UNUTULMUŞ BİR SEYÂHAT-İ HÜMÂYÛN: SULTAN ABDÜLMECİD’İN SELANİK ZİYARETİ

Yıl 2017, Sayı: 65, 63 - 98, 15.06.2017

Diren Çakılcı

Öz

Sultan Abdülmecid’in yurtiçi seyahatleri birçok araştırmaya konu olmuştur.

Ancak 1859 yılında Selanik ve Sakız Adası’nı kapsayan gezisine bu çalışmalarda

yer verilmemiştir. Selanik kent tarihine dair birkaç kaynakta kısaca bahsedilen bu

ziyaret, günümüzde hak ettiği ilgiyi görmeyerek unutulmuştur. Selanik’in tanınmış

isimlerinden Saadi Besalel a-Levi’nin hatıratı sayesinde bugün birçok ayrıntısını

öğrenebildiğimiz bu ziyaret, gerek Sultan Abdülmecid dönemi Osmanlı tarihi gerekse

Selanik kent tarihine önemli etkiler yapmış, bilhassa gayr-i müslim tebaa ile padişah

arasındaki bağlılığın yeniden inşa edilerek pekiştirilmesine katkı sağlamıştır. Özellikle

Selanik Yahudi Cemaati mensupları ile Sultan Abdülmecid arasında gerçekleşen

görüşme ve diyaloglar söz konusu cemaatin hükümdara olan sadakatini bir kez daha

teyit etmiştir. 1859 yılında gerçekleşen bu seyâhat-i hümâyûnun öncesi ve sonrası ile

padişahın Selanik’te bulunduğu günlere dair ayrıntıların aktarılacağı bu çalışmada,

ziyaretin Selanik kent tarihine etkisi vurgulanmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Abdülmecid, Selanik, Yahudi, Tanzimat, Seyâhat-i Hümâyun

Kaynakça

• Abdülhak Molla, Târîh-i Livâ: Sultan II. Mahmud Portresinden Farklı Bir Kesit, haz. Mehmed Yıldız, TTK Yay., Ankara 2013. Aktepe, M. Münir, Vak’a-nüvis Ahmet Lütfi Efendi Tarihi, IX, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul 1984. Anastassiadou, Meropi, “Yörenin Batılıları”, ed. Gilles Veinstein, Selânik 1850-1918, İletişim Yayınları, İstanbul 2014, s. 183-196. __________, Tanzimat Çağında Bir Osmanlı Şehri Selanik (1830-1912), çev. Işık Ergüden, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2010. Asım, Necib, “Cennet-Mekan Firdevs-Aşiyan: Sultan Abdülaziz Han Hazretlerinin Avrupa Seyahatnamesidir”, TOEM, 8-11/49-62 (İstanbul 1919-1920), s. 90-102. Ben-Amos, Dan, Folktales of the Jews, 1, The Jewish Publication Society, Philadelphia 2006. Borovaya, Olga, Modern Ladino Culture: Press, Belles Letters and Theater in the Late Ottoman Empire, Indiana University Press, Indiana 2012. Cevdet Paşa, Tezâkir, 13-20, haz. Cavid Baysun, TTK Yay., Ankara 1991. Cohen and Stein, Julia Phillips - Sarah Abrevaya, Sephardi Lives: A Documentary History (1700-1950), Stanford University Press, California 2014. Cohen, Julia Phillips, Becoming Ottomans: Sephardi Jews and Imperial Citizenship in the Modern Era, Oxford University Press, Oxford 2014. Çakılcı, Diren, Rumeli Telgraf Hatları (1854-1876), Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Antalya 2015. Demirci, Kürşad, “Haham”, DİA, XV, 134-135. Dikme, Hüseyin, “Osmanlı’da Halkla İlişkiler: Sultan Abdülaziz Dönemi Örneği”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, V/21 (Bahar 2012), 293-305. Faraggi, Moshe, “The Covo Family of Salonica, Rabbis and Notables”, https://web2.ph.utexas.edu/~faraggi/covo.html (Erişim 16.08.2016). Galanti, Avram, Türkler ve Yahudiler: Tarihî, Siyasî Tetkik, Tan Matbaası, İstanbul 1947. Hamdizade, Abdülkadir, “Sultan Abdülmecid Han’ın Sarayında (Dr. Spitserk Hatıratı)”, TOEM, 6/34 (İstanbul 1915), s. 599-622. Hanioğlu, M. Şükrü, Atatürk: An Intellectual Biography, Princeton University Press, New Jersey 2011. Hatzopulos, Miltiades B., “The Via Egnatia Between Thessalonike and Apollonia”, Aφιερωμα Στον N.G.L. Hammond, Θεσσαλονικη 1997. Helmuth von Moltke, Moltke’nin Türkiye Mektupları, çev. Hayrullah Örs, Remzi Kitabevi, İstanbul 2016. İpek, Nurdan, Selanik ve İstanbul’da Seçkin Yahudi Bankerler (1850-1908), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul 2011. Korkmaz, Şerif, “Osmanlı Sultanlarının Gelibolu ve Çanakkale Gezileri”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 47 (Erzurum 2012), s. 303-318. __________, “Sultan Abdülmecid’in İlk Memleket Gezisi (26 Mayıs-12 Haziran 1844), OTAM, 25 (Ankara Bahar 2009), s. 83-96. Küçük, Cevdet, “Abdülmecid”, DİA, I, 259-263. Lafi, Nora: “The Municipality of Salonica between Old Regime, the Ottoman Reforms and the Transition from Empire to Nation State: Questions and Research Perspective”, Thessaloniki 1912-2012, Thessaloniki Municipality Press, Thessaloniki 2012, s. 74-89. Levy, Sam, Şevketli Padişahımız Efendimiz Sultan Mehmed Han-ı Hamis Hazretlerinin Selanik’i Teşrifleri Hatırasıdır (25 Mayıs-14 Haziran 1327)/ Souvenir du Voyage a Salonique de Le Sultan Mehmed V (6 Juin-26 Juin 1911), (b.y.y., t.y.). __________, Salonique À La Fin Du XIX. Siécle-Mémoires, Isis Yayınları, İstanbul 2000. Lowry, Heath W., The Evrenos Family & the City of Selânik (Thessaloniki): Who Built the Hamza Beğ Câmi’i &Why?, Bahçeşehir University Press, İstanbul 2010. Mazower, Mark, Selanik: Hayaletler Şehri, çev. Gül Çağalı Güven, Alfa Yayınları, İstanbul 2010. Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmanî, V, haz. Nuri Akbayar, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 1996. Mercan, Mehmed, “Sultan Abdülmecid’in Rumeli Gezisi Hakkında Bazı Tespitler”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXIV/1 (İzmir Temmuz 2009), 81-100. Molho, Rena, Selanik Yahudileri 1856-1919: Özel Bir Cemaat, çev. Panayot Abacı, Bağlam Yay., İstanbul 2005. Mutlu, Şamil, Yeniçeri Ocağı’nın Kaldırılışı ve II. Mahmud’un Edirne Seyahati, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul 1994. Ongunsu, Ahmet Hamit, “Abdülmecid”, İA, I, 92-94. Örenç, Ali Fuat, Yakın Dönem Tarihimizde Rodos ve Oniki Ada, Doğu Kütüphanesi Yay., İstanbul 2006. Özcan, Abdülkadir, “II. Mahmut’un Memleket Gezileri”, Prof. Dr. Bekir Kütükoğlu’na Armağan, İ.Ü. Edebiyat Fak. Yay., İstanbul 1991, s. 361-379. Rodrigue and Stein, Aron - Sarah Abrevaya, A Jewish Voice from Ottoman Salonica: The Ladino Memoir of Sa’adi Besalel a-Levi, çev. Isaac Jerusalmi, Stanford University Press, California 2012. Sakaoğlu, Necdet, “Sultan Abdülmecid’in Rumeli Seyahati”, Toplumsal Tarih, 145 (Ocak 2006), s. 30-33. Seyâhatnâme-i Hümâyûn (b.y.y., t.y.). Shaw, Stanford J., The Jews of the Ottoman Empire and the Turkish Republic, MacMillan Press, London 1991. Stein, Sarah Abrevaya, Making Jews Modern, Indiana University Press, Indiana 2004. Stephanov, Darin, “Sultan Abdülmecid’s 1846 Tour of Rumelia and the Trope of Love”, Osmanlı Araştırmaları/The Journal of Ottoman Studies, XLIV (İstanbul 2014), s. 475-501. Tafrali, O., Topographie De Thessalonique, Librairie Paul Geuthner, Paris 1913. The Jewish Encyclopedia, IV (1901-1906). Vlami, Despina, “Entrepreneurship and Relational Capital in A Levantine Context: Bartholomew Edward Abbott, The “Father Of The Levant Company” in Thessaloniki (18th-19th Century)”, The Historical Rewiew, VI, Institute for Neohellenic Research, Thessaloniki 2009, s. 129-164. Yazıcı, Nesimi, “Sultan Reşad’ın Rumeli Seyahati Sırasındaki Deniz Yolculuğu (Haziran 1911)”, 2. Turgut Reis ve Türk Denizcilik Tarihi Uluslararası Sempozyumu (1-4 Kasım 2013)-Bildiriler, II, s. 29-54. Yeralympos, Alexandra - Vassilis Colonas, “Kozmopolit Bir Kentleşme”, ed. Gilles Veinstein, Selânik 1850-1918, İletişim Yay., İstanbul 2014, s. 199-222. Yıldız, Gültekin, “Yeniçerisiz Tahta Çıkmak: Kadîm ve Cedîd Arasında Sultan Abdülmecid’in Cülûsu”, Türklük Araştırmaları Dergisi, 20 (İstanbul 2008), s. 329-353.