“SÖMÜRGECİYİ” TAHAYYÜL ETMEK: CENGİZ AYTMATOV'UN KURMACASINDA RUSLARIN EDEBÎ TEMSİLİ

Yıl 2011, Cilt: 45 Sayı: 45, 113 - 138, 02.03.2013

Halim Kara

Öz

ÖZET

Bu makale, Orta-Asya'daki Sovyet müstemleke politikalarını göz önünde bulundurarak Aytmatov'un kurmaca eserlerinde Rusların temsilinin süreç içinde nasıl bir evrime, değişime uğradığını tartışmaktadır. Sömüren ve sömürülen ilişkisi üzerinden Aytmatov'un ilk kurmaca metinlerinde olumlanan Rusların temsil ettiği kültür ve ideolojinin süreç içinde nasıl daha belirsiz, paradoksal ve ikircikli bir hal aldığını ortaya koymaktadır.

             Anahtar Kelimeler: Cengiz Aytmatov, Kırgız Edebiyatı, Postkolonyal        Edebiyatlar, Ruslar

ABSTRACT

This article examines the literary representation of Russians in the prose fiction of Chingiz Aitmatov within the context of Soviet/Russian colonial rule. It attempts to show how Aitmatov initially appropriated Soviet modernity discourse in his early prose works and then adopted more paradoxical and ambiguous attitudes towards Russians in his later novels.

Key Words: Chingiz Aitmatov, Soviet Central Asia, Kyrgyz Fiction, Postcolonial Literature, Russians

Anahtar Kelimeler

Cengiz Aytmatov, Kırgız Edebiyatı, Postkolonyal Edebiyatlar, Ruslar

Kaynakça

• tavır bir yazar olarak Aytmatov’un sömürge durumunun bir tezahürüdür. Gün
• Uzar Yüzyıl Olur ve Dişi Kurdun Rüyaları gibi iki önemli romanında Yelizarov
• ve Abdias’ın karakterizasyonlarının paradoksal işlevleri de yine onun kolonyal
• durumunun neticesi olarak görülebilir.
• Akmataliyev, Abdıldacan, Cengiz Aytmatov’un Dünyası, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara 1998.
• Aytmatov, Cengiz, Beyaz Gemi, çev. Refik Özdek, Ötüken Neşriyat, İstanbul 1999.
• --, Bütün Eserler II: İlk Öğretmenim, Yüzyüze, Cemile, Selvi Boylum, Deve Gözü, Oğulla
• Görüşme, Askerin Oğlu, çev. M. Ethem Gözlü, Cem Yayınevi, İstanbul 1974.
• --, Dişi Kurdun Rüyaları, çev. Refik Özdek, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 1999.
• --, Elveda Gülsarı, çev. Refik Özdek, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2000.
• --, Gün Uzar Yüzyıl Olur, çev. Mehmet Özgül, Cem Yayınevi, İstanbul 2000.
• --, Mother Earth and Other Stories, çev. James Riordan, Faber and Faber, Londra ve Boston 1989.
• Blitstein, Peter A., “Nation-Building or Russification:? Obligatory Russian Instruction in the Soviet Non-Russian
• School, 1938-1953”, A State of Nations: Empire and Nation Making in the Age of Lenin and Stalin içinde, haz. Ronald Suny and Terry Martin, Oxford University Press, Oxford 2001, s. 253-74.
• Chatterjee, Partha, Milliyetçi Düşünce ve Sömürge Dünyası, çev. Sami Oğuz, İletişim Yayınları, İstanbul 1996.
• Clark, Katerina, “The Mutability of the Canon: Soviet Realism and Chingiz Aytmatov’s ‘I dol’she veka dlitsia den’”, Slavic Review, C. 43, 1984, s. 573-87.
• Alice L. Conklin. A Mission to Civilize: The Republican Idea of Empire in France and West Africa 1895-1930, Stanford University Press, Stanford 1998.
• Çağın, Sabahattin, Cengiz Aytmatov ve Gün Olur Asra Bedel Romanı, Akademi Kitabevi, İzmir 2000.
• Danıyarov, S., Stanovlenie kirgiskoi sovetskai kultury, İlim, Frunze 1983.
• Devlet, Nadir, Rusya Türklerinin Milli Mücadele Tarihi, 1905-1917, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1999.
• Ermolaev, Herman, Soviet Literary Theories, 1917-1934, University of California Press, Berkeley 1973.
• Fanon, Frantz, Yeryüzünün Lanetlileri, çev. Şen Suer, Versus, İstanbul 2007.
• Fast, Piotr, Ideology, Aesthetics, Literary History: Socialist Realism and its Others, Peter Lang Pub Inc, New York 1999.
• Forrester, Sibelan, Zaborowska, Magdalena J. ve Gapova, Elena (haz.), Over the Wall/After the Fall: Post-Communist Cultures through an East-West Gaze, Indiana University Press, Bloomington 2004.
• Haber, Erika, The Myth of the non-Russian: Iskander and Aitmatov's Magical Universe, Lexington Books, Lanham , 2003.
• Hirsh, Francine, “Toward an Empire of Nations: Border-Making and the Formation of Soviet National Identities”, The Russian Review, C. 59, S. 2, 2000, s. 201-26.
• Kara, H Cengiz Aytmatov: Kuşatılmış Bir Zihin?”, Journal of Turkish Studies (Türklük Bilgisi Araştırmaları), Harvard University, C. 27, 2003, s. 293-308.
• --, “Narratives of Self-Assertion: Representations of the Western Other in the Works of the Uzbek Author Abdulhamid Sulaymon Cholpan, 1897-1938”, Middle Eastern Literatures, C. 10, S. 1, 2007, s. 57-74.
• Nina Kolesnikoff, Myth in the Works of Chingiz Aitmatov, University Press of America, Lanham, 1999.
• Martin, Terry, “An Affirmative Action Empire: The Soviet Union as the Highest Form of Imperialism”, A State of Nations: Empire and Nation Making in the Age of Lenin and Stalin içinde, haz. Ronald Suny and Terry Martin, Oxford University Press, Oxford 2001, s. 67-90.
• Michaels, Paula A., “Medical Propaganda and Cultural Revolution in Soviet Kazakhstan, 1928-41”, The Russian Review, S. 59, S. 2, 2000, s. 159-78.
• Moore, David Chioni, “Is the Post - in Postcolonial the Post-in Post-Soviet? Toward a Global Postcolonial Critique”, PMLA, C. 116, S. 1, 2001, s. 111-128.
• Mozur, Joseph P., Parables from the Past : The Prose Fiction of Chingiz Aitmatov, University of Pittsburgh Press, Pittsburgh 1995.
• Northrop, Douglas, “Gender, Empire, and Uzbek Identity”, A State of Nations: Empire and Nation Making in the Age of Lenin and Stalin içinde, haz. Ronald Suny and Terry Martin, Oxford University Press, Oxford 2001, s. 191-220.
• Qosimov, Begali, Milliy Uyghonish va O’zbek Filologiyasi Masalalari, Universitet, Tashkent 1993, s. 12-39.
• Parry, Benita, Delusions and Discoveries: India in the British Imagination, 1880-1930, Verso, Londra ve New York, 1998.
• Robin, Regine, Socialist Realism: An Impossible Aesthetic, trans. Leon Robel, Stanford University Press, Stanford, 1992.
• Said, Edward. Kültür ve Emperyalizm: Kapsamlı Bir Düşünsel ve Siyasal Sorgulama Çalışması, çev. Necmiye Alpay, Hil Yayın, İstanbul 2004.
• --, Şarkiyatçılık: Batı'nın Şark Anlayışları, çev. Berna Ülver, Metis Yayınları, İstanbul 2003.
• Saray, Mehmet. Türkistan Türkleri: Rus ve Çin İdaresinde Yaşayan Türklerin Milli Mücadele Tarihleri, Veli Yayınları, İstanbul 1984.
• Shneidan, Noah N., “Soviet Literature at the Crossroads: The Controversial Prose of Chingiz Aitmatov”, Russian Literature Triquarterly, C.16, 1979, s. 244-263.
• Singh, Jyotsna G., Colonial Narratives/Cultural Dialogues: Discoveries of India in the Language of Colonialism, Routledge, Londra ve New York 1996.
• Slezkine, Yuri, “Commentary: Imperialism as the Highest Stage of Socialism”, The Russian Review, C. 59, S. 2, 2000, s. 227-34.
• Söylemez, Orhan, Cengiz Aytmatov: Hayatı ve Eserleri Üzerine İncelemeler, KaraM Yayınları, Ankara 2002.
• Swayze, Harold, Political Control of Literature in the USSR, 1946-1959, Harvard University Press, Cambridge, 1962.
• Vaughan, James, Soviet Socialist Realism: Origins and Theory, St. Martin's Press, New York 1973.
• Yekelchyk, Serhy, “Stalinist Patriotism as Imperial Discourse: Reconciling the Ukrainian and Russian ‘Heroic Pasts,’ 1939-1945”, Kritika, C. 3, S. 1, 2002, s. 51-80.
• Yetiv, Isaac, "Alienation in the Modern Novel of French North Africa before Independence", Exile and Tradition: Studies in African and Caribbean Literature içinde, haz. Rowland Smith, Longman and DalhousieUniversity Press, Londra 1976, s. 84-97.
• Young, Crawford, The African Colonial State in Comparative Perspective. Yale University Press, New Haven1994.