Mimarların Kendi Evleri: Raimondo D’Aronco Örneği

Yıl 2023, Sayı: 32, 1 - 34, 26.06.2023

Hatice Adıgüzel

https://doi.org/10.26650/sty.2023.1245699

Öz

Raimondo D’Aronco geç Osmanlı Dönemi ve modern İtalyan mimarisinin şekillenmesinde önemli katkıları olan bir figürdür. Mimarın gerek Osmanlı Devleti’nde gerekse İtalya’da tasarladığı yapılar pek çok araştırmanın konusu olurken özel yaşam alanları genellikle bu kapsamın dışında kalmıştır. Bu makale onun İstanbul yıllarında, Arnavutköy’de restore edip yaşadığı köşk ve Torino’da kendisi ve ailesi için tasarladığı evin mimari açıdan incelenmesine odaklanmaktadır. Söz konusu özel yaşam alanları “mimarların kendi evleri” kavramının ortaya çıkışı ve gelişimiyle ilişkilendirilerek değerlendirilmiştir. Bu kapsamda yazıda, 19. yüzyıl sonundan 20. yüzyılın ilk yarısına kadar olan süreçte, Batı’dan ve Osmanlı dünyasından örneklerle mimarların kendi evlerini şekillendiren bireysel yaklaşımlara yer verilmiştir. Çağının mimari dönüşümlerine duyarlı bir mimar olarak D’Aronco Torino’da, 1903-1906 arasında inşa edilen, Javelli-D’Aronco olarak anılan evini İngiltere’den, Orta Avrupa kaynaklı mimari eğilimlerden ve Osmanlı topraklarından aldığı ilhamlarla tasarlamıştır. 1900’lerin başından itibaren Arnavutköy’de yaşadığı köşkün de içinde olduğu, Osmanlı konut geleneği bu biçimlenmede önemli bir yer tutmuştur. Mimar İstanbul’daki tasarımlarıyla paralel olarak, Viyana Secession üslubunu bu yapıda da benimsemiştir. İç dekorasyonda ise Art Deco’nun habercisi olan bazı kompozisyonlara yer vermiştir. Bütün bu özellikleriyle mimarın Torino’daki kendi evi onun Doğu ve Batı arasında geçiş yapan üslup araştırmalarının bir sentezini sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Raimondo D’Aronco, Geç Dönem Osmanlı Mimarisi, Arnavutköy, Torino, Art Nouveau

Architects’ Own Houses: The Case of Raimondo D’Aronco

Öz

Raimondo D’Aronco was a figure who made valuable contributions to shaping the late Ottoman Period and modern Italian architecture. While the buildings this architect designed in both the Ottoman Empire and Italy have been the subject of much research, his own private living spaces have generally been excluded from these studies. This article focuses on the architectural analysis of a mansion in Arnavutköy that D’Aronco restored and lived in during his Istanbul years, as well as the house he designed for himself and his family in Turin. This article evaluates these private living spaces in relation to the emergence and development of the concept of “architects’ own houses”. In this context, the article involves the individual approaches of architects who shaped their own houses, taking examples from the Western world and the Ottoman Empire during the period from the end of the 19th century to the first half of the 20th century. As an architect who was sensitive to the architectural transformations of his age, D’Aronco designed his house in Turin with inspiration from architectural trends originating in England, Central Europe and Ottoman lands; this house was known as Javelli-D’Aronco and was built between 1903-1906. The Ottoman housing tradition includes the mansion in which D’Aronco had lived in Arnavutköy since the early 1900s and also had an important place in his architectural formation. In parallel with his designs in Istanbul, the architect also adopted the Vienna Secession style for this building. He included some compositions in the interior decoration that would be precursors to the Art Deco style. With all these features, the architect’s own house in Turin represented a synthesis of his stylistic research reflecting a transition between East and West.

Anahtar Kelimeler

Raimondo D’Aronco, Late Ottoman Architecture, Arnavutköy, Turin, Art Nouveau

Kaynakça

• Adıgüzel, Hatice. “19. Yüzyıl Sonu İstanbul’unda Bir “Arka Plan” Mimarı: Annibale Rigotti.” Sanat Tarihi Dergisi 30/1(2021): 623-659. google scholar
• Adıgüzel, Hatice. “Raimondo D’Aronco’nun İstanbul Art Nouveau Mimarisine Katkıları.” İstanbul Art Nouveau’su, hazırlayan Müjde Dila Gümüş içinde 117-169. İstanbul: Albaraka Kültür Sanat ve Yayıncılık A.Ş., 2023. google scholar
• Akçan, Esra. “Bruno Taut’un Küresel Adalet ve İklim Adaleti Açısından Önemi. ” İstanbul Günlüğü: 10.11.1936 google scholar
• 13.12.1938 (Bruno Taut), hazırlayan Bahar Demirhan içinde 49-80. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi, 2021. google scholar
• Akın, Günkut. “Uzak Yankılar: Estetik Hareket ve Osmanlı Dünyası.” Sanat Tarihi Defterleri 18 (2020):1-53. google scholar
• Aktüre, Zeynep. “Padavra Üslubu (The Shingle Style).” Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi .3: 1417-1418. İstanbul: YEM Yayın, 1997. google scholar
• Albanese, Roberto.“Raimondo D’Aronco e il Dibattito sulla Figura dell’Architetto-Artista, tra Otto e Novecento a Torino.” Casa Javelli-D'Aronco tra Torino e Costantinopoli, hazırlayan Roberto Albanese içinde 18-51. Torino: Studio Livio, 2007. google scholar
• Albanese, Roberto. “Dal Bosforo alle rive del Po: progettazione e vicende costruttive di Casa D’Aronco.” Casa Javelli-D’Aronco tra Torino e Costantinopoli, hazırlayan Roberto Albanese içinde 55-95.Torino: Studio Livio, 2007. google scholar
• Albanese, Roberto. “Casa Javelli-D’Aronco a Torino.” Raimondo D’Aronco: La casa dell’architetto:Idee e progetti per Casa D’Aronco a Torino, hazırlayan Roberto Albanese ve Isabella Reale içinde 11-30. Udine: Gamud, 2007. google scholar
• Albanese, Roberto. “Casa D’Aronco a Arnavutkoy.” Raimondo D’Aronco: La casa dell’architetto:Idee e progetti per Casa D’Aronco a Torino, hazırlayan Roberto Albanese ve Isabella Reale içinde 31-38. Udine: Gamud, 2007. google scholar
• Annuaire Oriental du Commerce de L ’industrie, de L ’administration et de la Magistrature. Constantinople: Cervati Freres & Cie, 1896. google scholar
• Annuaire Oriental du Commerce de L ’industrie, de L ’administration et de la Magistrature. Constantinople: Cervati Freres & Cie, 1898. google scholar
• Annuaire Oriental du Commerce de L ’industrie, de L ’administration et de la Magistrature. Constantinople: The Annuaire Oriental & Printing Company Limited, 1901. google scholar
• Annuaire Oriental du Commerce de L ’industrie, de L ’administration et de la Magistrature. Constantinople: The Annuaire Oriental & Printing Company Limited, 1902. google scholar
• Annuaire Oriental du Commerce de L ’industrie, de L ’administration et de la Magistrature. Constantinople: The Annuaire Oriental & Printing Company Limited, 1903. google scholar
• Annuaire Oriental du Commerce de L ’industrie, de L ’administration et de la Magistrature. Constantinople: The Annuaire Oriental & Printing Company Limited, 1904. google scholar
• Annuaire Oriental du Commerce de L ’industrie, de L ’administration et de la Magistrature. Constantinople: The Annuaire Oriental & Printing Company Limited,1909. google scholar
• Anonim. “Mimar Behçet Ünsal.” ArredamentoDekorasyon 32 (1991): 126-133. google scholar
• Ardizzola, Paola. “Architectural Practice and Theory: the Case of Bruno Taut’s House in Berlin-Dahlewitz.” Vitruvio-International Journal of Architectural Technology andSustainability 2/1 (2017): 45-56. google scholar
• Barillari, Diana. Raimondo D’Aronco. Roma-Bari: Editori Laterza,1995. google scholar
• Barillari, Diana ve Ezio Godoli. İstanbul 1900: Art Nouveau Mimarisi ve İç Mekanları. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, 1997. google scholar
• Barillari, Diana. “Modern Kozmopolit Mimariler: Raimondo D’Aronco’nun İstanbul’daki Eserleri.” “Osmanlı Mimarı ” D’Aronco 1893-1909İstanbul Projeleri Restorasyonlar, Projeler, Kitaplar içinde. 32-123.İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, 2010. google scholar
• Batur, Afife, hazırlayan. M. Vedad Tek: Kimliğinin İzinde Bir Mimar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2003. google scholar
• Batur, Afife. “Balyan Ailesi.” Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. 2: 35-41.İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, 1994. google scholar
• Batur, Afife. “Vedat Tek Evi.” Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. 7:372. İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, 1994. google scholar
• Batur, Afife. “Mimar Raimondo D’Aronco ve Milli Saraylar’daki Çalışmaları.” Milli SaraylarSanat-Tarih-Mimarlık Dergisi 12 (2014): 139-171. google scholar
• Baydar, Gülsüm. Osmanlı-TürkMimarlarındaMeslekleşme. Ankara: TMMOB Mimarlar Odası, 2012. google scholar
• Berkant, Cenk. “Geç Osmanlı Dönemi’nde Venedik Güzel Sanatlar Akademisi’ne Eğitim Almaya Giden Öğrenciler Üzerine Bir Araştırma.” Sanat Tarihi Dergisi 30/2 (2021):1421-1443. google scholar
• Bornovalı, Sedat. “İstanbul’daki İtalyanların 150 Yılına Sanat Eserleri ve Belgelerle Tanıklık: Başkonsolosluk Societa’ Operaia Garibaldi Galerisi.” Sanat Tarihi Yıllığı 24 (2015):25-59. google scholar
• Bossaglia, Rossana. “Raimondo D’Araneo e le linee di tendenza del Liberty italiano.” Atti del Congresso Internazionale di Studi su Raimondo D’Aronco e il suo Tempo (1-3 Haziran 1981), hazırlayan Electa Quargnal içinde 201-211.Udine: Istituto per I’Enciclopedia del Friuli Venezia Giulia, 1982. google scholar
• Bozdoğan, Sibel. Modernizm ve Ulusun İnşaası: Erken Cumhuriyet Türkiye ’sinde Mimari Kültür. İstanbul: Metis Yayınları, 2020. google scholar
• Bradbury, Dominic. The Iconic House: ArchitecturalMasterworks Since 1900. London: Thames & Hudson Ltd, 2018. google scholar
• Can, Cengiz. İstanbul’un Yabancı ve Levanten Mimarları. İstanbul: Arketon, 2020. google scholar
• Candoni Risoldi, Gina. In Ricordo di Albino Candoni. Tolmezzo: Tipografia Artigiana, 1991. google scholar
• Cuff, Dana. Architecture: the Story of Practice. Cambridge: MIT Press, 1991. google scholar
• Çinici, Damla. “Başkent Ankara’nın İnşasında Etkin Bir Mimar: Giulio Mongeri ve Yaşam Öyküsü.” Ankara Araştırmaları Dergisi 3/1(2015): 13-41. google scholar
• Davies, Colin. A New History of Modern Architecture. London: Laurence King Publishing, 2017. google scholar
• Di Donato, Marzia.“Bir Mimar ve Kitapları: D’Aronco Kitaplığı’nın Başına Gelenler.” “Osmanlı Mimarı” D’Aronco 1893-1909İstanbul Projeleri Restorasyonlar, Projeler, Kitaplar içinde 124-176.İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, 2010. google scholar
• Ekrem, Selma. Unveiled: The Autobiography of a Turkish Girl. New York: Ives Weshburn Publishers, 1930. google scholar
• Eldem, Sedad Hakkı. Boğaziçi Anıları/ Reminiscences of the Bosphorus. İstanbul: Aletaş Alarko Eğitim Tesisleri, 1979. google scholar
• Eldem, Sedad Hakkı. Boğaziçi Yalıları: Rumeli Yakası/The Yalis of the Bosphorus, European Side. 1. cilt. İstanbul: Vehbi Koç Vakfı, 1993. google scholar
• Erten, Özlem İnay. Şişli’de Bir Konak ve Mimar Giulio Mongeri/A Mansion in Şişli and Architect Giulio Mongeri. İstanbul: Bozlu Art Project, 2016. google scholar
• Frank Lloyd Wright Foundation. “Oak Park Home & Studio.” Erişim 23 Ocak 2023. https://franklloydwright. org/site/oak-park-home-studio/ google scholar
• Freni, Vera ve Carla Varnier. Raimondo D’Aronco L’Opera Completa. Padova: Centro Grafico Editoriale, 1983. google scholar
• Garuzzo, Valeria. L’Esposizione del 1902 a Torino. Torino: Testo & Immagine, 1999. google scholar
• Gebhard, David. “A Note on the Chicago Fair of 1893 and Frank Lloyd Wright.” Journal of the Society of Architectural Historians 18/2 (1959): 63-65. google scholar
• Gümüş, Müjde Dila. “Kemaleddin Bey, Kyriakides, Yenidünya ve Karakaş Kardeşlerin Art Nouveau Eserleri Üzerine Bir Yakin Okuma.” İstanbul Art Nouveau'su, hazırlayan Müjde Dila Gümüş içinde 173-221. İstanbul: Albaraka Kültür Sanat ve Yayıncılık A.Ş., 2023. google scholar
• Horvat Pintaric, Vera. Vienna 1900: The Architecture of Otto Wagner. London: Studio Editions, 1989. google scholar
• Kostof, Spiro, hazırlayan. The Architect: Chapters in the History of the Profession. New York: Oxford University Press, 1977. google scholar
• Kuban, Doğan. “Toplum Açısından Mimarlığın Tarihsel Gelişimi ve Toplumsal Yapı Değişikliklerinin Mimarlığın Evrimine Etkileri.” Mimarlık Semineri (15-18 Aralık 1969), hazırlayan Abdullah Kuran içinde 295-310, 327-333. Ankara: TMMOB Mimarlar Odasi, t.y. google scholar
• Kuruyazıcı, Hasan. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Bir Mimar: Arif Hikmet Koyunoğlu: Anılar, Yazılar, Mektuplar,Belgeler. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2008. google scholar
• Kut, Günay ve Edhem Eldem. Rumelihisarı Şehitlik Dergâhı Mezar Taşları. İstanbul:Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2010. google scholar
• Lahure, Annie. “Belçika, Art Nouveau’nun Başkenti.” Avrupa’dan İstanbul’a Yeni Sanat, 1890-1930/Art Nouveau from Europe to Istanbul, 1890-1930, hazırlayan Yıldız Salman içinde 17-24.İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 2005. google scholar
• Lupo, Giovanni Maria, hazırlayan. GliArchitetti delAccademiaAlbertina: L’insegnamento e laProfessione dell’Architettura fra Ottocento e Novecento. Torino: Umberto Allemandi & C., 1996. google scholar
• Masini, Lara Vinca. Art Nouveau. London: Thames and Hudson, 1984. google scholar
• Nicoletti, Manfredi. D’Aronco eL’ArchitetturaLiberty. Roma-Bari: Laterza, 1982. google scholar
• Nicoletti, Manfredi, Electa Quargnal ve Giorgio Rigotti, hazırlayan. Raimondo D’Aronco: Lettere di un Architetto. Udine: Del Bianco Editore, 1982. google scholar
• Öztürk, Yüksel. “Mimarların Kendi Evleri.” Yüksek Lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 2006. google scholar
• Quargnal, Electa. “Premessa.” Raimondo D’Aronco: Lettere di un Architetto, hazırlayan Manfredi Nicoletti, Electa Quargnal ve Giorgio Rigotti içinde VII-XVI. Udine: Del Bianco Editore, 1982. google scholar
• Ragon, Michel. Modern Mimarlık ve Şehircilik Tarihi. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2010. google scholar
• Rigotti, Giorgiomaria. “Raimondo D’Aronco e Annibale Rigotti.”Atti del CongressoInternazionale di Studi su Raimondo D’Aronco e il suo Tempo (1-3 Giugno 1981), hazırlayan Electa Quargnal içinde 70-92. Udine: Istituto I’Enciclopedia del Friuli Venezia Giulia, 1982. google scholar
• Roth, Leland M. Mimarlığın Öyküsü. Çeviren Ergün Akça. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2014. google scholar
• Sezer, Yavuz. “The Perception of Traditional Ottoman Domestic Architecture as a Category of Historic Heritage and a Source of Inspiration for Architectural Practice (1909-1931).” Yüksek Lisans tezi, Boğaziçi Üniversitesi, 2005. google scholar
• Tanyeli, Uğur. “Mimarların Kendi Evleri ya da Gecikmiş Aydının Evcilik Oyunu.” Arredamento Mimarlık10 (2001): 68-85. google scholar
• Tanyeli, Uğur. Mimarlığın Aktörleri Türkiye 1900-2000. İstanbul: Garanti Galeri, 2007. google scholar
• Tanju, Bülent. “Bir Osmanlı’nın Mimar Olarak Portresi: Vedat Tek.” M. Vedad Tek: Kimliğinin İzinde Bir Mimar, hazırlayan Afife Batur içinde 243-260. İstanbul:Yapı Kredi Yayınları, 2003. google scholar
• Özkan, Suha ve A. Nihad Vedad Tek. “Mimar M. Vedad Bey Konağı.” ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 5/2 (1979): 157-183. google scholar
• Tuğlacı, Pars. Osmanlı Mimarlığında Balyan Ailesi’nin Rolü. İstanbul:Yeni Çığır Kitabevi,1993. google scholar
• Uras, Büke. Balyanlar: Osmanlı Mimarlığı ve Balyan Arşivi. İstanbul: Korpus Kültür ve Sanat Yayıncılık, 2020. google scholar
• Ünsal, Behçet. “Mimarlığımız 1923-1950.” Mimarlık 2 (1973):19-62. google scholar
• Webb, Michael. Architects’Houses. London: Thames and Hudson, 2018. google scholar
• Weston, Richard. The House in the Twentieth Century. London: Laurence King Publishing, 2002. google scholar
• Yavuz, Yıldırım. Mimar A. Kemalettin: İmparatorluktan Cumhuriyet’e. Ankara: TMMOB Mimarlar Odası ve Vakıflar Genel Müdürlüğü, 2009. google scholar
• Archivio Edilizio di Torino, No: 369, 22 Luglio 1903. google scholar
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi (BOA), İrade Taltifat (İ.TAL.),31/19, 12 Rebiulevvel 1311/ 11 Eylül 1309( 23 Eylül 1893). google scholar
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi (BOA), İrade Taltifat (İ.TAL.), 453/10, 15 Cemâziyelâhir 1326/ 1 Temmuz 1324 (14 Temmuz 1908). google scholar
• İstanbul, Beşiktaş, Arnavutköy, 1291 Ada/1 Parsel’de bulunan Celal Paşa Köşkü’nün İstanbul III Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü’nde bulunan dosyası. google scholar
• İstanbul Üniversitesi, Nadir Eserler Kütüphanesi, 90965/9. google scholar