Hadith as a Source of Aesthetics and Poetics in Classical Turkish Literature

Yıl 2023, Cilt: 63 Sayı: 2, 269 - 286, 27.12.2023

Berat Açıl

https://doi.org/10.26650/TUDED2023-1316775

Öz

Enough studies have been qualitatively conducted in many areas of classical Turkish literature. Nevertheless, an adequate level of academic work still needs to be reached regarding aesthetics and poetics in terms of quantity and quality in Ottoman literature. Albeit sporadically, Ottomans did write about aesthetics, which is classified under theoretical philosophy, and poetics, which is classified under applied philosophy. Many subjects that caused the formation of aesthetics and poetics in classical Ottoman literature such as the Qur’an, mythology, and historical events have been addressed academically. Nevertheless, the role of hadith in shaping the premises of classical Ottoman literature, and thus its aesthetic and poetic principles, have yet to be studied adequately. In this article, I aim to show hadith to have been essential in forming Ottoman aesthetics and poetics. Subtitles such as the legitimacy of poetry, the glorification of poetry, the necessity of poetry, and the nature of poetry can also be considered a portrayal of attitudes toward poetry throughout the Ottoman era. Turkish poets living in Ottoman times addressed these subtitles in terms of their relationships with other concepts: The legitimacy of poetry in relationship with sorcery, the glorification of poetry in relationship with the concept of miracle, the necessity of poetry in relationship with the concept of duty, and lastly the nature of poetry in relationship with mimesis. As a result, the study has revealed the Turkish poets of the Ottoman period who wanted to trace the Qur’an and hadiths to have thought that poetry should be written in line with truth in terms of mimesis and narration.

Anahtar Kelimeler

Aesthetics, poetics, classical Turkish literature, hadith, poetry

Proje Numarası

-

Klasik Türk Şiirinde Estetik ve Poetikanın Kaynağı Olarak Hadis

Öz

Klasik Türk edebiyatına dâhil olan birçok alanda nitelikli çalışmalar yapılmıştır. Bununla beraber estetik ve poetika hakkında hem nicelik hem de nitelik olarak yeterli düzeyde akademik çalışmanın yürütülmemiş olduğu malumdur. Nazarî felsefenin bir kolu addedilen estetik ve amelî felsefe altında sınıflandırılan poetika hakkında Osmanlı döneminde dağınık da olsa kalem oynatılmıştır. Klasik Türk edebiyatı estetik ve poetikasının oluşumuna kaynaklık eden başta Kur’ân-ı Kerîm olmak üzere, mitolojiler, tarihî olaylar gibi birçok husus ele alınmıştır. Fakat klasik Türk edebiyatının düşünce yapısının, dolayısıyla estetik ve poetik ilkelerinin belirgin hâle gelmesinde hadislerin rolü bugüne kadar yeterince incelenmemiştir. Bu makalede estetik ve poetikanın oluşumunda hadislerin de önemli bir rol oynadığı gösterilmeye çalışılmıştır. Şiirin meşruiyeti, şiirin tebcili, şiirin zorunluluğu ve şiirin mahiyeti gibi başlıklar aynı zamanda Osmanlı döneminde şiire yönelik tavırların da bir serencamı sayılabilir. Osmanlı dönemi Türk şairleri şiirin meşruiyetini şiir-sihir ilişkisini öne çıkararak, şiirin tebcilini şiir ve mucize karşılaştırmasıyla, şiirin zorunluluğunu şiir ve vazife arasındaki bağla ve şiirin mahiyetini de şiir-mimesis sorunsalıyla ele almayı tercih etmişlerdir. Sonuç olarak, Kur’ân-ı Kerîm ve hadislerin izini süren Osmanlı dönemi Türk şairlerinin şiirin temsil ve anlatı açısından hakikate uygun olması gerektiğini düşündükleri ortaya çıkarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Estetik, poetika, klasik Türk edebiyatı, hadis, şiir

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Kaynakça

• Açıl, B. (2013). Tûtî-i Mu'cize-gûyem: Osmanlı Şiirinin Estetiği. B. Açıl, M. H. Mercan (Ed.), Modern dönemde İslâm’ı ve Osmanlı’yı yeniden düşünmek içinde. (s. 29-48). İstanbul: Yedirenk Yayınları. google scholar
• Açıl, B. (2018). Şiirsel Bir Nazire: İlk On Sekiz Beyitleri Bağlamında Mesnevî’nin Gurbet’i, Hüsn ü Aşk’ın Acz’i. E. Alkan, O. S. Arı (Ed.), Osmanlı’da ilm-i tasavvuf içinde. (s. 577-590). İstanbul: İSAR Yayınları. google scholar
• Açıl, B. (2021a). İ'câzın Tezahürü Olarak Mu'cize: Klasik Türk Şiirinin Estetik Gayesi. H. Aynur ve ark. (Ed.), Eski Türk edebiyatı çalışmaları XV-Osmanlı edebî metinlerinde teoriden pratiğe: belâgat içinde. (s. 162-207). İstanbul: Klasik Yayınları. google scholar
• Açıl, B. (2021b). Edebiyatın Hakikati, Hakikatin Edebiyatı: Osmanlı Şiirinde Hakikat Arayışı. Din ve hayat (42), 87-90. google scholar
• Açıl, B. (2022). Klasik Türk Edebiyatında Aşk: Kökenleri, Failleri ve Öteki. A. Oktay (Ed.), Klasik Türk edebiyatında öteki içinde. (s. 87-115). Konya: Çizgi Kitabevi. google scholar
• Ahmed Muhammed b. Hanbel. (1998). Müsned. Ş. el-Arnavut (thk.). Beyrut. google scholar
• Arıcı, M. (2020). İlimleri sınıflamak: İslâm düşüncesinde ilim tasnifleri. İstanbul: Klasik Yayınları. google scholar
• Aydemir, M. Y. (2003). Kütüb-i Sitte. TDV İslâm ansiklopedisi 27 içinde. (s. 6-8). Ankara: TDV Yayınları. google scholar
• Ayvazoğlu, B. (1999). Aşk estetiği. İstanbul: Ötüken Yayınları. google scholar
• Bayram, R. (2018). Meşâ'irü’ş-Şu'arâ Mukaddimesinde “Şiir”e Meşruiyet Kazandırma Çabası. İnsan ve toplum 8, 57-93. google scholar
• Bursalı Mehmed Tahir. (2016). Osmanlı müellifleri. c. 2. (M. A. Y. Saraç, haz.). Ankara: TÜBA. google scholar
• Coşkun, M. (2011). Klasik Türk Şairinin Poetikası Üzerine. Bilig (56), 57-80. google scholar
• Doğan, M. N. (1997). Fuzûli’nin poetikası. İstanbul: Kitabevi Yayınları. google scholar
• el-Aclunî, İ. M. (1351). Keşfü’l-hafâ’ ve müzîlü’l-İlbâs amme’ştehere mine’l-ehâdîs ‘alâ elsineti’n-nâs. c. II. (A. el-Kalâş, haz.). Mektebetü’t-Türâsi’l-İslâmî. google scholar
• Erkal, A. (2009). Divan şiiri poetikası (17. Yüzyıl). Ankara: Birleşik Yayınları. google scholar
• Es-Seyyid Pîr Mehmed bin Çelebi. (2018).Meşâirü’ş-şu'arâ. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı. https:// ekitap.ktb.gov.tr google scholar
• Güleç, İ. (2018). Şiir, şair ve peygambere dair. İstanbul: Ötüken Neşriyat. google scholar
• Kaçar, M. (2016). Şairlerin ışıltısı: Ali Revnakî’nin revnaku’ş-şuarâ’sı-Molla Câmî’nin poetikası. İstanbul: Büyüyenay Yayınları. google scholar
• Karaman, G. (2015). Klasik Türk Şiiri Estetiğinde Sihir. Turkish studies: international periodicalfor the languages, literature and history of Turkish or Turkic 10(8), 1503-1536. google scholar
• Koç, T. (2011). İslâm estetiği. Ankara: İSAM Yayınları. google scholar
• Latîfî. (2000). Tezkiretü’ş-şu'arâve tabsıratu’n-nuzamâ (İnceleme-Metin). R. Canım (Ed.). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı. google scholar
• Levend, A. S. (2015). Divan edebiyatı: kelimeler ve remizler, mazmunlar ve mefhumlar. (B. Açıl, haz.). İstanbul: Dergâh Yayınları. google scholar
• Mengi, M. (2009). Divan Şiir Estetiği Açısından İ'câz. AÜ türkiyat araştırmaları dergisi (39), 135-46. google scholar
• Nef'î, Ö. E. (1993). Nef’î divanı. (M. Akkuş, haz.) Ankara: Akçağ Yayınları. google scholar
• Okuyucu, C. (2004). Divan edebiyatı estetiği. İstanbul: Leyla ile Mecnun Yayıncılık. google scholar
• Platon. Devlet. (S. Eyüboğlu, M. A. Cimcoz, çev.). İstanbul: İş Bankası Yayınları, 2009. google scholar
• Şenel, C. (2017). Yeni Eflâtunculuğun İslâm felsefesine yansımaları. İstanbul: Dergâh Yayınları. google scholar
• Şeyh Gâlib. (2015). Hüsn ü aşk. (M. N. Doğan, haz.). 8. Bs. İstanbul: Yelkenli Yayınevi. google scholar
• Taşkent, A. (2018). Güzelin peşinde: Fârâbî, İbn Sînâ ve İbn Rüşd’de estetik. İstanbul: Klasik Yayınları. google scholar
• Üçer, İ. H. (2021). Sudûr Teorisi. (Ömer Türker, haz.) Metafizik: İslâm düşüncesinde teoriler c.1 içinde. (s. 384-425). İstanbul: Ketebe Yayınları. google scholar
• Üzgör, T. (1990). Türkçe dîvân dîbâceleri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. google scholar
• Yektar, N. (2016). Hadîs Rivayetleri ve Hz. Peygamber’in Şiire Bakışı. Ekev akademi dergisi (65), 405-432. google scholar
• Yavuz, Y Ş. (2000). İ'câzü’l-Kur’ân. TDVİslâm ansiklopedisi 21 içinde. (s. 403-406). İstanbul: TDV Yayınları. google scholar