Tac Mahal’de Ağlayan Gelin (Ters Lale Motifi)

Yıl 2021, Sayı: 30, 145 - 168, 30.06.2021

Fadime Özler

Öz

Dünya üzerinde yapıldığı dönemden günümüze değin birçok insanın görmeyi en çok arzu ettiği yapılardan biri hiç şüphesiz Tac Mahal’dir. UNESCO Dünya Mirası listesinde yer alan ve Dünya’nın yedi harikasından biri olan Tac Mahal’i bu kadar eşsiz ve özel kılan ise sadece mimari başarısı değil aynı zamanda yapılış öyküsüdür. Tac Mahal; Şah Cihan’ın eşi Mümtaz Mahal’in on dördüncü çocuklarını dünyaya getirirken ani ölümü üzerine inşa edilmiştir. Külliye halinde inşa edilen Tac Mahal; büyük bir bahçe içerisinde, türbe, cami ve mihmanhaneden oluşmaktadır. Tac Mahal külliyesi içerisinde yer alan bu yapıların mimari süslemeleri içerisinde görülen bitkisel motifler arasında Babürlü dönemi mimari süslemelerinde yaygın bir kullanımı olmayan ağlayan gelin motifi de yer almaktadır. Aslında doğadaki görünümü sebebiyle ters lale adı verilen bu çiçeğe Anadolu’da yaygın bir şekilde ağlayan gelin ismi verilmiştir. Bu araştırmada; Tac Mahal ile ilgili olarak yapılan çalışmalarda daha önce değinilmemiş olan “Ağlayan gelin” motifinin külliye içerisinde bulunduğu yerler, malzeme-teknik ve sanatsal açıdan değerlendirilmesi yanında bu motifin seçimi ile mimari süslemelerde ne zamandan beri kullanıldığı ve günümüzde varsa hangi yapılarda bulunduğu hususlarına değinilecektir.

Anahtar Kelimeler

Tac Mahal, Türbe, Süsleme, Ağlayan Gelin, Ters Lale

Weeping Bride in the Taj Mahal (The Reverse Tulip Pattern)

Öz

Since it was built, the Taj Mahal has unquestionably been an edifice that many people have desired to view most in the world. The uniqueness of its architectural achievements as well as the story of its construction have caused the Taj Mahal to be included in the UNESCO World Heritage list and have designated it one of the seven wonders of the modern world. The Taj Mahal was built after the sudden death of Shah Jahan’s wife, Mumtaz Mahal, as she birthed her fourteenth child. The Taj Mahal complex includes a tomb, a mosque, and a guest house. The “weeping bride” pattern was not commonly used in Mughal period architectural embellishments but is observed in the floral patterns of the architectural ornamentations of buildings constructed in the Taj Mahal complex. The “reverse tulip,” so-named for its appearance in nature, is commonly labeled the “weeping bride” in Anatolia. This study will probe the selection of the weeping bride pattern, a theme that has not been elucidated in the extant studies on the Taj Mahal. It will investigate how long this design has been used in architectural trimmings, clarify other structures where it may be observed, describe the locations of its use within the Taj Mahal complex, determine its materials and techniques, and evaluate it in terms of artistry.

Anahtar Kelimeler

Taj Mahal, Tomb, Decoration, Weeping Bride, Reverse Tulip

Kaynakça

• Arseven, Celal Esad. Türk Sanatı Tarihi (Menşeinden Bugüne Kadar Mimari, Heykel, Resim, Süsleme ve Tezyini Sanatlar). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi,1956.
• Arslan, Neşet ve Sarıhan, Ercüment. “Türkiye’nin Fritillaria Türleri ve Bunların Tarımı Konusunda Yapılan Çalışmalar” II. Süs Bit. Kongresi Antalya, Ekim 22-24, (2002): 303-309.
• Barbara, Brend. Islamic Art. London: A Division Of British Museum Publication Ltd., 1991. Baytop, Turhan. Türkçe Bitki Adları Sözlüğü. Ankara:Türk Dil Kurumu Yayınları, 2015.
• Beksaç, Engin. “Tac Mahal,” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39: 337-339. İstanbul: Test Yayını, 2010.
• Cantay, Gönül. “Türk Süsleme Sanatında Meyve”. Turkish Studies, International Periodical for the Languages, 3/5, (2008): 32-64.
• Demiriz, Yıldız. Osmanlı Kitap Sanatında Natüralist Üslupta Çiçekler. İstanbul: Acar Matbaacılık Tesisleri, 1986.
• Dilik, Mehtap. “Şemdinli Lalesi (Fritillaria İmperialis L.) ve Adıyaman Lalesi (F.Persica L.)’Nin Doku Kültürüyle Çoğaltılması”. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2006.
• Islam, Arshad. “The Taj: An Archıtectural Marvel or an Epitome of Love?”. Australian Journal of Basıc and Applied Sciences 7, no.9 (Temmuz 2013): 367-74. (erişim:10.12.2020).
• Koch, Ebba. “The Taj Mahal: Architecture, Symbolism, and Urban Significance”. In Muqarnas: An Annual on the Visual Culture of the Islamic World, XXII (2005): 127-149, (erişim: 09.12.2020 https://archnet. org/publications/5423).
• Koch, Ebba. “Jahangir as Francis Bacon’s Ideal of the King as an Observer and Investigator of Nature”. Journal of the Royal Asiatic Society, 19(3), (Temmuz 2009): 293-338.
• Koyuncu, Mehmet. “Geofitler”. Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi, Bilim ve Teknik Dergisi, 27/321 (1994): 72-82.
• Mısbah, Ghazala. “Floral Decoration in Mughal Buildings”. Doktora Tezi, Quaid-i Azam Universitesi, 2003.
• Okada, Amina ve Guelton, Marie Helene. Le Motif Floral Dans Les Texture Moghols: Inde XVIIe et XVIIIe siecles. Paris: Cilt6, 1995, (erişim10 Aralık, 2020, ttps://www.bonhams.com/auctions/21720/lot/216/?category=list.).
• Özler, Fadime. “Delhi ve Agra’daki Babürlü Türbelerinde Mimari Süsleme (1557-1658)”. Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi, 2018.
• Özler, Fadime. “Tac Mahal’in Hat Süslemeleri ile Yazıtlarındaki Sure ve Ayetler Üzerine Bir Değerlendirme”. Bilimname XLI, 41, no:1 (2020): 991-1028. (erişim: 05.12.2020 https://doi.org/10.28949/bilimname.698998).
• Ray, Simon. Indian and Islamic Works of Art. Sergi Kataloğu-91, (2012). (erişim 10 Aralık, 2020, https://www. simonray.com/; https://www.bonhams.com/auctions/21720/lot/216/ erişim 27 Mayıs 2021).
• Rix Martyn, ve Phillips, Roger. The Bulb Book. Londra: Irish Book Center, 1981.
• Siddiqi, Waqarul Hasan. World Heritage Series Taj Mahal. New Delhi: Archaeological Survey of India, 2009.
• Thackston, Wheeler. The Jahangirnama Memoirs of Jahangir, Emperor of India. New York: Oxford University Press,1999.
• Turani, Adnan. Dünya Sanat Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1990.
• Yetkin, Suut Kemal. İslam Mimarisi. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınevi,1965. Yücel, Gül. “Değişik Ekolojilerde Fritillaria Imperialis L. Soğanlarının Farklı Yöntemlerle Yetiştirilmesi Üzerinde Bir Araştırma”. Doktora Tezi. Uludağ Üniversitesi, 1999.