XX. Yüzyıl Mısır Tiyatrosunda George Abyad ve Tiyatrocu Kişiliği

Yıl 2024, Sayı: 45, 437 - 459, 03.10.2024

Turgay Gökgöz

https://doi.org/10.26650/jos.1466184

Öz

Modern Arap tiyatrosu, Lübnan’da doğmuş olsa da dönemin şartları nedeniyle Mısır’da gelişim imkânı yakalamış ve başta Mârûn en-Nakkâş, Ya‘kûb Sannû‘, Ahmed Ebû Halîl el-Kabbânî ve George Abyad gibi önemli şahsiyetlerin sayesinde gelişmiş ve günümüze dek taşınabilmiştir. Napolyon’un 1798 yılında Mısır’ı işgaliyle başlayan Nahda Hareketi ile tiyatro sanatıyla ilk defa tanışan Mısır’da, tiyatro daha sonraki zamanlarda Mısırlı bir Yahudi olan Ya‘kûb Sannû‘ ile ciddi bir gelişim kaydetmiştir. Bu bağlamda Lübnanlı olup Mısır’a göç etmiş bir isim olan George Abyad da Cezayir ve Tunus gibi Kuzey Afrika ülkelerinde tiyatro sanatının yayılması için topluluğu ile birlikte ziyaretler gerçekleştirmiştir. Aslında Abyad’tan önce Mısır tiyatrosunun temelini atan isim Ya‘kûb Sannû‘dur. Abyad, Sannû‘ sonrası tiyatroya ivme kazandırmış ve Fransa’da öğrendikleri sayesinde Arapça ve Fransızca oyunlar sahneleyerek tiyatroyu modern bir hâle getirmeye çalışmış ve bunda da başarılı olmuştur. Ayrıca, Abyad, Mısır tiyatrosuna müzikali getiren, sanatsal tiyatroyu Mısır’a taşıyan ve dramayı standart hâle getiren bir isim olarak karşımıza çıkar. Fransızca oyunların yanı sıra klasik ve tarihî oyunları sahnelemesi, bir Lübnanlı olarak Mısır Arap tiyatrosuna katkıda bulunması ve yeni nesil tiyatroculara örnek olması bağlamında George Abyad, Arap tiyatrosu tarihinde önemli bir yerdedir. Bu makalede ülkemizde kendisi hakkında müstakil bir çalışmanın yapıldığına rastlamadığımız Lübnanlı tiyatrocu George Abyad ve tiyatrocu kişiliğine dair geniş bir şekilde bilgi vermek amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arap Edebiyatı, Arap Tiyatrosu, Mısır Tiyatrosu, George Abyad

Abyad’s Theatrical Personality in the 20th-Century Egyptian Theater

Öz

Modern Arab theater was born in Lebanon, but due to circumstances, it had the opportunity to develop in Egypt and could be moved until today thanks to important personalities. In Egypt, where the art of theater met for the first time with the Nahda Movement, which started with the invasion of Egypt by Napoleon in 1798, the art of theater later underwent serious development with Ya‘qûb Sannû‘ Egyptian Jew. In this context, George Abyad, a Lebanese immigrant to Egypt, visited North African countries such as Algeria and Tunisia with his troupe to spread the art of theater. In fact, before George Abyad, it was Ya‘qûb Sannû‘ who had laid the foundation of Egyptian theater. It would be appropriate to say that the seeds of theater art were sown in Arab countries thanks to these troupes. George Abyad was a name that brought the musical to Egyptian theater, brought artistic theater to Egypt, and standardized drama. George Abyad has an important place in the history of Arab theater in terms of staging classical and historical plays as well as French plays, contributing to Egyptian Arab theater as a Lebanese theater, and setting an example for the new generation of theater artists. In this article, it aims to provide broad information about the Lebanese theater actor George Abyad and his theater personality, which we have not come across in our country.

Anahtar Kelimeler

Arabic Literature, Arab Theater, Egyptian Theater, George Abyad

Kaynakça

• Abd Allah, A. Z. “The Theory of Theatre for Egyptian Nationalists in the First Quarter of the Twentieth Century”. Quaderni di Studi Arabi Istituto per l’Oriente C. A. Nallino, Nuova Serie 4, (2009), 193-204. google scholar
• Alex Cinema. (2022, Ocak 11). George Abyad (1880-1959). google scholar
• http://www.bibalex.org/alexcinema/actors/George_Abyad.html google scholar
• Alotaibi, N. K. A Historical Study of Saudi Theatre with Reference to the History of Theatre in the General Presidency for Youth Welfare. PhD Thesis. University of Exeter, 2013. google scholar
• Amin, D. “Ya‘qub Sannû”. Essays in Arabic Literary Biography 1850-1950, R. Allen (Ed.), Wiesbaden:Harrassowitz Verlag, 2010. google scholar
• Amine, K., & Carlson, M. The Theatres of Morocco, Algeria, Tunisia: Performance Traditions of the Maghreb. London: Palgrave Macmillan, 2021. google scholar
• Bakır Dayı, R. (2018). Modern Lübnan Edebiyatında Nesir Yayımlanmamış Doktora Tezi Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018. google scholar
• Bakır Dayı, R. “Lübnan Edebiyatında Tiyatronun Doğuşu ve Gelişimi”. Bayburt Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2(4), (2019), 103-113. google scholar
• Barbour, N. “The Arabic Theatre in Egypt”. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 8 (1), (1935) 173-187. google scholar
• Cormack, R. Translations and Adaptations of Sophocles’ Oedipus Tyrannos in Egypt, 1900-1970 PhD Thesis Islamic and Middle Eastern Studies University of Edinburgh, 2017. google scholar
• Cormack, R. “Who’s afraid of musical theatre? George Abyad’s 1912 Oedipus Rex”. A.,Gorman & S. Irving (Ed.), Cultural Entanglement in the Pre-independence Arab World. Londra- New York: I.B. Tauris, 2021. google scholar
• el-Cemel, ‘Abdurrahîm Yûsuf Ahmed “George Abyad”. H. Sakkût (Ed.), Kâmûsu’l-Edebi’l-‘Arabiyyi’l-Hadîs. Kâhire: Dâru’ş-Şurûk, 2009. google scholar
• el-Cemel, ‘Abdurrahîm Yûsuf Ahmed, “Ya‘kûb Sannû‘“. H. Sakkût (Ed.), Kâmûsu’l-Edebi’l-‘Arabiyyi’l-Hadîs. Kâhire: Dâru’ş-Şurûk, 2009. google scholar
• el-Cundi, E. A‘lâmu’l-Edeb ve’l-Fenn: C. II. Dımaşk: Matba‘atu Mecelleti Savt, 1954. google scholar
• Çalışlar, A. Tiyatro Ansiklopedisi. Ankara: Kültür Bakanlığı, 1995. google scholar
• Dâğir, Y. E. Mesâdiru’d-Dirâseti’l-Edebiyye: C. III. Beyrut: el-Mektebetu’ş-Şarkiyye, 1972. google scholar
• Er, R. (1991). “Modern Mısır Tiyatrosu II”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi, 35(1), 105-122. google scholar
• Ergül, A., Çağdaş Mısır Tiyatrosu’nde Tevfîk el-Hakîm ve Üç Entelektüel Tiyatrosu, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum, 1955. google scholar
• el-Fâhûrî, H. el-Câmi‘u fî Tarîhi’l-Edebi’l-Arabî. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1986. google scholar
• er-Râ‘î, A. el-Mesrah fi’l-Vatani’l-Arabî. Kuveyt: Âlemu’l-Ma‘rife, 1979. google scholar
• Gelvin, J. Divided Loyalties. California: University of California Press, 1998. google scholar
• Gökgöz, T. “Modern Suriye Tiyatrosunda Ahmed Ebû Halîl el-Kabbânî”. OPUS International Journal of Society Researches, 16 (Eğitim ve Toplum Özel sayısı), Art. Eğitim ve Toplum Özel sayısı, 2020. google scholar
• Hınıslıoğlu, H. Mârûn en-Nakkâş ve Arap Tiyatrosu’nun Doğuşu, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, 1995. google scholar
• Landau, J. “Abyad”, The Encyclopedia of Islam: Leiden: Brill C. V. XII, 2004. google scholar
• Malih, Ğ. “The Birth of Modern Arab Theatre”, The Unesco Courier, Director: Adel Rıfaat, November 1997,28-31. google scholar
• Metcalf, C. From Morality Play to Celebrity: Women, Gender, and Performing Modernity in Egypt: C. 18501939 PhD Thesis. University of Virginia, 2008. google scholar
• Necm, M. Y. el-Mesrahiyye fi’l-Edebi’l-‘Arabi’l-Hadîs. Beyrut: Dâr Beyrut, 1956. google scholar
• Pappe, I. The Modern Middle East. London-New York: Routledge, 2005. google scholar
• Rubin, D. The World Encyclopedia of Contemporary Theatre: C. IV. London-New York: Routledge, 1999. google scholar
• Savran, A. 19. Yüzyıl Osmanlılar Döneminde Yeni Arap Edebiyatı. Atatürk Üniversitesi Yayınları, 1991. google scholar
• Selaiha, N. Manifold Oedipus: Sophocles’ Oedipus Rex at the National (2001). Arab Stages, Nehad Selaiha Memorial Issue, 6, 2017. google scholar
• Sidebottom, C. An Introductory Survey of The Plays, Novels, and Stories of Tawfiq Al-Hakim, As Translated into English Master Thesis. The Ohio State University, 2007. google scholar
• Starkey, P. Modern Arabic Literature. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2006. google scholar
• Teymur, M. Hayâtunâ et-Temsîliyye: C. II. Kâhire: Matbu‘atu’l-İ‘timâd bi-Şâri‘i Hasen el-Ekber bi-Mısr, 1940. google scholar
• Wikipedia.org. (2022, Ocak 11). Abdu al-Hamuli. https://en.wikipedia.org/wiki/Abdu_al-Hamuli google scholar
• Ziriklî, H. el-Âlâm Kâmûsu Terâcim li-Eşheri’r-Ricâl ve’n-Nisâ mine’l-‘Arab ve’l-Musteşrikîn (C. II). Beyrut: Dâru’l-‘İlmi’l-Melâyîn, 1992. google scholar