OTTOMAN TELEGRAPH SERVICES ON CYPRUS

Yıl 2015, Sayı: 62, 65 - 90, 01.01.2015

Diren Çakılcı

Öz

Although the idea and attempts of laying down a telegraph line from one of the Eastern Mediterranian coastal centers to Cyprus date back to older times, the connection of telegraph cables to Cyprus took place in 1871. With the submarine telegraph cable extended from Lattakia to Agios Theodoros in 1871, Cyprus was counted in Ottoman telegraph network. With the Agios Theodoros-Nicosia, Nicosia-Larnaca land lines built on the island, Cyprus’ administrative and commercial centers were counted in the aforesaid network as well. As the island passed into British administration in 1878, the cable which Eastern Telegraph Company constructed between Larnaca and Alexandria had been the second step of Cyprus telegraph communication. Ottoman State, whose area of domination had been narrowed down as of 1878, did not close the telegraph offi ces and tried to carry on its infl uence on Cyprus through the telegraph offi ces until the annexation of the island. Because of the Lattakia cable became totally unavailable, Eastern Telegraph Company’s submarine cable began to be used in 1899. This situation made Cyprus telegraph network to have international exchanging under the British monopoly while it caused losses for Ottoman treasury.

Anahtar Kelimeler

Cyprus, Telegraph, Ottoman State, Eastern Telegraph Company, Britain, Communication

KIBRIS’TA OSMANLI TELGRAF İŞLETMESİ

Öz

Doğu Akdeniz sahil merkezlerinin birinden Kıbrıs Adası’na telgraf kablosu çekilmesi fikri ve girişimleri daha eski tarihlere dayansa da Kıbrıs’a telgraf kablosu bağlanması 1871 yılında gerçekleşmiştir. 1871 yılında Lazkiye’den Agios Theodoros mevkiine kadar uzatılan denizaltı telgraf kablosu ile Kıbrıs, Osmanlı telgraf şebekesine dahil edilmiştir. Adada inşa edilen Agios Theodoros-Lefkoşa, Lefkoşa- Tuzla kara hatları ile Kıbrıs’ın idari ve ticari merkezleri de söz konusu şebekeye dahil edilmiştir. 1878 yılında adanın İngiliz idaresine devredilmesi ile Şarkî (Eastern) Kumpanyası’nın Larnaka-İskenderiye arasında inşa ettiği kablo Kıbrıs telgraf haberleşmesinin ikinci ayağını meydana getirmiştir. 1878 yılında adadaki hakimiyet alanı oldukça daralan Osmanlı Devleti, telgrafhanelerini kapatmamış ve adanın ilhakına kadar Kıbrıs üzerindeki etkisini telgrafhaneler yoluyla sürdürmeye çalışmıştır. 1899 yılında tamamen çalışmaz hale gelen Lazkiye kablosu nedeniyle, Eastern Kumpanyası’nın denizaltı kablosu kullanılmaya başlanmış, bu durum Osmanlı Devleti hazinesine kayıplar yaşatırken, Kıbrıs telgraf şebekesinin İngiliz tekelinde uluslararası teatiler yapmasını mecburi kılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs, Telgraf, Osmanlı Devleti, Eastern Kumpanyası, İngiltere, Haberleşme

Kaynakça

• Arşiv Evrakı Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Bâbıâli Evrak Odası (BEO.) Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi (DH.MKT.) İrade-Dahiliye (İ.DH.) İrade-Şura-yı Devlet (İ.ŞD.) Meclis-i Vâlâ (MVL.) Sadaret Eyâlât-ı Mümtâze Kalemi-Kıbrıs (A.MTZ.KB.) Sadaret Mektubi Kalemi Mühimme Odası (A.MKT.MHM.) Şura-yı Devlet (ŞD.) Şura-yı Devlet-Nafia (ŞD.NF.) Araştırma Eserleri Çakılcı, Diren, “İngiliz Döneminde Kıbrıs’ta Tenassur (Hristiyanlaştırma) Hakkında Bir Rapor”, Basılmamış Bildiri, IX. Uluslararası Kıbrıs Araştırmaları Kongresi, 24-25 Nisan 2014, Gazimağusa/KKTC. Çakılcı, Diren, Rumeli Telgraf Hatları (1854-1876), Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Antalya 2015. Davison, Roderic H., Osmanlı-Türk Tarihi (1774-1923), çev. Mehmet Moralı, Alkım Yay., İstanbul 2003. Haigh, Kenneth Richardson, Cableships and Submarine Cable, Publisher by United States Undersea Cable Corp., Washington 1968. Kaçar, Mustafa, “Osmanlı Telgraf İşletmesi”, Çağını Yakalayan Osmanlı, IRCICA Yay., İstanbul 1995, s. 45-120. Mehmet Süreyya, Sicill-i Osmanî, II, yay. haz. Nuri Akbayır, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1996. Richards, T. H. Hatton, Cyprus Civil List, Government Printing Off ice, Nicosia/Cyprus 1903. Rogan, Eugene, “Instanst Communication: The Impact of the Telegraph in Ottoman Syria”, The Syrian Land: Processes of Integration and Fragmentation, ed. Thomas Philipp, Birgit Schaebler, Stuttgart 1998, s. 115-116. Samani, Hasan, Tanzimat Döneminde Kıbrıs (1839-1878), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2006. Seyitdanlıoğlu, Mehmet, Tanzimat Devrinde Meclis-i Vâlâ (1838-1868), TTK yay., Ankara 1999. “Telecommunications in Cyprus”, Cyprus Today Magazine, Vol. XXXVI, 1-2 January-June 1998, Public Information Off ice, Nicosia, s. 102-116. Türkmen, Zekeriya, “Girit Adasını Osmanlı İdaresinden Ayırma Çabaları: Yunan İsyanını Takip Eden Dönemdeki Gelişmeler (1821-1869)”, OTAM, S. 12, s. 219-244.