Modernization Efforts in Ottoman Military Education: Kasımpaşa Naval Secondary School

Yıl 2020, Sayı: 72, 115 - 137, 31.12.2020

Mehmet Korkmaz

Öz

While the Ottoman Empire was dealing with political and economic problems in the 19th century, it initiated reforms in many administrative and economic fields, including the military. Modern schools were opened by taking military training in the West as an example for the reformation of the army. Turkish military high schools began to open from 1845 in order to prepare qualified students for the Turkish Military Academy and naval academies. For the same purpose, military secondary schools were opened in 1875. This practice was an important step to increase the quality in military education. One of the main objectives of this article is to reveal the importance of Kasımpaşa Military Secondary School, which was one of the first military secondary schools opened in the history of Turkish education.

Anahtar Kelimeler

Kasımpaşa Naval Secondary School, Ottoman Empire, Education, Military Schools

Osmanlı Askerî Eğitiminde Modernleşme Çabaları: Kasımpaşa Bahriye Askerî Rüşdiye Mektebi

Öz

Osmanlı Devleti, XIX. yüzyılda siyasî ve ekonomik sorunlarla uğraşırken, başta askerî olmak üzere idarî ve iktisadî birçok sahada reformlar başlattı. Askerî reformlar içerisinde ordunun ıslahı için Batı tarzı askerî eğitim modeli örnek alınarak modern okullar açıldı. Kara ve deniz harp okullarına nitelikli öğrenci bulmak amacıyla 1845 yılından itibaren askerî idadiler, 1875 yılından itibaren ise askerî rüşdiyeler açıldı. Bu uygulama askerî eğitimde kalitenin yükselmesine etki eden önemli bir faktör oldu. İlk açılan askerî rüşdiyeler arasında yer alan Kasımpaşa Askerî Rüşdiyesi’nin Türk eğitim tarihindeki yeri ve öneminin ortaya çıkarılması bu makalenin temel hedeflerinden biridir.

Anahtar Kelimeler

Kasımpaşa Bahriye Askerî Rüşdiye Mektebi, Osmanlı Devleti, Eğitim, Askerî Okullar

Kaynakça

• Sadaret Âmedi Kalemi Evrakı (A.AMD): 28/51.
• Bâbıâli Evrak Odası (BEO): 3407/255488.
• Maarif Nezareti Mektubi Kalemi (MF.MKT): 100/56.
• Yıldız Tasnifi Perakende Askeri Maruzat (Y.PRK.ASK): 36/99.
• Deniz Tarihi Arşivi (DTA)
• Bahriye Nezareti Yoklama Kalemi Zâbitan Künye Defteri: 31/21, 242.
• Bahriye Nezareti Sicill-i Ahval Evrakı (BH.SAİD): 18916/135.
• Bahriye Nezareti (BN): 180/4050; 181/4063; 333/11830.
• Erkân-ı Harbiye-i Bahriye Dairesi Defterleri (EHB.d): 9/18.
• Islahat Komisyonu: 227/17.
• Meclis-i Bahriye Defterleri (MB.d): 115/59, 105.
• Bahriye Nezareti Mektubi Kalemi Defterleri (MKT): 11/3; 241/33; 360/26; 377/80; 380/44; 403/13; 412/81; 685/186; 729/5.
• Bahriye Muhasebe Kalemi (MUH): 670/5; 664/30; 664/44.
• Şura-yı Bahriye Defterleri (ŞUB.d): 16/32; 24/97; 26/4; 98/76; 101/34; 104/78, 106/96; 226/47; 273/9; 498/101. Fotoğraf Arşivi, Fotoğraf No. 1221.
• Akyüz, Yahya, Türk Eğitim Tarihi, 5. Baskı, Türk Koleji Yayınları, İstanbul 1994.
• Alkan, Mehmet Ö., Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Modernleşme Sürecinde Eğitim İstatistikleri 1839-1924, c. VI, T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Yayınları, Ankara 2000.
• Altınova, Ayşegül, Osmanlı Modernleşmesinde Rüşdiye Mektepleri, Gazi Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara 2010.
• Başaran, Serdar - Levent Düzcü, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Denizciler: Yelkenli ve Buharlı Çağın Emektarları, Kriter Yayınevi, İstanbul 2016.
• Beydilli, Kemal, Türk Bilim ve Matbaacılık Tarihinde Mühendishâne: Mühendishâne Matbaası ve Kütüphânesi (1776-1826), Eren Yayıncılık, İstanbul 1995.
• Çoker, Fahri, Bahriye Mektebimiz, DZKK. Yayınları, Ankara 1973. Ergin, Osman, Türkiye Maarif Tarihi, c. II, Osmanbey Matbaası, İstanbul 1940.
• Eyüb Sabri Paşa, Mir’âtü’l Haremeyn, Cilt 1-2 (İnceleme-Metin), haz. Ömer Fâruk Can-F. Zehra Can, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2018.
• İgüs, Esma, II. Abdülhamid Dönemi Eğitim Sistemi, Eğitim Yapıları ve Askerî Rüşdiyeler, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Tarihi ve Kuramı Doktora Programı, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 2008.
• İpşirli, Mehmet, “Mahreç”, DİA, c. XXVII, İstanbul 2003, s. 388. İstanbul Teknik Üniversitesi ve Mühendislik Tarihimiz, ed. Mehmet Karaca, haz. Mustafa Kaçar, Tuncay Zorlu, Burak Barutçu, Atilla Bir, C. Ozan Ceyhan, Aras Neftçi, İTÜ Vakfı Yayınları, İstanbul 2013.
• Kaçar, Mustafa, Osmanlı Devleti’nde Bilim ve Eğitim Anlayışındaki Değişmeler ve Mühendishânelerin Kuruluşu, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 1994.
• Kenan, Seyfi, “Türk Eğitim Düşüncesi ve Deneyiminin Dönüm Noktaları Üzerine Bir Çözümleme”, Osmanlı Araştırmaları, sayı 41 (2013), s. 1-31.
• Korkmaz, Mehmet, “Yakınçağ Tarih Araştırmalarında Deniz Tarihi (Bahriye) Arşivi’nin Önemi”, 2. Uluslararası Osmanlı Coğrafyası Arşiv Kongresi, Bildiriler, c. II, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 2019, s. 751-769.
• Kurtoğlu, Fevzi, Deniz Mektepleri Tarihçesi, İstanbul Deniz Matbaası, İstanbul 1941. Mehmed Esad, Mir’ât-ı Mekteb-i Harbiye, Artin Asaduryan Şirket-i Mürettibiyye Matbaası, İstanbul 1310. ________, Mir’ât-ı Mühendishâne-i Berrî-i Hümâyûn, Karabet Matbaası, İstanbul 1312.
• Patoğlu, Emrah Berkant, Osmanlı Devleti’nde Askerî Rüştiyeler, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Gaziantep 2018.
• Rıza Tahsin, Tıp Fakültesi Tarihçesi (Mir’ât-ı Mekteb-i Tıbbiye), c. I-II, eklerle yay.haz. Aykut Kazancıgil, Özel Yayınları, İstanbul 1991.
• Somel, Selçuk Akşin, Osmanlı’da Eğitimin Modernleşmesi (1839-1908), İletişim Yayınları, 2. Baskı, İstanbul 2015.
• Türkmen, Zekeriya, “Sultan Abdülaziz Döneminde Süvari Kışlasından Askerî İdadiye Dönüşüm Sürecinde Kuleli”, XVII. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, 15-17 Eylül 2014, Ankara, c. IV/1. Kısım, TTK Yay., Ankara 2018, s. 79-104.
• Umum Mekâtib-i Rüşdiyeye Mahsus Olarak Bu Kere Ta’dilen Tertip Edilen Ders Programıdır, Matbaa-i Âmire, Dersaadet 1315.
• Ünal, Uğur, II. Meşrutiyet Öncesi Osmanlı Rüşdiyeleri (1897-1907), TTK. Yayınları, Ankara 2015.
• Ünlü, Rasim, Deniz Lisesi Tarihçesi, b.y.y. t.y.
• Yarar, Hülya, Osmanlı Döneminde Askerî Okullarda Eğitim, Milli Savunma Bakanlığı Yayınları, TTK
• Ceride-i Askeriye.
• Ceride-i Bahriye.
• Ruznâme-i Ceride-i Havâdis.