Reading Dede Korkut’s “Yigenek” Through the Lens of Kohlberg’s Moral Development Theory

Yıl 2021, Cilt: 61 Sayı: 1, 205 - 220, 08.07.2021

Bilge Merve Karadağ

Öz

Dede Korkut’s stories are considered some of the most important works of the Turkish language. These stories were first created by Dede Korkut as an oral narrative tradition and recorded in writing in the 15th century. Since the two copies of this text, by which we can learn about the concrete and abstract cultural assets of Turks, have been found—one in Dresden and one in the Vatican archives—numerous studies have been conducted in Turcology. The current research examines the character of Yigenek, The Son of Kazılık Koca, who has been mentioned 18 times in 3 of Dede Korkut stories, within the framework of Kohlberg’s theory of cognitive moral development. Kohlberg called his theoretical approach to morality and moral motivation “cognitive developmental” to describe his contextualization of moral development within social and non-social (physical) cognitive development. According to Kohlberg, moral values that develop continuously at pre-traditional, traditional, and post-traditional levels are divided into two phases at each level. The name Yigenek appears in 18 places throughout the work, including the story in which he is the main character. Because of this frequency, the Yigenek character was chosen as the subject of study because of the many specified emotions, thoughts, and actions from Kohlberg’s moral development theory.

Anahtar Kelimeler

Theory of moral development, Lawrence Kohlberg, Dede Korkut hikayeleri, Yigenek, Turkish literature

Kohlberg’in Ahlak Gelişimi Teorisine Göre Dede Korkut'un Yigenek’i

Öz

Dede Korkut Hikâyeleri Türk dilinin en önemli eserlerinden birisi olarak kabul edilmektedir. Bu hikâyeler Dede Korkut tarafından öncelikle sözlü anlatı geleneği olarak ortaya çıkmış, 15. yüzyılda ise yazılı olarak kayıt altına alınmıştır. İçerik bakımından Türklere dair somut ve soyut kültürel varlıklar hakkında bilgi edinebildiğimiz bu metinlerden birinin Dresden diğerinin de Vatikan arşivlerinde ortaya çıkmasından itibaren Türkoloji alanında sayısız incelemeler ve araştırmalar yapılmıştır. Mevcut araştırmanın amacı, Dede Korkut hikâyelerinin üçünde toplam 18 kere adı geçen Kazılık Koca Oğlu Yigenek karakterini Kohlberg'in bilişsel ahlak gelişimi kuramı çerçevesinde incelemektedir. Kohlberg, ahlaki gelişimin sosyal ve sosyal olmayan (fiziki) bilişsel gelişim içindeki bağlamsallaştırılmasını tanımlamak için ahlak ve ahlaki güdülenmeye dair teorik yaklaşımını “bilişsel gelişim” olarak adlandırmıştır. Kohlberg'e göre gelenek öncesi, geleneksel ve gelenek sonrası düzeylerde kesintisiz olarak gelişen ahlaki değerler her düzeyde iki evreye ayrılmaktadır. Araştırmada Kohlberg'in ahlak gelişimi kuramında sınırlarını belirlediği düzey ve evreler çerçevesinde Yigenek'in anlatılarda değinilen eylemleri, bakış açısı ve diyalogları değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ahlak gelişimi kuramı, Lawrence Kohlberg, Dede Korkut hikâyeleri, Kazılık Koca oğlu Yigenek, Türk edebiyatı

Kaynakça

• Banarlı, N. S. (1987). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi I. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Brown, R., & Herrnstein, R. J. (1975). Psychology. Boston: Little Brown.
• Dağaşan, E., Erginsoy Osmanoğlu, D., & Erdağı Toksun, S. (2017). Dede Korkut Hikâyelerinin Kohlberg’in Ahlak Gelişim Kuramına Göre İncelenmesi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 5(11), 163-181. doi:DOI: 10.33692/avrasyad.509646
• Duska, R., & Whelan, M. (1975). Moral Development A Guide To Piaget And Kohlberg. Newyork: Paulist Press.
• Ergin, M. (2003). Dede Korkut Kitabı. (H. T. projesi, Dü.) İstanbul.
• Gibbs, J. C. (2014). Moral development and reality: Beyond the theories of Kohlberg, Hoffman, and Haidt.New York: Oxford University Press.
• Gümüş, E. (2015). Gümüş, E. (2015). Kohlberg'in Ahlaki Gelişim Kuramına Göre Ortaokul Ğrencilerinin Ahlaki Gelişim Düzeyi İle Cinsiyet Rollerinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı.
• Kaplan, M. (2006). Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar I. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Karakaş, R. (2013). Dede Korkut Hikâyeleri’nde Tutsaklıktan Kurtarma ve Bey Oğulları Arasındaki İlişki. Turkısh Studıes , 8(1), 1867-1879.
• Kohlberg, L. (1958). The development of modes of moral thinking and choice in the years ten to sixteen. Unpublished doctoral dissertation. Chicago: University of Chicago.
• Kohlberg, L. (1971). From is to ought: How to commit the naturalistic fallacy and get away with it in the study of moral development . T. Mischel içinde, Cognitive Development and Epistemology (s. 151-235). Newyork: Academic Press.
• Kohlberg, L., & Kramer, R. (1969). Continuities and discontinuities in childhood and adult moral development. hHuman Development(12), 93-120.
• Öncül, K. (2008). Dede Korkut Hikayelerinde Savaşçı Kadın Tipi ve Animus Kavramı. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 3(2), 574-581.
• Pehlivan, G. (2014). Dede Korkut Kitabında Yapı, İdeoloji Ve Yaratım . Türk Halk Bilimi Anabilim Dalı doktora tezi. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Piaget, J. (1965). Moral judgment of the child (Çev. M. Gabain). Newyork: Free Press.
• Sepetçioğlu, M. N. (2010). Dede Korkut. İstanbul: Toker Yayınları.
• Walsh, C. (2000, Ocak/Şubat). The Life and Legacy of Lawrence Kohlberg. Society, 37(2), 37-41.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, M. (2019). Kırşehir'den derlenen masalların Kohlberg'in zihinsel ahlaki gelişim kuramına göre incelenmesi. Doktora Tezi. Kırşehir: Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Zizek, B., Nowak, E., & Garz, D. (2015). Kohlberg Revisited. Boston: Springer.