MESNEVÎ-İ ŞERÎF’İN ÜÇÜNCÜ BEYTİNE FARKLI BİR ŞERH DENEMESİ

Yıl 2014, Cilt: 24 Sayı: 2, 59 - 71, 25.12.2014

İSMAİL Güleç

Öz

Mesnevî’nin bir çok isminden biri Mağz-ı Kuran, diğeri de Keşşâfu’l-Kuran’dır. Bu isimlerle anılmasının nedeni altı ciltten oluşan Mesnevî’de lafzen ve mealen iktibas edilen ayet sayısının 700 kadar olmasıdır. Bu sayıya telmih yoluyla işaret edilen ayetleri de ilave edecek olursak bin beş yüz kadar ayet tefsir edilmiş olmaktadır. Bu rakam Kur’ân’ın yaklaşık dörtte birine tekabül etmektedir ve Mesnevî’nin aynı zamanda iş’ârî bir Kur’ân tefsiri olduğunu göstermektedir.

Mesnevî’yi şerh edenler özellikle ayet ve hadislere dikkat etmişler, telmih yoluyla tefsir edilen ayetlerin üzerinde özellikle durmuşlardır. Biz bu çalışmamızda, birinci cildin üçüncü beytinin bir ayete telmih yoluyla gönderme yaptığını göstermeye çalışacağız. Bu açıdan bakıldığında Mesnevî’nin işaret ettiği ayet sayısının sanılandan daha fazla olabileceğini düşünebiliriz.

Bu çalışmada, klasik ve modern dönemlerde yazılmış belli başlı şerhlerin üçüncü beyitleri taranarak şerhlerde işaret edilmemiş ayet tespit edilecek, daha sonra beyit ile aralarındaki ilişki açıklanmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Şerh, Mesnevî, Tefsir

Kaynakça

• Abdullah Bosnavî, Şerh-i Manzum-ı Cezîre-i Mesnevî, Süleymaniye Kütüphanesi, Nafiz Paşa 528. Abdülmecîd-i Sivâsî, Şerh-i Mesnevî, Beyazıt Devlet Kütüphanesi Veliyüddin Efendi 1651.
• Âbidin Paşa, Tercüme ve Şerh-i Mesnevî-i Şerif, III. bs., Dersaadet, Mahmut Bey Matbaası, 1305.
• AHATLI, Erdinç, ¨Şakk-ı Sadr¨, TDV İslam Ansiklopedisi, 38, İstanbul, TDV, 2010.
• Ankaravî İsmail Efendi, Şerh-i Mesnevî, 1–7, İstanbul, Matbaa-ı Amire, 12 Baştürk, Orhan Süruri’nin Mesnevî Şerhi (Tanıtım-İndeks- Tenkitli Metin 1b- 40a), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, 1997.
• Cevrî İbrahim Çelebi, Hall-i Tahkikât, Aynu’l-Füyûz, İstanbul, Takvimhane-i Amire, 1269.
• ÇITLAK, M. Fatih, 18 Beyit Dinle, İstanbul, Sufi Kitap, 2012.
• DEMİREL, Şener, Dinle Neyden, Mesnevî’nin İlk On Sekiz Beytinin Türkçe Şerhleri, Elazığ, Manas Yayıncılık, 2009.
• Derviş Ali b. İsmail, Esraru’l-Arifin ve Siracu’t-Talibîn, Süleymaniye Kütüphanesi, Hekimoğlu 711. DURU, Necip Fazıl, ¨Mevlevî Şeyhi Ağazade Mehmed Dede ve Mesnevî’nin İlk On Sekiz Beytinin Şerhi¨ Tasavvuf, sayı 11, Temmuz-Aralık 200 Elmalılı Hamdi Yazır, Hak Dini Kuran Dili: Elmalılı Tefsiri, 8, İstanbul, Bedir Yayınevi, 1994.
• ERAYDIN, Selçuk, Tasavvuf ve Tarikatlar, İstanbul, MÜİFV, 1994.
• ERGUNER, Kudsi, Ayrılık Çeşmesi Bir Neyzenin Yolculuğu, 2. bs., İstanbul, letişim Yayınları, 2003.
• GÖLPINARLI, Abdülbakî, Mesnevî ve Şerhi, I-VI, 3. bs., Ankara, Kültür Bakanlığı, 2000.
• GÜLEÇ, İsmail, Türk Edebiyatında Mesnevî Tercüme ve Şerhleri, İstanbul, Pan Kitap, 2008.
• Hacı İlyâszâde Ömer, Şerh-i Mesnevî, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, TY 196. Hacı Pîrî Efendi, İntihâb-ı Şerh-i Mesnevî, Süleymaniye Kütüphanesi. Hâlet Efendi Ek. 26. HAMİDULLAH, Muhammed, İslam Peygamberi, İstanbul, İrfan Yayımcılık, 1991.
• İbrahim Aczî Kendi, Mevâna ve Ruhu Mesnevî, Konya, Yeni Kitap Basımevi, 1953.
• İlmî Dede, Şerh-i Cezîre-i Mesnevî, Süleymaniye Kütüphanesi, Hüsrev Paşa 1 İsmail Hakkı Bursevî, Mesnevî Şerhi: Rûhü’l-Mesnevî, (Haz. İsmail Güleç), İstanbul, İnsan Yayınları, 2004.
• Kenan Rıfâî, Şerhli Mesnevî-i Şerîf, 2. bs., İstanbul, Kubbealtı Neşriyat, 20 KONER, Muhlis, Mesnevî’nin Özü, Konya, Konya Belediyesi, 1961.
• KONUK, Ahmet Avni, Mesnevî –i Şerif Şerhi, I, (Haz. Selçuk Eraydın, Mustafa Tahralı), İstanbul, Gelenek Yayınevi, 2004
• Lokmani Dede, Menakıb-ı Mevâna, (Haz. Halil Ersoylu), Ankara, TDK, 200 Mevâna, Mesnevî, (çev. Adnan Karaismailoğlu), 10. bs., Ankara, Akçağ Yayınları, 2010.
• Murâd-ı Buhârî Molla, Hülâsâtü’ş-Şürûh, Süleymaniye Kütüphanesi, M. Arif-M. Murâd 112/1. MUTÇALI, Serdar, Arapça-Türkçe Sözlük, İstanbul, Dağarcık Yayınları, 19 Okçu, Naci, Şeyh Galip Divanı, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2013.
• Sabûhî Ahmet Dede, İhtiyârât-ı Hazret-i Mesnevî-i Şerif, Süleymaniye Kütüphanesi, Esat Efendi 1310.
• Sarı Abdullah Efendi, Cevâhir-i Bevâhir-i Mesnevî, I-VI, İstanbul, Tasvîr-i Efkâr Matbabası, 1288.
• SÖNMEZ, Kemal, Açıklamaları ile Mesnevî Ummanından 18 Hakikat İncisi ve Türkçe Nazmedilmiş Seçme Beyitler, Ankara, 1968.
• SUBAŞI, Muhsin İlyas, Batı’daki Mevlâna, İstanbul, Nesil Yayıncılık, 2003.
• Şem‘i Dede, Şerh-i Mesnevî, Süleymaniye Kütüphanesi, Hâlet Efendi 334. Şifâî Derviş Mehmet, Şerh-i Kitâb-ı Mesnevî-i Manevî, Süleymaniye Kütüphanesi, Darü’l-Mesnevî 209. Olgun, Tahirü’l-Mevlevî, Şerh-i Mesnevî, 2. bs., İstanbul, Şamil Yayınevi, t.y. TEK, Abdürrezzak, ¨Süleyman Uludağ ile Mesnevî Dersleri¨, Süleyman Uludağ Kitabı, (Haz. Mustafa Kara), İstanbul, Dergah Yayınları, 2008.
• TOP, Hüseyin, Mesnevî-i Manevi Şerhi İlk 1001 Beyit, Konya, Tablet Yayınları, 2008.
• TÜRKMEN, Erkan, Mevâna Mesnevî’sinin Evrenselliği, İstanbul, Nüve Kültür Merkezi Yayınları, 2007.
• YAŞAROĞLU, Kamil, ¨İnşirah Suresi¨, TDV İslam Ansiklopedisi, 22, İstanbul, TDV, 2011.
• YAVUZ, Kemal, Muini’nin Mesnevî-i Muradiyye’si Mesnevî Tercüme ve Şerhi, II, Konya, SÜ Mevâna Araştırma ve Uygulama Merkezi, 2007.