Sağlık Haber Algısının Sağlıklı Yaşam Farkındalığı Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 41 Sayı: 2, 289 - 318, 31.12.2021

Şükran Karaca

Öz

Sağlık çok önemli bir haber kategorisidir ve bu haberlerin insan yaşamındaki önemi gün geçtikçe artmaktadır. Sağlık haberleri, sağlıkla ilgili konularda birey ve toplumu bilgilendirerek farkındalık oluşturmaktadır. Dolayısıyla bu haberler, bireylerin ve toplumların tutum ve davranışlarını etkilemek ve bilinç düzeyini artırmak açısından oldukça önemli araçlardır. Bu bağlamda çalışmanın amacı sağlık haber algısının sağlıklı yaşam farkındalığı üzerindeki etkisini incelemektir. Çalışma kapsamında Çınar, Şengül, Çapa, Çakmak ve Bilge (2018) tarafından geliştirilen “Sağlık Haber Algısı” ölçeği ve Özer ve Yılmaz (2019)’in çalışmasında kullandığı “Sağlıklı Yaşam Farkındalığı” ölçeği kullanılmıştır. Çevrimiçi anket tekniği ile elde edilen 343 veri nicel analiz yöntemleri ile test edilmiş ve analizlerde SPSS istatistik paket programı kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda; sağlık haber algısının tüm boyutlarının (ticari kaygı ve sağlık davranışını istismar, davranış değişikliği, tüketime yöneltme) duyarlılık farkındalığı üzerinde; ticari kaygı ve sağlık davranışını istismar ile tüketime yöneltme boyutlarının ise bilinçlilik farkındalığı üzerinde bir etkisinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır (p<0,05). Ayrıca çalışmada, sağlık haber algısının medeni durum, yaş ve eğitim durumuna göre; sağlıklı yaşam farkındalığının ise yaş ve eğitim durumuna göre farklılık gösterdiği tespit edilmiştir (p<0,05).

Anahtar Kelimeler

Sağlık, Sağlık haberleri, Sağlıklı yaşam farkındalığı, Sağlık içerikleri, Kitle iletişim araçları

Investigating the Effect of Perception Toward Health News on Healthy Living Awareness

Öz

Health is a very important news category and its importance in human life increases daily. Health news creates awareness by informing individuals and society about health-related issues. Therefore, this type of news is a very important tool in terms of influencing individual and societal attitudes and behaviors and raising their levels of consciousnesses. In this context, the study aims to examine the effect perceptions toward health news have on health awareness. Within the scope of the study, the “Health News Perception” scale developed by Çınar, Şengül, Çapa, Çakmak and Bilge (2018) and the “Healthy Life Awareness” scale used by Özer and Yılmaz (2019) in their study were used. Data were obtained from 343 people using the online survey technique and tested using quantitative analysis methods with the statistical package program SPSS. As a result of the analyses on sensitivity awareness for all sub-dimensions of perceptions toward health news (i.e., commercial anxiety and exploiting health behaviors, behavioral change, being directed toward consumption), the sub-dimensions of commercial anxiety and exploiting health behaviors and of being directed toward consumption affect health living awareness (p<0.05). With regard to perceptions toward health news in terms of marital status, age, and education level, the study determined healthy living awareness to differ for age and education level (p<0.05).

Anahtar Kelimeler

Health, Health news, Healthy living awareness, Health content, Mass media

Kaynakça

• Abdi, H. (2003). Factor rotations in factor analyses. In M. Lewis-Beck, A. Bryman, & T. Futing (Eds.), Encyclopedia of social sciences research methods (pp. 1–8). Sage.
• Anvar, M. (2015). Data health assurance in social and behavioral sciences research. European Online Journal of Natural and Social Sciences, 4(4),725–736.
• Ardıç Çobaner, A. (2018). Bir sağlık iletişimi kampanyası geliştirmek: Sağlık Bakanlığı’nın tütün karşıtı kampanyası üzerine bir analiz. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(60), 808–823.
• Arnett, J. J. (1994). Are college student adults? Their conceptions of the transition to adulthood. Journal of Adult Development, 1, 154–168.
• Arnett, J. J. (2004). Emerging adulthood: The winding road from the late teens through the twenties. Oxford University Press.
• Avcı, İ., & Sönmez, M. F. (2013). Sağlık iletişimi bağlamında bireylerin televizyonda yayınlanan sağlık programlarını izleme alışkanlıkları ve motivasyonları: Elazığ örneği. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 2(2), 119–138.
• Aydın, A., & Güner, Ö. (2021). Çalışan kadınlarda pandeminin ruhsal etkileri ve sağlıklı yaşam farkındalığı. TJFMPC, 15(3), 602–609.
• Basu, A., & Dutta, M. J. (2008). The relationship between health information seeking and community participation: The roles of health information orientation and efficacy. Health Communication, 23(1), 70–79.
• Baran, Z. (2021). Sağlık turizmi işletmelerinde banket yönetimi ve organizasyonu. Ş. Karaca (Ed.), Multidisipliner yaklaşımla sağlık turizmi içinde (s. 373–398). Nobel Yayın.
• Birsen, Ö., & Öztürk, Ş. Y. (2011). Tüketim kültürü çerçevesinden sağlık haberleri. Akademik Bakış Dergisi, 26, 1–21.
• Boztepe Taşkıran, H., & Yıldız, E. (2019). Sağlığa ilişkin risklerin önlenmesi bağlamında sağlık iletişimi kampanyalarının ve yeni medyanın rolü. Dördüncü Kuvvet Uluslararası Hakemli Dergisi, 2(2), 111–133.
• Casero-Ripollés, A. (2020). Impact of Covid-19 on the media system. Communicative and democratic consequences of news consumption during the outbreak. El profesional de la información, 29(2), e290223.
• Centro De Ayuda Xlstat. (2021). How to interpret contradictory results between Anova and multiple pairwise comparisons? https://help.xlstat.com/s/article/how-to-interpret-contradictory-resultsbetween- anova-and-multiple-pairwise-comparisons?language=es
• Cooper, B. E. J., Lee, W. E., Goldacre, B. M., & Sanders, T. A. B. (2011). The quality of the evidence for dietary advice given in UK national newspapers. Public Understanding of Science, 21(6), 664–673.
• Çapar, H., & Çakmak, C. (2019). Halk sağlığı bilgi kaynağı olarak gazeteler: Sağlıkla ilgili haberlerin analizi. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 6(1), 25-33.
• Çerçi, Ü. Ö., Canöz, N., & Canöz, K. (2020). Covid-19 krizi döneminde bilgilenme aracı olarak sosyal medya kullanımı. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 44, 184–198.
• Çıkrıkçı Işık, G., Aytar, H., Çevik, Y., Emektar, E., & Balıkçı, H. (2019). The impact of social media news on the health perception of society, Annals of Medical Research, 26(11), 2573–2580.
• Çınar, F., Şengül, H., Çapa, H., Çakmak, C., & Bilge, Y. (2018). Sağlık haberleri algısı: Bir ölçek geliştirme çalışması. JAREN, 4(3), 164–171.
• Dutta, M. J. & Feng, H. (2007). Health orientation and disease state as predictors of online health support group use. Health Communication, 22, 181–189.
• Dutta-Bergman, M. J. (2004). Health attitudes, health cognitions, and health behaviors among internet health information seekers: Population-based survey. Journal of Medical Internet Research, 6(2), e15. https://doi.org/10.2196/jmir.6.2.e15
• Dutta-Bergman, M. J. (2006). A formative approach to strategic message targeting through soap operas: Using selective processing theories. Health Communication, 19, 11–18.
• Ertaş, H., Kıraç, R., & Ünal, S. (2019). Halkın sağlık haberleri algı düzeylerinin incelenmesi. 3. International 13. National Congress on Health And Hospital Administration içinde (s. 723–734). Sakarya.
• Fernandez, K., Kharkwal, K.C., Afrose, T., Habib, N., & Das, S. (2019). Individual’s awareness of healthy lifestyle: A cross sectional study of a rural community in Kedah, Malaysia. Journal of Biomedical Sciences, 6(2), 12–18.
• Ferreira, G. B., & Borges, (2020). Media and misinformation in times of Covıd-19 how people ınformed themselves in the days following the portuguese declaration of the state of emergency. Journal Media, 1, 108–121.
• Gay, L. R., Mills, G. E., & Airasian, P. (2009). Educational research: Competencies for analysis and applications. Merrill.
• Gegez, E. (2007). Pazarlama araştırmaları. Beta Yayınevi.
• George, D., & Mallery, M. (2010). SPSS for windows step by step: A simple guide and reference, 17.0 update. Pearson.
• Graphpad. (2021). If one-way ANOVA overall has P>0.05, is it possible for all the multiple comparisons tests to be “not significant”? What about the opposite? If the overall P is less than 0.05, must at least one multiple comparison test be “significant”? https://www.graphpad.com/ support/faqid/1081/
• Hair, J., Black, W. C., Babin, B. J., & Anderson, R. E. (2010). Multivariate data analysis (7th ed.). Pearson Education International.
• Haslam, K., Doucette, H., Hachey, S., MacCallum, T., Zwicker, D., Smith-Brilliant, M., & Gilbert, R. (2019). YouTube videos as health decision aids for the public: An integrative review. Canadian Journal of Dental Hygiene, 53(1), 53–68.
• Hochberg, Y., & Tamhane, A. C. (1987). Multiple comparison procedures. John Wiley & Sons Press.
• Hong, H. H. (2010). Communicating medical advances in television health news: THE influence of a human interest frame on audiences’ cognitive and emotional responses (Doctoral dissertaiton). University of Missouri-Columbia.
• Iversen, A. C., & Kraft, P. (2006). Does socio-economic status and health consciousness influence how women respond to health related messages in media? Health Education Research, 21, 601– 610.
• Jamieson, S. (2004). Likert scales: How to (ab)use them. Medical Education, 38(12), 1217–1218.
• Kahraman, G., Baş, T., & Akbolat, M. (2015). Obeziteye yönelik tutum ve inançların geliştirilmesinde sağlık programlarının etkisi. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(2), 89–98.
• Kartal, N., & Erigüç, G. (2018). Sağlık iletişiminde bir unsur olarak sosyal medya: Bir sosyal içerik platformundaki sağlık haberlerinin incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 6(1), 569–587.
• Kaskutas, L. A., & Greenfield, T. K. (1997). The role of health consciousness in predicting attention to health warning messages. American Journal of Health Promotion, 11, 186–193.
• Kaya, A. (2019). Health, news and ethical principles. Journal of Human Sciences, 16(2), 477–492.
• Kocaman, T., & Telatar, B. (2020). Yetişkinlerde beden kitle indeksine göre sağlıkla ilgili yaşam kalitesinin, sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının ve zayıflama girişimlerinin değerlendirilmesi. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 14(4), 497–506.
• Koçak, A., & Bulduklu, Y. (2010). Sağlık iletişimi: Yaşlıların televizyonda yayınlanan sağlık programlarını izleme motivasyonları. Selçuk İletişim Dergisi, 6(3), 5–17.
• Kolaç, N., Balcı, A.S., Şişman, F. N., Ataçer, B. E., & Dinçer, S. (2018). Health perception and healthy lifestyle behaviors in factory workers. Medical Journal of Bakirkoy, 14(3), 267–274.
• Lau, A. Y. S., Gabarron, E., Fernandez-Luque, L., & Armayones, M. (2012). Social media in healthwhat are the safety concerns for health consumers? Health Information Management Journal, 41(2), 30–35.
• Levinson, D. J. (1986). A conception of adult development. American Psychology, 41, 3–13.
• Maden, S. (2020). Covid-19 salgını ve sağlık haberciliği: Prof. Dr. Erkan Yüksel ile söyleşi. Etkileşim Dergisi, 3(6), 205–213.
• Moorhead, S. A., Hazlett, D. E., Harrison, L., Carroll, J. K., Irwin, A., & Hoving, C. (2013). A New Dimension of Health Care: Systematic Review of the Uses, Benefits, and Limitations of Social Media for Health Communication. Journal of Medical Internet Research, 15(4), e85. https://doi. org/10.2196/jmir.1933
• Öğüt Yıldırım, P. (2017). Türkiye’de sağlık haberciliğinin tarihsel gelişimi. Atatürk İletişim Dergisi, 14, 5–25.
• Özel Hastaneler Yönetmeliği. (2021, Mayıs). Resmi Gazete. https://www.mevzuat.gov.tr
• Özer, E., & Yılmaz, N. (2020). Sağlıklı yaşam farkındalığı: Bir ölçek geliştirme çalışması. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Dergisi, 3(1), 47–60.
• Öztürk, G., & Öymen, G. (2014). Sağlık iletişimde sosyal medya kullanımının stratejik önemi: Türkiye’de kalp sağlığı ile ilgili kâr amacı gütmeyen kuruluşlar üzerine bir değerlendirme. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 3, 109–132.
• Peksoy Kaya, S., & Kaplan, S. (2020). Hemşirelik öğrencilerinde COVID-19 pandemisi farkındalıklarının ve sağlık davranışlarının sağlık okuryazarlığı ile ilişkisinin değerlendirilmesi. Head, 17(4), 304–311.
• Ramachandran, H., J., Wu, V. X., He, H., Jiang, Y., & Wang, W. (2016). Awareness, knowledge, healthy lifestyle behaviors, and their correlates to coronary heart disease among working women in Singapore. Heart & Lung, 45(4), 341–349.
• Ratner, B. (2009). The correlation coefficient: Its values range between +1/−1, or do they? Journal of Targeting, Measurement and Analysis for Marketing, 17, 139–142.
• Rice, R. E. (2006). Influences, usage, and outcomes of ınternet health ınformation searching: Multivariate results from the pew surveys. International Journal of Medical Informatics, 75(1), 8–28.
• Richard, A. J., & Dean W. W. (2007). Applied multivariate statistical analysis. Pearson Education Publications.
• Roscoe, J. T. (1975). Fundamental research statistics for the behavioral sciences (2nd ed.). Holt Rinehart and Winston.
• Scharrer, E. (2008). Media exposure and sensitivity to violence in news reports: Evidence of desensitization? Journalism & Mass Communication Quarterly, 85(2), 291–310.
• Scheffe, H. (1953). A method of judging all contrasts in the analysis of variance. Biometrika, 40, 87–104.
• Scheffe, H. (1959). The analysis of variance. John Wiley Press. Sezgin, D. (2011). Yaşam tarzı önerileri bağlamında sağlık haberlerinin analizi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(2), 52–78.
• Sungur, S., Yücel, E., Metintaş, S., & Önsüz, M. F. (2020). Yüksek tiraj yapan yerli ve yabancı internet gazetelerinin koronavirüs hastalığı ile ilgili haber içeriklerinin incelenmesi. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi, 5, 47–60.
• Şahinoğlu, S., & Baykara, Z. (2011). Bir gazetenin sağlık haberlerinin sağlık/hastalık kavramı çerçevesinde incelenmesi. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 1(2), 11–15.
• Şener, E., & Samur, M. (2013). Sağlığı geliştirici bir unsur olarak sosyal medya: Facebook’ta sağlık. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(4), 508–523.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics (5th ed.). Allyn and Bacon.
• Umunç, C. (2020). Yemek ve sağlık programlarında katılımcı ve takipçi yorumlarının sağlıklı beslenme farkındalığı açısından incelenmesi. Erciyes İletişim Dergisi, 7(2), 1263–1284.
• Ünal, R., & Taylan, A. (2017). Sağlık iletişiminde yalan haber-yanlış enformasyon sorunu ve doğrulama platformları. Atatürk İletişim Dergisi, 14, 81–100.
• Verhaag, M. L. (2014). Social media and healthcare- hype or future? (Master’s thesis, University of Twente, Netherlands).
• Yalçınkaya, M., Gök, Ö. F., & Yavuz, K. A. (2007). Sağlık çalışanlarında sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 6, 409–420.
• Yanık, A., & Noğay, N. H. (2017). Sağlık çalışanlarında sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi. Fırat Tıp Dergisi, 22(4), 167–176.
• Yardan, T., Dikmetaş Yardan, E., & Bölükbaşı, F. B. (2018, Ekim). Toplumun sağlık haberciliği konusundaki algı, tutum ve davranışları. Uluslararası Sosyal & Hukuk Çalışmaları Kongresi içinde (s. 17–27). Samsun.
• Yüksel, E., Kaya, A., & Kaya, A. (2016). What the media and health professions think about the health content of media. The power of the media in health communication. Routledge.