السُّـلْـطَـان عَـبْـدُ الحَـمِـيـدِ الـثَّـاني وَالـدَّولَـةُ الـعُـثْـمَـانِـية فِـي قَـصَائِـدِ شُّـعَـراءٍ مِنْ أَصْـلٍ هِـنْـدِيٍّ الَّـذِينَ عَـاشُوا في أوَاخِـرِ الـقَـرْنِ التَّاسِعَ عَـشَـرَ وَأوَائِـلِ القَـرْنِ الـعِـشْـرِينَ

Yıl 2023, Sayı: 43, 201 - 223, 24.10.2023

Mohammad Shakib Asım

https://doi.org/10.26650/jos.1338889

Öz

يَـتَـمَـتَّـعُ المُسْلِمُونَ الذِين يَعِـيـشُـون في شِـبْـهِ الـقارَّةِ الـهـنْـديّة بِـعـلاَقَـاتٍ دِيـنِـيَّةٍ وَتَـارِيـخِـيَّـةٍ ووُدّيَّةٍ وَعَـاطِـفِـيَّةٍ، طويلةِ الأمَـدِ مَع شَعْـبِ الأناضول عَـلى الـرّغْـم مِنْ أنَّ المنطقةَ لم تَـكُـنْ تَحْـتَ سَـيطرةِ العُـثمانِـيِّـينَ في التّارِيخ. وَكَـتَـعْـبـيـرِ عَـنْ روابِـطِ الصَّـداقةِ والأخُـوَّةِ الـقَـوِيَّةِ هـذه، لَـمْ يَحْجُـبِ الـنَّاسُ في أماكنَ مـثـلِ : الـهـنْـد وبَاكستان وبـنـغـلاديش وكـشـمـيـر، حَـيثُ اِرْتِفاعِ الكثافَةِ الـسُّـكَّـانيّةِ للمُسلِمـينَ، دَعْـمَهُـمَ المَاليَّ والمعْـنَـويَّ لِـشعْـب الأناضول عَـبْر التَّاريخ. وَ هٰـؤُلاءِ قَـدَّموا كلَّ أنواعٍ مِنَ الـدَّعْـمِ لِلْـعُـثمانِـيِّـيـن، الـذين اعـتَـبَـرُوهُـمْ حَامِلي رَأيَةَ الإسلامِ في حُـروبِـهِـمْ مَـعَ الكُـفَّـارِ، خُصُوصاً في الحَربَينِ : الأُولَى في الحَرْبِ الّتي وقَعَتْ بَينَ العُثمَانِيِّينَ وَ رُوسِيا فی عامین ۱۲۹۳- ۱۲۹۴ /1877-1878 . والثَّانِيَةِ مِنْهُما : "حَرْب جناق قلعة/الدّردنيل" الّتي وقَـعَـتْ بين الدَّولَةِ العُثْمانِيَّةِ وَالدُّوَلِ المُتَحَالِفَة في ۱۳۳۳-۱۳۳۴ /1915-1916. وَالمُسْـلِمُونَ في شِبْهِ القارَّةِ الهِـندِيَّةِ أصْبَحُوا مُستَـائِيـن أكثر مِنْ إلْـغـاءِ الـخِـلافَـة وَلَـمْ يَـتَـمَكَّـنُـوا مِنْ قَـبُـولِ هـذا الـوضْع. والـعَـديدُ مِنَ الـعُـلَماء والـشُّـعَـراء الـهـنـودِ الـمَـشْـهُـورينَ قـدْ كَـتَـبُوا كُـتُـباً وَرَسَـائِـلَ دِفَـاعاً عَـنِ الـخِـلافَةِ حَـتَّى أنْـشَـدُوا قَصَـائِـدَ مَـدْحٍ لِلسُّلطان عـبد الحميد خان، خليفةُ الـمُسْـلِـمِـيـنَ وَأشْعَـاراً بُـطُولِـيَّةً لِلـعُـثـمـانِـيِّـيـنَ. الـشـيـخ فـيـضُ الحَسن السَّهارنـفُـوري (ت. ۱۸۸۷/1887)، وذُو الـفـقـار علي الـدِّيـوبـنـدي (ت.۱۳۲۲/1904)، ووَحيدُ الدّين العالي الحيدر آبادي (ت.۱۳۴۴/ 1926)، وأديب بِيشاوَري (ت.۱۳۴۸/ 1930)، وحَمِيدُ الدِّين فَراهِي (ت.۱۳۴۹/1930)، وأنور شاه الكَشْمِيرِي (ت.۱۳۵۲/1933) هٰـؤُلاءِ العُلَماءِ وَالشُّـعَـراءِ الَّـذينَ وُلِـدُوا ونشؤوا في شبه القارّةِ الهندية وعاشُـوا في أوَاخِـرِ الـقَـرْنِ التَّاسِعَ عَـشَـرَ وَ أوَائِـلِ القَـرْنِ الـعِـشْـرِين. في هٰـذه الدِّراسَةِ سَنَذْكُرُ حياةَ الـشُّـعَـراءِ السِّـتَّـةِ الـمَـذْكُـورينَ وأعمالهِمِ الأدَبِيَّة بِإيجازٍ. بعدَ ذلكَ سَوفَ نَقُومُ بِفَحصِ عَـلاقاتِهِمْ معَ الدَّولَةِ العُثمانِيَّة وَسَوفَ نَقُومُ أيضاً بِتَحْليلِ وَتـقْـيِـيـمِ بَـعْـضِ قَـصَائِـدِ مَـدْحِـهِـمْ عَـنِ السُّلطان عَـبد الحَميد والعثمانيِّين والخِلافَةِ.

Anahtar Kelimeler

الدولة العثمانية, الهند, شعر, شاعر, السلطان عبد الحميد

Proje Numarası

Yok

Sultan Abdul Hamid and Ottomans in the Poems of Indian Poets from the Late 19th and Early 20th Centuries

Öz

Although the Indian Peninsula had not historically been under Ottoman rule, the Muslims living in the region have had long-standing religious, historical, friendly, and emotional relationships with the Anatolian people. Throughout history, people in places such as Pakistan, Bangladesh, and Kashmir with their dense Muslim populations did not withhold their financial or moral support for the Anatolian people. They did not hesitate to support the Ottomans, whom they saw as the flag bearers of Islam, during either the Russo-Turkish war, known as 93 Harbı in Turkish, or the Gallipoli Campaign of 1915- 1916. They were most upset by the abolition of the caliphate and took a long time to accept this situation. Many scholars and poets from India wrote books defending the caliphate, as well as elegies for Abdul Hamid Han, the caliph of Muslims, and for the Ottomans. Some of these scholars and poets who lived in the late 19th and early 20th centuries were Faiz-ul Ḥasan al-Saharanpuri, Zulfiqar Ali al-Diyobendi, Wahiduddin Ali al-Hyderabadi, Adib Pishavari, Hamiduddin Farahi, and Anwar Shah al-Kashmiri and were born and raised on the Indian subcontinent. This study examines the poems of these six mentioned poets who defended the caliphate and the Ottomans, as well as their praises about Sultan Abdul Hamid Han.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, India, Poet, Poem, Sultan Abdul Hamid II

Proje Numarası

Yok

XIX. Yüzyılın Sonu ve XX. Yüzyılın Başlarında Yaşamış Hindistanlı Şairlerin Şiirlerinde Sultan II. Abdülhamid ve Osmanlılar

Öz

Hint yarımadası, tarihte Osmanlıların idaresi altına girmemiş olsa da bölgede yaşayan Müslümanların Anadolu halkıyla uzak geçmişe dayalı dinî, tarihî, dostane ve duygusal bağları vardır. Bu güçlü dostluk ve kardeşlik bağlarının tezahürü olarak başta Hindistan olmak üzere Müslüman nüfusun yoğun olarak yaşadığı Pakistan, Bangladeş ve Keşmir gibi yerlerdeki insanlar, tarih boyunca Anadolu halkından maddî ve manevî desteklerini esirgememişlerdir. Gerek “93 Harbi” diye bilinen Osmanlı-Rus savaşında gerekse 1915-16 Çanakkale Harbi’nde İslam’ın bayraktarı olarak gördükleri Osmanlılara her türlü destekte bulunmaktan geri durmamışlardır. Hilafetin ortadan kaldırılmasına en çok da onlar üzülmüş ve bu durumu kabullenmekte zorlanmışlardır. Hindistanlı birçok âlim ve şair, hilafeti savunan eserler kaleme almış, Müslümanların halifesi olarak gördükleri Sultan II. Abdülhamid Han (1842-1918) ve Osmanlılar için methiyeler yazmışlardır. Feyzu’l-Hasan esSahârenpûrî (ö. 1887), Zülfikâr Ali ed-Diyubendî (ö. 1904), Vahîduddîn el-Âlî el-Haydarâbâdî (ö. 1926), Edîb-i Pişâverî (ö. 1930) Hamîdüddîn-i Ferâhî (ö. 1930) ve Enver Şâh el-Keşmîrî (ö. 1933) XIX. Yüzyılın sonları ile XX. Yüzyılın başlarında Hint yarımadasında yaşamış âlim ve şairlerden bazılarıdır. Bu çalışmamızda mezkûr altı şairin hayatı, eserleri, Osmanlı Devleti ile ilişkileri incelenecek ve Sultan II. Abdülhamid Han’ı, Osmanlıları ve hilâfeti konu alan medih ve destansı şiirlerine yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Hindistan, Şiir, Şair, Sultan II. Abdülhamid

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

Ekim 2023 (XLIII) sayısında iş bu makalemi yayınlamayı uygun buldukları için İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Şarkiyat Araştırma Merkezinin Şarkiyat Mecmuası yazı kuruluna teşekkür ederim.

Kaynakça

• Ahmed, Nazîr ve Muhammed Bedhaş Hâfiz. »el-Mevlevî Zulfikâr Alî ed-Diyöbendî ve Meâsiruhu el-İlmiyye: Dirâse Vasfiyye«. Islamic Sciences. 1/4 (2021): 1-19. google scholar
• Ahmed, Nazîr. »Fennu’ş-şi‘r ınde’l-Mevlevî Zulfikâr Alî ed-Diyöbendî: Dirâse Vasfiyye Tahlîliyye«. el-Mîzân. 2/4 (2020): 348-371. google scholar
• Aksun, Ziya Nur. Osmanlı Tarihi. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1944. google scholar
• Asım, Mohammad Shakib. ”Edib-i Pişâverî’nin Arapça Şiirlerinde 1915 Çanakkale Savaşı“. KÜLLİYAT Osmanlı Araştırmaları Dergisi. 16 (2022): 1-12. google scholar
• Aydın, Mahir. ”Doksanüç Harbi“. DİA. 9: 216-224, (İstanbul: TDV, 1999). google scholar
• Bayur, Yusuf Hikmet. Hindistan Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2. Baskı, 1987. google scholar
• el- Bilgrâmî, Gulâm Alî Âzâd el-Huseynî el-Vâsıtî. Subhatu’l-mercân fî âsâri Hindistân. Beyrut: Dâru’r-râfidîn, 2015. google scholar
• Dîvân-ı kasâyid ve gazeliyyât-ı Fârisî ve Arabî Edîb Pîşâverî. Derleyen/Haşiye ve Talik Yazan: Ali-Abdurrasûlî. Tahran/Parthia:1362. google scholar
• Erim, Nihat. Devletlerarası Hukuku ve Siyasî Tarih Metinleri, Cilt: I, Osmanlı İmparatorluğu Andlaşmaları. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1975. google scholar
• Fârûk Ensârî, Muhammed Abdullah. »eş-Şeyh Muhammed Enver Şâh el-Kişmîrî ve Ârâuhu’l-i‘tikâdiyye (Arzen ve Nakden) ». Yüksek Lisans Tezi. (Suudi Arabistan: Ummu’l-Kurâ Üniversitesi, 2000). google scholar
• el-Ferâhî, el-İmâm Abdulhamîd. er-Ra’yu’s-sahîh fî men huve’z-zebîh. Dımaşk: Dâru’l-kalem, 1918. google scholar
• Fığlalı, Ethem Ruhi. Kâdiyânîlik. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, 1986. google scholar
• Gazkooh, Kasâbî Celîl ve Hâdî Vekîlî. ”Peyvend-i edeb ve siyaset: Bâz-tâb-ı ceng-i cihâni-i evvel der eş’âr-i Edîb Pîşvârî“. Faslnâme-i târîh-i revâbıt-i hâricî. 14/55 (1392): 73-98. google scholar
• Hâfiz, Abdulkadîr. »et-Tenâssu’l-Kur’ânî fî şi‘ri Feyz el-Hasen es-Sehârenfûrî«. el-Edvâ’. Lahore: Şeyh Zâid İslamic Center, Pencab University, 34/52 (2019): 189-203. google scholar
• el-Haydar Âbâdî, Hakîm Muhammed Vahîduddin Alî. Kasîde Arabiyye. Hindistan/Agra:1906. google scholar
• Hoyladı, Adnan. ”Mevlevî Hafız Abdülcemîl Efendi’nin ez-Zaferu’l-Hamîdiyye Risalesi ve İslam Hukukunda Hilafetin Kureyşîliği Tartışmaları“. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, 2010. google scholar
• Huseyn, Esğar. Hayâtu şeyhi’l-Hind. Lahore: İdâre-i İslâmiyyât, 1977. google scholar
• İdris, Ahmed. el-Edebu’l-Arabî fî şıbhi’l-kârrati’l-Hindiyye hatta evahıri’l-karni’l-ışrîn. el-Cîze: Ayn li’d-dirâsât ve’l-buhûsu’l-insâniyye ve’l-ictimâiyye, 1. bs., 1998. google scholar
• İshtiyaq, Ahmad Zilli. ”Hamidüddîn Ferâhî“. DİA. XV: 477-478 (İstanbul: TDV, 1997). google scholar
• Kanar, Mehmet. ”Edib-i Pişaverî“. DİA. 10: 424-425, (İstanbul: 1994). google scholar
• el-Kâsımî, Muhammed Ahmed Han. »el-Ustâz Feyz el-Hasen es-Sehârenfûrî: Hayâtuhu ve Âsâruhu«. Sekâfetu’l-Hind: Mecelle İlmiyye Sekâfiyye Câmi‘iyye Fasliyye. 1/56 (2005, Yenidelhi): 195-215. google scholar Koçu, Reşad Ekrem. Osmanlı Padişahları. İstanbul: Ana Yayınevi, 1981. google scholar
• Komisyon. Dîvânu’l-Feyz. Thk. Dr. Zuhûr Ahmed Ezhar. Lahore: el-Mecma‘u’l-Arabî el-Pakistânî, 1416. google scholar
• Komisyon. Osmanoğulları ve Aydınların Anlatımıyla İmparatorluğu Yüzük Taşı II. Abdülhamid. İstanbul: Yeditepe, 2009. google scholar
• Komisyon. Şerhu’l-muallakâti’s-seb‘i’l-musemmâ Riyâzu’l-feyz li-Şeyh Feyz el-Hasen es-Sehârenfûrî. Thk. Dr. el-Hâfiz Abdulkadîr. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1971. google scholar
• Konukçu, Enver. ”Bâbürlüler“. DİA. 4: 400-404 (İstanbul: TDV, 1991). google scholar
• Korucu Üçüncü, Berna. ”Abdülhamid ve Bopal Nevvabları“. İrtad. 3 (2019), 79-94. google scholar
• Korucu Üçüncü, Berna. ”Bopal Nevvabı Sultan Cihan Begüm’ün İstanbul Ziyareti ve Osmanlıya Gönderdiği Yardımlar“. Journal Of Universal History Studies. 2 (2019), 251-268. google scholar
• Küçük, Cevdet. ”Abdülhamid II“. DİA. 1: 216-224, (İstanbul: TDV, 1998). google scholar
• Lewis, Geoffrey. ”The Ottoman Proclamation of Jihad in 1914“. Islamic Quarterly. 19/3 (1975), London, 15. el-Luknevî, Abdulhayy. Nuzhetu’l-havâtır ve behcetu’l-mesâmi‘ ve’n-nevâzır. Beyrut: Dâru Ibn Hazm, 1999. en-Nemr, Abdulmun‘im. Târîhu’l-İslâm fi’l-Hind. Beyrut: Muessesetu’l-câmi‘iyye li’d-dirâsât ve’n-neşr ve’t-tevzî‘, 1981. google scholar
• Numânî, Ebu’l-Kâsım. Dâru’l-ulum-i Diyobend ki câmi‘ ve muhtasar-ı târîh. Diyobend: Şeyhu’l-Hind Akademî, 2020. google scholar
• Rızavî, Seyyid Mahbûb. Târîh-i dâru’l-ulûm-i Diyobend. Diyobend: İdâre-i ihtimâm-i dâru’l-ulûm-i Diyobend, 1993. google scholar
• Sipihr, Ahmed Ali. İrân der ceng-i bozorg. Tahran: İntişârât-ı Edîb, çâp-ı dovvom, 1342. google scholar
• et-Tahrânî, Âgâ Bozork. ez-Zerî‘a ilâ tesânîfi’ş-şî‘a. Beyrut: Dâru’l-edvâ’, 1403. google scholar
• Vural, Suat. ”Sipahi Ayaklanmasının Siyasi Sebepleri“. Belgü. 2 (2015), 181-202. google scholar
• Yâhakî, Muhammed Ca‘fer. Çûn sebû-yi Teşne: Edebiyyat-ı Mu‘âsır-i Fârisî. Tahran: Câm Neşriyyât, 1375. google scholar
• Yıldırım, Nimet. ”Edîb-i Pişaverî ve Edebi Kişiliği“. Doğu Esintileri. 13 (2020), 49-68. google scholar
• (05.02.2023 :Tarihi Erişim (/تحميل/قیصرنامهادیب-پیشاوری-سید-احمد-رضوی/com.ketabpedia://https google scholar
• Erişim (/ديوان-الفيض-بتحقيق-د-.ظهور-أحمد-أظهر-دراسة-ونقد/0/83079/language_literature/net.alukah.www://https Tarihi: 25.02.2023). google scholar