Television in the Construction and Transformation of Gastronomic Culture: The Cases of MasterChef Turkey and The Taste Türkiye Programs

Yıl 2020, Cilt: 40 Sayı: 1, 339 - 364, 23.07.2020

Cem Tutar , Durmuş Durukan

Öz

Together with capitalism’s transformation from a production-based structure to a consumption-based structure, as a result of the social and cultural developments in the 1970s, the themes of reproduction, performance and entertainment also entered into circulation in the social field. As part of the basic existential activity in the cultural field, performance has an ideological function, especially in the semantic area created by mass media. While daily life has been planned according to capitalist motives in consumer society with the support of the neoliberal market economy, the type of human that is required for the system’s continuation is produced within the knowledge of expertise television provides. Food culture has also changed its shape and diverged from the ways it used to meet the physiological needs required for humans’ survival in consumer society; the gastronomic culture structured according to the requirements of the postmodern world has turned food culture into a functional tool for mainting the daily life of the postmodern world. The field of gastronomy is sometimes presented in this social and cultural structure through television shows as part of show business under the themes of performance and entertainment, or as a new and lucrative income channel in the neoliberal market economy. Reality game shows, as a program format that has entered into circulation in the international arena in particular, have an ideological function in this sense. While these programs, on the one hand, allow daily lives to be organized and a new type of person to be constructed within the consumption economy, functioning at the global level, these programs on the other hand circulate an eclectic, postmodern gastronomic culture. This study, has formed a purposeful sample by taking into consideration the sub-types of reality programs within national television channels, and examines the relations the programs identified in this way have with consumer society as well as the ideological function of these programs’ performances using a field-theory framework.

Anahtar Kelimeler

Consumption society, Neoliberalism, Food culture, Gastronomy, Game shows, Reality programs

Gastronomi Kültürünün İnşası ve Dönüşümünde Televizyon: Masterchef Türkiye ve The Taste Türkiye Programları Örneği

Öz

1970’li yıllarla birlikte kapitalizm, üretim temelli bir yapıdan tüketim temelli bir yapıya doğru dönüşüm yaşarken toplumsal ve kültürel alanda yaşanan gelişmeler sonucunda yeniden üretim, gösteri ve eğlence teması toplumsal alanda dolaşıma girmiştir. Gösteri, kültürel alanda temel varoluş etkinliğinin bir parçası olarak özellikle kitle iletişim araçları üzerinden yaratılan semantik alanda ideolojik bir işleve sahiptir. Neoliberal piyasa ekonomisinin desteklediği tüketim toplumunda gündelik hayat kapitalist saiklere göre planlanırken sistemin devamı için gerekli olan bir insan tipi televizyon üzerinden verilen uzmanlık bilgileri dâhilinde üretilmektedir. Tüketim toplumunda yemek kültürü de şekil değiştirerek insanın yaşamını sürdürmesi için gerekli olan fizyolojik gereksinimi giderme biçiminden uzaklaşarak postmodern dünyanın gereklerine göre yapılandırılmış gastronomi kültürü ile postmodern dünyanın gündelik hayatının sürdürülmesinde işlevsel bir araca dönüşmüştür. Televizyon bu kültürü üreten ve yaygınlaştıran önemli bir araçtır. Bu toplumsal ve kültürel yapı içerisinde gastronomi alanı kimi zaman gösteri ve eğlence teması içerisinde şov dünyasının bir parçası olma ya da neoliberal pazar ekonomisi içerisinde yeni ve kazançlı bir gelir kapısı olarak televizyonda verilen temsiller üzerinden sunulmaktadır. Özellikle uluslararası alanda dolaşıma giren bir program formatı olarak reality yarışma programları bu anlamda ideolojik bir işleve haizdir. Bu programlar bir yandan küresel düzeyde işleyen tüketim ekonomisi içerisinde bireyin gündelik yaşamının örgütlenmesini ve yeni bir insan tipinin kurgulanmasını sağlarken diğer yandan eklektik, postmodern bir yeme içme kültürünü dolaşıma sokmaktadır. Bu çalışmada ulusal televizyon kanalları içerisinde reality programların alt türleri dikkate alınarak amaca yönelik bir örneklem oluşturulmakta ve bu yolla tespit edilen programların tüketim toplumu ve gösterinin ideolojik işleviyle ilişkisi, alana ait kuramsal bir çerçeve üzerinden irdelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tüketim Toplumu, Neoliberalizm, Yemek kültürü, Gastronomi, Yarışma programları, Reality Programları

Kaynakça

• Akarçay, E. (2016). Beslencenin sosyolojisi, orta sınıfların yeme içme ve eğlence örüntüleri. Phoenix Yayınları.
• Andrejevic, M. (2004). Reality TV work of being watched. Rowman & Littlefield.
• Ashley, B., Hollows, J., Jones, S., & Taylor, B. (2004). Television chefs. In B. Ashley, J. Hollows, S. Jones, & B. Taylor (Eds.), Food and cultural studies (pp. 171–187). Routledge. Baudrillard, J. (2004). Tüketim toplumu (H. Deliceçaylı & F. Keskin, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Baudrillard, J. (2005). Şeytana satılan ruh ya da kötülüğün egemenliği (O. Adanır, Çev.). Doğu Batı Yayınları.
• Bauman, Z. (2003). Modernlik ve müphemlik (İ. Türkmen, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2018). Akışkan modernite (S. O. Çavuş, Çev.). Can Yayınları.
• Beardsworth, A., & Keil, T. (2011). Yemek sosyolojisi – Yemek ve toplum çalışmasına bir davet (A. Dede, Çev.). Phoenix Yayınları.
• Belge, M. (2016). Tarih boyunca yemek kültürü. İletişim Yayınları Bilgin, N. (2006). Sosyal bilimlerde içerik analizi. Siyasal Kitabevi.
• Bottomore, T. (2013). Frankfurt okulu ve eleştirisi (Ü. H. Yolsal, Çev.). Say Yayınları.
• Bowrey, K. (2013). The manufacture of ‘authentic’ buzz and the legal relations of MasterChef. In D. Hunter, R. Lobato, M. Richardson, & J. Thomas, Amateur media social, cultural and legal perspectives. (p. 73). Routledge.
• Burton, G. (1995). Görünenden fazlası medya analizlerine giriş (N. Dinç, Çev.). Alan Yayıncılık.
• Chaney, D. (1996). Lifestyles. Routledge. Curnutt, H. (2016). Cooking on reality TV: Chef – Participants and culinary television. In P. Bradley (Ed.), Food, media and contemporary culture: The edible image (pp. 144–164). Palgrave Macmillan.
• Çakır, M. (2014). Görsel kültür ve küresel kitle kültürü. Ütopya Yayınevi.
• Çelenk, S. (2005). Televizyon, temsil, kültür 90’lı yıllarda sosyokültürel iklim ve televizyon içerikleri. Ütopya Yayınları.
• Çetinkaya, N. (2018). Gastronominin tarihsel gelişimi, tarih öncesi çağlar. A. Akbaba ve N. Çetinkaya (Ed.), Gastronomi ve yiyecek tarihi içinde (s. 93–105). Detay Yayıncılık.
• Debord, G. (2006). Gösteri toplumu ve yorumlar (A. Ekmekçi & O. Taşkent, çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Deery, J. (2012). Consuming reality The commercialization of factual entertainment. Palgrave Macmillan.
• Deery, J. (2004). Reality TV as advertainment. Popular Communication, 2(1), 1–20. http://doi. org/10.1207/s15405710pc0201_1
• Demir, Y. & Kızılırmak, İ. (2019). İzleyicilerin televizyon yemek programları ve ünlü şeflerle ilgili inanç ve tutumlarını değerlendirmeye yönelik bir araştırma. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 7(3), 1852–1866.
• De Solier, I. (2005). TV dinners: Culinary television, education and distinction. Continuum Journal of Media & Cultural Studies, 19(4), 465–481. http://doi.org/10.1080/10304310500322727
• Dowd, D. (2013). Kapitalizm ve kapitalizmin iktisadı (C. Gerçek, Çev.). Yordam Kitap. Douglas, M. (1972). Deciphering a meal. The MIT Press, 101(1), 61–81.
• Duménil, G. & Lévy, D. (2009). Kapitalizmin marksist iktisadı (S. Pelek, Çev.). İletişim Yayınları. Dursun, Ç. (2013). İletişim kuram kritik. İmge Yayıncılık.
• Ellul, J. (1998). Sözün düşüşü (H. Arslan, Çev.). Paradigma Yayınları.
• Finkelstein, J. (1999). Foodatainment. A Journal of the Performing Arts, 4(1), 130–136. http://doi. org/10.1080/13528165.1999.10871653
• Fiske, J. (1996). Popüler kültürü anlamak (S. İrvan, Çev.). Ark Yayınları.
• Foucault, M. (2006). Hapishanenin doğuşu (M. A. Kılıçbay, Çev.). İmge Kitabevi.
• Ganguly, L. (2012). Global television formats and the political economy of cultural adaptation: Who wants to be a millionare? In India. In T. Oren & S. Shahaf (Eds.), Global television formats: Understanding television across borders (pp. 323–346). Routledge.
• Giddens, A. (2016). Kapitalizm ve modern sosyal teori (Ü. Tatlıcan, Çev.). İletişim Yayınları.
• Goody, J. (2013). Yemek, mutfak, sınıf karşılaştırmalı sosyoloji çalışması (M. G. Güran, Çev.). Pinhan Yayıncılık.
• Gökçe, O. (2006). İçerik analizi kuramsal ve pratik bilgiler. Siyasal Kitabevi.
• Gürsoy. D. (2018). Deniz Gürsoy’un gastronomi tarihi. Oğlak Yayıncılık.
• Harvey, D. (2010). Postmodernliğin durumu (S. Savran, Çev.). Metis Yayınları.
• Harvey, D. (2012a). Sermayenin mekanları eleştirel bir coğrafyaya doğru (B. Kıcır, D. Koç, K. Tanrıyar, & S. Yüksel, Çev.). Sel Yayıncılık.
• Harvey, D. (2012b). Sermaye muamması kapitalizmin krizleri (S. Savran, Çev.). Sel Yayıncılık.
• Harvey, D. (2015). Neoliberalizmin kısa tarihi (A. Onacak, Çev.). Sel Yayınları.
• Hatipler, M. (2016). Ekonomik boyutuyla görsel kültür ve kültür endüstri. Değişim Yayınları.
• Işın, M. P. (2019). Avcılıktan gurmeliğe yemeğin kültürel tarihi. Yapı Kredi Yayınları.
• Jenkins, H. (2006). Convergence culture. New York University Press.
• Kanık, İ. (2016). Gastro gösteri popüler kültür ürünlerinde yemeğin kültürel gösterisi. Ayrıntı Yayınları.
• Kaplan, Y. (1992). Öykü-anlatma ve mit-üretme aracı olarak televizyon (G. Kaplan, Çev.). Ağaç Yayınları.
• Kaya, Y, S. (2011). Reality TV programları gerçekten gerçek. A. Kotaman, A. S. Uğursoy, & A. Avcı (Ed.), “Dizim başladı! Kapat, sonra anlatırım” televizyonda hikâye anlatıcılığı içinde (s. 115–143). H2O Yayıncılık. Lefebvre, H. (2010). Modern dünyada gündelik hayat (I. Gürbüz, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Lewis, T. (2010). Mobile makeovers: Global and local lifestyles and identities in reality formats. In A. Hetsroni (Ed.), Reality television: Merging the global and the local (pp. 189–211). Nova Science Publishers Inc.
• Marx, K., & Engels, F. (2013a). Komünist parti manifestosu (S. Jabban, Çev.). Patikakitap.
• Marx, K. & Engels, F. (2013b). Alman İdeolojisi (T. Ok & O. Geridönmez, Çev.). Doğa Basım Yayın.
• Mutlu, E. (1991). Televizyonu anlamak. Gündoğdu Yayınları. Postman, N. (2004). Televizyon: Öldüren eğlence gösteri çağında kamusal söylem (O. Akınhay, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Postone, M. (2018). Çağdaş dünyayı kuramsallaştırma: Robert Brenner, Giovanni Arrighi, David Harvey. In R. Albritton, B. Jessop, & R. Westra (Eds.), Siyasi iktisat ve küresel kapitalizm 21. Yüzyıl, bugün ve yarın içinde (C. Cemgil, Çev., s. 11–29). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Robins, K. (1999). İmaj görmenin kültür ve politikası (N. Türkoğlu, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Simmel, G. (2011). Modern kültürde çatışma (T. Bora, N. Kalaycı, & E. Gen, Çev.). İletişim Yayınları.
• Smith, P. (2005). Kültürel kuram (S. Güzelsarı & İ. Gündoğdu, Çev.). Babil Yayınları.
• Tomlinson, J. (2004). Küreselleşme ve kültür (A. Eker, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2000). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınları.
• Wernick, A. (1991). Promotional culture. Sage Publications.