Çanı Kediye Kim Takacak? İşte Bütün Mesele! Osman Reşer’in Geschichte der arabischen Litteratur (GAL) Nüshası ve Fuat Sezgin’in Akim Kalan Brockelmann Projesi

Yıl 2023, Sayı: 43, 101 - 115, 24.10.2023

Güler Doğan Averbek , Thoralf Hansteın

https://doi.org/10.26650/jos.1305007

Öz

1883’te Stuttgart’ta dünyaya gelen Osman Reşer (Oskar Rescher), 20. asrın üretken şarkiyatçılarındandır. 1909-1925 yıllarında Almanya-İstanbul arasında bir hayat sürmüş, 1925’te Türkiye’ye yerleşmiştir. Türkiye’de pek çok yazma kütüphanesini ziyaret eden, binlerce yazma gören, yurt dışına binlerce yazma satan ve bibliyografik çalışmalar yapan Reşer, bu esnada elindeki Geschichte der arabischen Litteratur (GAL) nüshasını sürekli güncellemiş, marjinlerin yetersiz kaldığı yerlere ilave not kâğıtları koymuştur. GAL’in İstanbul’da bulunan yazmaları da ihtiva eden güncellenmiş edisyonunu birlikte hazırlama konusunda mutabakata varmaları üzerine Fuat Sezgin, Reşer’i Süleymaniye Kütüphanesi’nden İstanbul Üniversitesi’ne bağlı İslâm Tetkikleri Enstitüsü’ne getirmiş, Ramazan Şeşen’i de bu projeye asistan olarak almıştır. Fakat Sezgin’in planda değişiklik yapması üzerine projeden çekilen Reşer, GAL nüshasını tek başına güncellemeye devam etmiştir. Söz konusu nüsha bugün Prof. Dr. Claus-Peter Haase’nin temellükündedir. GAL’in gözden geçirilmiş yeni baskısının nasıl hazırlanması gerektiğini maddeler hâlinde yazan Reşer, kendi ilave ve tashihleri göz önünde bulundurulmadan bir güncelleme yapılmasını tavsiye etmemektedir. Brockelmann’ın, eserini hazırlarken defterler ve kataloglardan istifade etmekle birlikte Türkiye kütüphanelerini görmediği göz önünde bulundurulursa Reşer’in güncellemelerinin kıymeti anlaşılacaktır. Bu çalışmada Sezgin’in GAL projesinin detayları sunulmuş, projenin neden akamete uğradığı irdelenmiş ve Reşer’in GAL nüshasının kıymeti sorgulanırken bundan sonra neler yapılabileceği üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Geschichte der arabischen Litteratur, Carl Brockelmann, Fuat Sezgin, Şarkiyat Çalışmaları

Who will Bell the Cat? That is the Question! Oskar Rescher’s Copy of Geschichte der arabischen Litteratur (GAL) and Fuat Sezgin’s Uncompleted Brockelmann Project

Öz

Born in Stuttgart in 1883, Oskar Rescher (a.k.a. Osman Reşer) was a productive Orientalist of the 20th century. He maintained a life between Germany and Istanbul from 1909 to 1925 and then settled in Turkey in 1925. Rescher visited many manuscript libraries in Turkey, saw thousands of manuscripts, sold thousands of manuscripts abroad, and performed bibliographic studies; he constantly updated the copy of Geschichte der arabischen Litteratur (GAL) and placed additional note slips in places where the margins were insufficient. Upon reaching the agreement to co-prepare the updated edition of GAL containing the manuscripts found in Istanbul, Fuat Sezgin brought Rescher from the Süleymaniye Library to the Istanbul University-affiliated Institute of Islamic Studies and took Ramazan Şeşen as the assistant to this project. However, withdrawing from the project upon Sezgin making changes to the plan, Rescher continued to update the copy of GAL on his own. This mentioned copy currently is in the possession of Prof. Dr. Claus-Peter Haase. Rescher wrote in the articles how the new revised edition of GAL should be prepared and added a note to the top of the list. In the last article, he recommends not making an update without considering his additions and corrections. The value of Rescher’s updates will be appreciated if one takes into account that Brockelmann while having benefitted from daftars and catalogues of Istanbul manuscripts, had not seen the libraries of Turkey while preparing his work. This article presents the details of Sezgin’s GAL project and discusses why the project failed and what can be done next while querying the value of Rescher’s copy of GAL.

Anahtar Kelimeler

Geschichte der arabischen Litteratur, Carl Brockelmann, Fuat Sezgin, Oriental Studies

Kaynakça

• Brockelmann, Carl. Geschichte der arabischen Litteratur. Leiden: Brill, 1937-1942. google scholar
• Brockelmann, Carl. Geschichte der arabischen Litteratur. rev. ed. Leiden: Brill, 1943-1949. google scholar
• Brockelmann, Carl. Geschichte der arabischen Litteratur. Weimar: Verlag von Emil Felber, 1897-1902. google scholar
• Doğan Averbek, Güler, Beate Wiesmüller. “The Manuscripts Oskar Rescher Sold to the Leipzig University Library Between 1925-1934.” Journal of Islamic Review / İslam Tetkikleri Dergisi. 12/1 (2022): 157-185. google scholar
• Doğan Averbek, Güler, Thoralf Hanstein. “Oskar Rescher - Biographical Finds around Manuscripts, Books and Libraries.” Sammler-Bibliothekare -Forscher: Beitrage zur Geschichte der Orientalischen Sammlungen an der Staatsbibliothek zu Berlin. ed. Sabine Mangold-Will, Christoph Rauch, Siegfried Schmitt. Frankfurt/ Main: Vittorio Klostermann Verlag, 387-449. google scholar
• Doğan Averbek, Güler. “The Manuscripts Oskar Rescher Sold to the Berlin State Library Between 1913-1936.” Journal of Islamic Review / İslam Tetkikleri Dergisi. 11/2 (2021): 477-568. google scholar
• Kanar, Mehmet. “Geschichte der arabischen Litteratur.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. vol. 14. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1996, 35-37. google scholar
• Quiring-Zoche, Rosemarie. Arabische Handschriften. Die Handschriften der Sammlung Oskar Rescher in der StaatsbibliothekzuBerlin-PreussischerKulturbesitz. 4 Bande. Stuttgart: Franz Steiner 1994 (Verzeichnis der Orientalischen Handschriften in Deutschland; XVII, 3). google scholar
• Rescher, Oskar. Al-Mubarrad, Die Kharidschitenkapital aus dem Kamil. Stuttgart, 1922. google scholar
• Rescher, Oskar. Beitrage zur arabischen Poesie. vol. VI/1. Stuttgart, 1954-1955. google scholar
• Rescher, Oskar. Die Dschihad-Traditionen aus Ibn Tümert’s Kitab undMuslim’s Sahih (Stambul 1331). Stuttgart: W. Heppeler, 1921. google scholar
• Rescher, Oskar. Orientalische Miszellen. vol. 1. Konstantinopel: Buchdruckerei Abajoli, 1925. google scholar
• Rescher, Oskar. (Pseudo-)Ğahiz: Das kitab el-mahasin wa’l-masâwi (Über die guten und schlechten Seiten der Dinge). vol. 1. Konstantinopel: Buchdruckerei Abajoli, 1926. google scholar
• Sezgin, Fuat. Arap-İslâm Bilimleri Tarihi. vol. 1. İstanbul: Prof. Dr. Fuat Sezgin, İslam Bilim Tarihi Araştırmaları Vakfı, 2015. google scholar
• Şeşen, Ramazan. “Hocam Prof. Dr. Fuat Sezgin.” Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 9/9 (2019): 1-2. google scholar
• Witkam, Jan Just. “Brockelmann’s Geschichte Revisited Once More.” in: Carl Brockelmann, History of the Arabic Written Tradition. vol. I. trans.: Joep Lameer. Leiden-Boston: Brill, 2014, pp. v-xiv. google scholar
• Interview with Prof. Dr. Ramazan Şeşen, 5 September 2019. google scholar
• Interview with Prof. Dr. Salih Tuğ, 15 September 2019. google scholar
• Interview with Prof. Dr. Yusuf Ziya Kavakçı, 13 November 2019. google scholar
• Istanbul University, Institute of Islamic Studies Archive. google scholar