Late Antique / Byzantine Architectural Sculpture from Mucuk Village, Silifke

Yıl 2021, Sayı: 30, 81 - 110, 30.06.2021

Ayşe Aydın

Öz

During explorations carried out as part of the “Göksu Archaeological Project” in 2006, numerous elements of architectural sculpture were recorded in the vicinity of the houses and mosque of Mucuk village and in the walls of the houses themselves. The sculpture, all of which is limestone, includes five flat pier capitals (one of which was embedded in a wall), three flat pier bases, one column base, one column shaft built into a wall, one column shaft fragment (likely belonging to a ciborium or templon given its size), and one flat pier for a window. Flat pier capitals were used in Constantinople, Anatolia, and other provinces throughout the late antique / Byzantine period, starting in the third or fourth century. Several flat pier capitals, two of Proconnesian marble, two of marble, and the rest of limestone, are on exhibition in museums (in modern Adana, Anamur, Mersin, Silifke, and Tarsus) located, like Mucuk, in the territory of ancient Cilicia and Isauria. The flat pier capitals and limestone bases, which form a group with those from Mucuk, are indicative of local production in regional workshops. The column / pier capitals, which were produced in Constantinople from the first half of the fifth century onwards were exported to various regions within the Eastern Roman Empire. Thus, different capital forms with varying leaf and motif styles began to be produced in regional workshops using local materials in the second half of the fifth century. This pattern is well demonstrated by the Cilician and Isaurian examples. The rendering of acanthus leaves on the flat pier capitals in Mucuk suggests that the style imported from the capital was adapted to reflect local tastes. It may be concluded that the architectural pieces recorded in Mucuk date to the second half of the fifth or sixth century, based on their motifs and style and by taking into account the general history of Cilicia and Isauria. Moreover, the late antique / Byzantine period architectural elements at Mucuk must be remnants of a church once located in or near the village.

Anahtar Kelimeler

Mucuk, Byzantine, Architectural Sculpture, Isauria, Flat Pier

Silifke, Mucuk Köyü’ndeki Geç Antik-Bizans Dönemi’ne Ait Mimari Plastik Eserler

Öz

“Göksu Arkeoloji Projesi” kapsamında 2006 yılında yapılan araştırma sonucunda Mucuk Köyü’nde evlerin duvar örgüsünde ve evlerle köy camisinin etrafında mimari plastik eserler belirlenmiştir. Bunlar hepsi kireçtaşından dört çift yarım sütunlu paye başlığı, bir paye başlığı, üç çift yarım sütunlu paye kaidesi, bir sütun kaidesi, duvar örgüsünde kullanılmış bir sütun gövdesi, hayvan figürlü bir friz parçası, boyutları açısından değerlendirildiğinde kiborion ya da templona ait olabilecek kırık bir sütun gövdesi, kare formlu bir altlık ve çift yarım sütunlu bir pencere payesidir. Çift yarım sütunlu paye başlıkları Geç Antik-Bizans Dönemi’nde 3.-4.yüzyıldan başlayarak başkent Konstantinopolis, Anadolu ve diğer eyaletlerde kullanılmıştır. Mucuk Köyü’nün yer aldığı antik Kilikia ve Isauria Bölgesi müzelerinde (Adana, Anamur, Mersin, Silifke, Tarsus) ikisi Prokonnesos mermerinden, ikisi mermerden çoğu ise kireçtaşından çift yarım sütunlu paye başlığı sergilenmektedir. Mucuk’takilerle birlikte bir grup oluşturan kireçtaşından çift yarım sütunlu paye başlıkları ve kaideleri bölge atölyelerindeki üretime işaret etmektedir. 5.yüzyıl ilk yarısından itibaren Konstantinopolis atölyelerinde üretilen sütun/paye başlıkları Doğu Roma imparatorluk sınırları içerisindeki bölgelere gönderilmiştir. Böylece farklı başlık formu ve üzerindeki yaprak ve motif üslubu 5. yüzyılın ikinci yarısından itibaren bölgesel atölyelerde yerel malzemeye uygulanmıştır. Bu durum Kilikia ve Isauria Bölgesi örnekleriyle de ispatlanabilmektedir. Mucuk Köyü’ndaki çift yarım sütunlu paye başlıkları akantuslarının işlenişi açısından değerlendirildiğinde başkent kökenli akantus üslubunun yerel zevkle harmanlandığı örneklerdir. Mucuk Köyü’ndeki mimari parçalar hem Kilikia ve Isauria Bölgesi genel tarihine bakıldığında hem de motif ve üslup açısından 5.yüzyıl ikinci yarısı-6.yüzyıla tarihlendirilir. Mucuk Köyü’ndeki Geç Antik-Bizans Dönemi’ne ait mimari parçalar ise köyde ya da yakın çevresinde bulunan bir kiliseden getirilmiş olmalıdır. 

Anahtar Kelimeler

Mucuk, Bizans, Mimari Plastik, Isauria, Çift Yarım Sütunlu Paye

Kaynakça

• Akyürek, Engin ve Ayça Tiryaki. “Rhodiapolis Piskoposluk Kilisesi Kazılarından Üç Mimari Plastik Eser Üzerine Değerlendirmeler.” Adalya XIII (2010): 389-403.
• Avruscio, Rossana. “Sculture inedite in Isauria: i capitelli di Mut-Claudiopolis.” Milion I (1998): 59-73.
• Avşin, Nurcan. “Göksu Nehri Vadisinin Flüvyal Jeomorfolojisi (Mut-Silifke Arası). Fluvial geomorphology of the Goksu River valley (between Mut and Silifke), Turkey.” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 7/34 (2014): 314-334.
• Aydın, Ayşe. Emirzeli-eine hellenistische bis spätantike Siedlung im Rauhen Kilikien. Marburg: Tectum Verlag, 1999.
• Aydın, Ayşe. “Erken Hıristiyanlık-Bizans Dönemi Mimari Elemanlarının / Süslemelerinin Kataloğu ve Değerlendirilmesi.” Silifke Müzesi Taş Eserler Kataloğu. Heykeltraşlık ve Mimari Plastik Eserleri. editör Serra Durugönül içinde 183-315. İstanbul: Ege Yayınları, 2013.
• Aydın, Ayşe. “Tarsus Müzesi’ndeki Erken Hıristiyanlık-Bizans Dönemi Mimari Elemanları.”. Tarsus Müzesi Taş Eserleri. Heykeltıraşlık ve Mimari Plastik Eserler. editör Serra Durugönül içinde 185-232. Mersin: Mersin Üniversitesi Kilikia Arkeolojisini Araştırma Merkezi, 2016.
• Balty, Janine, “Mosaique et architecture domestique dans l’Apamee des Ve et VIe siecles.” Patron and Pavements in Late Antiquity, Halicarnassian Studies 2. editör Signe Isager ve Birte Poulsen içinde 84-110. Odense: University Press of Southern Denmark, 1997.
• Belke, Klaus. “Lykaonien” RBK V Stuttgart (1995): 814-856.
• Dagron, Gilbert ve Denis Feissel. Inscriptions de Cilicie, Paris: De Boccard, 1987 Elton, Hugh. “Göksu Archaeological Project 2006”, Anatolian Archaeology 12 (2006): 19-21.
• Elton, Hugh, Mark Jackson, Gabriele Mietke, James Newhard, Lale Özgenel ve Emma Twigger. “A new late Roman urban centre in Isauria.” Journal of Roman Archaeology 19 (2006): 300-311.
• Elton, Hugh. “Göksu Archaeological Project 2005-2006”, AST 25-2 (2008): 237-250.
• Elton, Hugh, Mark Jackson, Gabriele Mietke, James Newhard, Lale Özgenel, Emma Twigger. “Alahan’da (Isaurya) Bir Roma Kentinin Keşfi (The Discovery of a Roman City in Alahan [Isauria]).” Olba XVII, (2009): 83-116.
• Elton, Hugh. “Late Roman Churches in the Göksu Valley, Isauria.” Rough Cilicia: new historical and archaeological approaches: proceedings of an international conference held at Lincoln, Nebraska, October 2007. editör Micheal C.Hoff ve Rhys F.Townsend içinde 233-246. Oxford: Oakville: Oxbow Books, 2013.
• Eyice, Semavi. Karadağ (Binbirkilise) ve Karaman Çevresinde Arkeolojik İncelemeler, Recherches Archéologiques á Karadağ (Binbirkilise) et dans La Région de Karaman. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1971.
• Feld, Otto. “Bericht über eine Reise durch Kilikien.” IstMitt 13/14 (1963-1964): 88-107.
• Feld, Otto. “Zur kunstgeschichtlichen Stellung der „Großen Kirche.” IstMitt 23/24 (1973/74): 135-137.
• Feld, Otto. “Bautypus und Ausstattung der Michaelskirche.” IstMitt 27/28 (1977/78): 117-125.
• Gough, Mary. Alahan. An early Christian monastery in southern Turkey. Based on the Work of Michael Gough. Toronto: Pontifical Institute of Mediaeval Studies, 1985.
• Herzfeld, Ernst ve Samuel Guyer. “Meriamlik und Korykos, Zwei christliche Ruinenstätten des Rauhen Kilikiens.” MAMA II, 1930.
• Kaplan, Deniz. Korykos’un (Kilikia) Roma İmparatorluk Dönemi Üzerine Yeni Gözlemler, K. Levent Zoroğlu’na Armağan, 2013, 335- 343
• Kaplan, Deniz. Korykos Mimari Bezemeleri Işığında Korykos Tapınağı (Mersin Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Mersin, 2007.
• Kautzsch, Rudolf. Kapitellstudien: Beiträge zur einer Geschichte des spätantiken Kapitells im Osten vom vierten bis ins siebente Jahrhundert. Berlin: De Gruyder, 1936.
• Kramer, Joachim. Attische Säulenbasen des 5. und 6. Jahrhunderts n. Chr. und ihre Rohform. BJb 170 (1970): 271-278.
• Mietke, Gabriele. “Studien zur frühbyzantinischen Bauornamentik im Rauhen Kilikien: Überlegungen zur formalen Herkunft und Datierung einiger Kapitelle.” IstMitt 56 (2006): 371-389.
• Mimiroğlu, İlker M. ve Cahit Karakök. “Derbent İlçesinde Bulunan Bizans Dönemi Taş Eserleri.” Aladağ’ın İncisi Derbent, editör Ahmet Çaycı içinde 42-63. Konya : Palet : Derbent Eğitim ve Kalkınma Derneği, 2020.
• Niewöhner, Philipp. Aizanoi, Dokimion und Anatolien. Stadt und Land, Siedlungsund Steinmetzwesen vom späteren 4. Bis 6. Jahrhundert n. Chr.. Wiesbaden: Reichert Verlag, 2007.
• Niewöhner, Philipp. “Byzantinische Steinmetzarbeiten aus dem Umland von Milet.” Anadolu ve Çevresinde Ortaçağ 1 (2007): 1-28.
• Niewöhner, Philipp. “Der frühbyzantinische Rundbau beim Myrelaion in Kostantinopel Kapitelle, Mosaiken und Ziegelstempel.” IstMitt 60 (2010): 411-459.
• Niewöhner, Philipp ve Klaus Rheidt. “Die Michaelskirsche in Germia (Galatien, Türkei). Ein kaiserlicher Wallfahrtsort und sein provinzielles Umfeld.” AA 1. Halbband (2010): 137-160.
• Niewöhner, Philipp. Bauwerke in Milet: Die byzantinischen Basiliken von Milet. Berlin/ Boston: De Gruyter, 2016.
• Orlandos, Anastasios K. He xylostegos palaiochristianike basilike tes mesogeiakes lekanes I, Athenai, 1952.
• Orlandos, Anastasios K. He xylostegos palaiochristianike basilike tes mesogeiakes lekanes. Athenai, 1954.
• Ousterhout, Robert ve Engin Akyürek. “The Church of the Transfiguration on Burgazada.” CArch 49 (2001): 5-14.
• Ötüken, Yıldız. Forschungen im Nordwestlichen Kleinasien, IstMitt Beiheft 41. Tübingen: Ernst Wasmuth Verlag, 1996.
• Öztaşkın, Gökçen K. ve Sinan Sertel. “Olympos Piskoposluk Kilisesi’ndeki Nef Ayırımı Düzenlemeleri ve Levha Yanı Uygulaması.” Adalya 20 (2017): 357-376.
• Parman, Ebru. Ortaçağda Bizans Döneminde Frigya (Phrygia) ve Bölge Müzelerindeki Bizans Taş Eserleri. Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Yayınları, 2002.
• Peschlow, Urs. “Byzantinische Plastik in Didyma.” IstMitt 25 (1975): 211-257.
• Peschlow-Bindokat, Anneliese ve Urs Peschlow. “Die Sammlung Turan Beler in Kumbaba bei Şile.” IstMitt 27/28 (1977/78): 310-362.
• Peschlow, Urs. “Kapitelle”, RAC XX (2004): 57-123. Ramsay, William M. ve Gertrude L. Bell. The Thousand and One Churches. London: 1909.
• Restle, Marcell. Studien zur frühbyzantinischen Architektur Kappadokiens I-II. Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 1979.
• Russo, Eugenio. Sculture del complesso eufrasiano di Parenzo. Napoli: Edizioni scientifiche italiane, 1991.
• Strube, Christine. Polyeuktoskirche und Hagia Sophia Umbildung und Auflössung antiker Formen, Entstehen des Kämpferkapitells. München: Verlag der Bayerischen Akademie der Wissenschaften, 1984.
• Strzygowski, Josef. Kleinasien ein Neuland der Kunstgeschichte. Leipzig: J.C. Hinrichs, 1903. Şerifoğlu, Tevfik Emre. “Kilise Tepe Erken Tunç Çağı Çalışmaları” KST 33.1 (2012), 375–388.
• Şerifoğlu, Tevfik Emre. Naoíse Mac Sweeney ve Carlo Colantoni. “Lower Göksu Archaeological Salvage Survey Project: the Results of the 2013-2014 Seasons.” The Archaeology of Anatolia: Recent Discoveries (2011–2014) Volume I. editör Sharon R. Steadman ve Gregory McMahon içinde 228-254. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing, 2015.
• Şerifoğlu, Tevfik Emre. “Kilise Tepe in Rough Cilicia before the Late Bronze Age: An Overview of the Architecture, Pottery Traditions, and Cultural Contacts”. Adalya 22 (2019), 69-100.
• Tezcan, Hülya. Topkapı Sarayı ve Çevresinin Bizans Devri Arkeolojisi. İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu, 1989.
• Westphalen, Stephan. “Studien zur frühbyzantinischen Bauornamentik im RauhenKilikien: Diokaisareia/ Uzuncaburç.” IstMitt 56 2006 (1989): 391-405.
• Zollt, Thomas. Kapitellplastik Konstantinopels vom 4. bis 6. Jahrhundert n. Chr.. Asia Minor Studien 14. Bonn: Dr. Rudolf Habelt Gmbh, 1994.