risale

Yıl 2016, Sayı: 29, 45 - 72, 30.12.2016

Musa Balcı

Öz

Abstract: The text of the 'Risale-i Sad Pend' by Ubeyd-i Zakanî from the Persian Scholar of the fourteenth century contains advice from different subjects. It is different from other pendnames in that it accommodates ironic elements in it. In this text, Ubeyd criticizes misunderstandings in the society he lived in. Even if it is not directly described, the traces of a life understanding in which the scholar, whose face turns to life and living in the taste of life, idealizes can be seen in this work.
In the Sad Pend (Ritual), there are criticisms about people belonging to almost every layer of the society. In this work of 'Ubeyd', who says words about women and marriage, which need to be explained so much, as well as about highly political, judicial and religious representatives, the emphasis on the life of the Hereafter, which prevails in other texts of advice, is not clearly seen. In the background of Ubayd's criticism, it can be said that the traces of sincerity and righteousness that he pursues are traceable.

Anahtar Kelimeler

'Ubeyd-i Zakani, Sad Pend, Ironi, Advice literature

'Ubeyd-i Zâkânî'nin Sad Pend Risalesi

Öz

Öz: XIV. yüzyıl Fars ediplerinden ‘Ubeyd-i Zâkânî’nin Risâle-i Sad Pend adlı metni farklı konulara ait öğütleri barındırmaktadır. Bu eser içerisinde ironik unsurlar barındırması bakımından diğer pendnamelerden ayrılır. Bu metinde ‘Ubeyd, yaşadığı toplumdaki mevcut yanlışları öğüt formunda tenkit etmektedir. Doğrudan tarif edilmemiş olsa bile, yüzü hayata ve hayatı tadında yaşamaya dönük olan edibin idealize ettiği bir hayat anlayışının izleri bu eserinde görülebilmektedir.
Sad Pend (Yüz Öğüt) risalesinde toplumun hemen her katmanına mensup kişilere dönük eleştiriler yer alır. En ziyade siyasî, adlî ve dinî temsilcilerin yanı sıra, kadın ve evlilik üzerine izaha fazlasıyla muhtaç sözler söyleyen ‘Ubeyd’in bu eserinde, diğer öğüt metinlerinde baskın olan ahiret hayatı vurgusu açık olarak görülmez. ‘Ubeyd’in eleştirilerinin arka planında, onun izini sürdüğü samimiyet ve doğruluk anlayışının izlerinin olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

'Ubeyd-i Zâkânî, Sad Pend, İroni, Öğüt edebiyatı

Kaynakça

• Bâkırî, Bahâdır, “Tahlîl-i Besâmedî-yi Nakd-i İctimâî der Âsâr-i ‘Ubeyd-i Zâkânî”, Faslnâme-i Pejûhişhâ-yi Edebî, Yıl: 8, Sayı 31-32, 1390 hş.
• Balcı, Musa, Taşa Kazınmış Sözler: İslâm Öncesi Fars Öğüt Edebiyatı, Büyüyenay Yayınları, İstanbul 2015.
• Ceyhan, Adem, “Mehmed Ali Fethî’nin Terceme-i Nesâyih-ı Eflâtun-ı İlâhî İsimli Eseri”, CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl : 2015 Cilt :13 Sayı :1, 2015.
• Çiftçi, Hasan, ‘Ubeyd-i Zâkânî Toplumsal Görüşleri, Ahlak ve Felsefesi, Basılmamış Doktora Tezi, Erzurum 1996.
• ________,“Bir Fabl Olarak Fare ile Kedi Hikâyesinin Arkasındaki Mesaj”, Akademik Araştırmalar Dergisi, Sayı: 1, İstanbul 1999.
• _________, “Ubeyd-i Zâkânî”, DİA, C. 42, İstanbul 2012.
• _________, Klâsik Fars Edebiyatında Hiciv ve Sosyal Eleştiri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2002. Değirmençay, Veyis, Farsça Edatlar ve Bağlaçlar Sözlüğü, Erzurum 2003.
• Durmuş, İsmail, “Hezel”, DİA, C. XVII, İstanbul 1998.
• Halman, Talat Sait, “Ubeyd-i Zâkânî”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, Sayı: 18/1 Ankara 2011.
• Mahcûb, Muhammed Ca‘fer, “Berresî-yi Âsâr-i ‘Ubeyd-i Zâkânî 2”, Mecelle-i Îranşinâsî, Yıl: 6, Sayı: 4, 1373 hş.
• Naci, Muallim, Kültürler Kavşağında Edebiyat ve Hikmet Arap Fars ve Batı Edebiyatından Tercümeler, haz. Mehmet Atalay - Mehmet Yavuz, Büyüyenay Yayınları, İstanbul 2014. Nessâc, Hamid-Mezdârânî, Murtazâ Hâcî, “Gûneşinâsî-yi Şi‘r-i Fârsî Ez Menzer-i Edeb-i Siyâsî”, Faslnâme-i Mutâleât-i Miyânrişteî der ‘Ulûm-i İnsânî, Sayı: 4, 1393 hş.
• Pala, İskender, “Hezel”, DİA, C. XVII, İstanbul 1998.
• Şîrâzî, Sa‘dî-yi, Bûstân, hazırlayan ve notlandıran: Gulamhuseyn-i Yûsufî, Tahran 1359 hş.
• _________, Gulistan, hazırlayan ve notlandıran: Gulamhuseyn-i Yûsufî, Tahran 1377 hş.
• Yıldırım, Nimet, Fars Edebiyatında Kaynaklar, Atatürk Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları, Erzurum 2001.
• Zâkânî, ‘Ubeyd-i, Kulliyât-i ‘Ubeyd-i Zâkânî, Tashih ve Tahkik: Pervîz Atâbekî, Tahran 1379 hş.