KARAMAN IN DİVAN POETRY

Yıl 2016, Cilt: 26 Sayı: 2, 205 - 239, 21.12.2016

Hasan Kaplan

Öz

In
Divan Literature, there is a standard, general and sometimes vague geography
that was referred to by all poets. In almost all of the divan poetry, it is
possible to encounter references to a standard geography such as Egypt (Mısır),
Damascus (Şam), Rumelia (Rum) China (Çin) Hotan (Hoten) and Badakshan
(Bedehşan) and saying and imagery woven around this geography. This geography,
from the smallest town to the biggest city, from the nearest one to the
farthest, was an important material for poets. Poets tackled the local
geography as well in their poetry in addition to these unknown places which
they had never been, lived or even seen, taking into account different aspects
of these places. Karaman is one of those local places. Karaman, which was one
of the important centers for Karamanid Dynasty, was dealt by divan poems with
its geographic, historical, political and social properties. Poems associated
Karaman with different elements of the beauty assumed to belong to the beloved;
and sometimes they used Karaman as an decorative element with several plays on
word and meaning. Karaman, both as a geography and as a place including those
who lived there, was the subject of separate poems, sometimes being glorified
and embraced and sometimes vilified and disgraced. This study investigates how
and under what conditions Karaman was subject of divan poetry and what kind of
wit, imagination and saying were created around this subject.

Anahtar Kelimeler

Karaman, Karaman gratuity, Karamanids, place names, local geograph

DİVAN ŞİİRİNDE KARAMAN

Öz

Divan
edebiyatında tüm şairler tarafından müşterek olarak kullanılan, standart, umumî
ve bazen de belirsizlik gösteren bir coğrafya vardır. Hemen hemen her divan
şairinin şiirinde Mısır, Şam, Rum, Çin, Hoten, Bedahşan gibi bu standart
coğrafyaya ve bu coğrafya etrafında oluşturulan benzer söyleyiş ve hayallere
rastlamak mümkündür. Bu coğrafya en küçük yerleşim biriminden en büyüğüne, en
yakınından en uzağına kadar şairler için hazır bir malzeme olmuştur. Şairler
gezip görmedikleri, içinde yaşamadıkları ve doğrudan bilmedikleri bu coğrafya
yanında mahallî coğrafyalara da farklı yönleriyle yer vermişlerdir. Bu mahallî
coğrafyalardan biri de Karaman’dır. Karamanoğlu Beyliği’nin önemli
merkezlerinden biri olan Karaman divan şairleri tarafından coğrafî,
tarihî, siyasî, kültürel ve bazı sosyal özellikleriyle ele alınmıştır. Şairler,
Karaman’ı sevgilinin çeşitli güzellik unsurlarıyla ilişkilendirmişler, bazen de
çeşitli söz ve anlam oyunları içinde dekoratif amaçla kullanmışlardır. Karaman
gerek gerçek bir coğrafya gerekse burada yaşayanları da kapsayan bir yer olarak
övülen, yerilen, sevilen bir hususiyet arz etmiş, müstakil manzumelere konu
olmuştur. Bu çalışmada divan şiirinde Karaman’ın hangi durumlarda ve ne gibi
yönlerden şiire malzeme olduğu, bu kelime etrafında ne gibi nükte, hayal ve
söyleyişlerin oluşturulduğu incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Karaman, Karaman bahşişi, Karamanoğulları, yer adları, mahallî coğrafya

Kaynakça

• ABDEL-MAKSOUD, Belal Saber, t.y., Leylâ ile Mecnûn Mesnevisinin Arap, Fars ve Türk Edebiyatında Ele Alınış Biçimi ve Larendeli Hamdî’nin Eseri, Kültür Bakanlığı E-Kitap,
• http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10698,leylamecnnpdf.pdf?0, Erişim tarihi: 23.01.2016
• AÇIKGÖZ, Cenk, 2012, Süleymaniye Kütüphanesi Hamidiye Kitaplığı 1186’da Kayıtlı Mecmu’â-i Eş’âr (vr. 50b-120a) (İnceleme-Metin), (Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• AÇIKGÖZ, Nâmık, 2009, “Necâtî Bey Dîvânı’ndaki Karaman Bahşişi Deyimi ve Kaynağı”, I. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu, Ölümünün 500. Yılında Şâir Necâtî Anısına, (ed. Gencay Zavotçu), Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yay., Kocaeli, s. 22-24.
• AK, Coşkun, 1987, Muhibbî Dîvânı -İzahlı Metin-, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara.
• AKARSU, Kâmil, 2011, Rumelili Za’îfî Dîvânı (Tenkîdli Metin), Berikan Yay., Ankara.
• AKSOYAK, İ. Hakkı, 2006, Gelibolulu Mustafa Âlî Divan I-II-III, Turkish Sources LXII The Department of Near Eastern Languages and Civilizations, Harvard University.
• ALTUN, Mustafa, 2005, Sî-nâme-i Hümâmî, Kültür Bakanlığı E-Kitap, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10688,metinpdf.pdf?0, Erişim tarihi: 18.02.2015
• ARSLAN, Mustafa, 2006, Muhyî Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı, (Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
• AYDEMİR, Yaşar, 2000, Behiştî Divanı, MEB Yay., Ankara.
• AYKANAT, Timuçin, 2015, Sâfî Baba ve Divanı, (Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), Erzurum.
• BAŞKAN, Yahya, 2012, “Fatih Sultan Mehmed Döneminde Karaman Bölgesinden İstanbul’a Nakledilen Nüfus”, Tarih Dergisi, S. 55, s. 107-134.
• BOZ, Erdoğan, 2007, Hakîkî Dîvânı Karşılaştırmalı Metin, Kültür Bakanlığı E-Kitap,
• http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10613,girispdf.pdf?0, Erişim tarihi: 23.01.2016
• ÇAVUŞOĞLU, Mehmet, 1977, Yahyâ Bey Dîvan, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını, İstanbul.
• ÇAVUŞOĞLU, Mehmet, 2001, Necati Bey Divanı’nın Tahlili, Kitabevi Yay., İstanbul.
• DİLÇİN, Cem, 2011, “Divan Şiirinde Çağrışım Ögesi Olarak Yer Adları”, Divan Şiiri ve Şairleri Üzerine İncelemeler, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• DOĞAN, Muhammed Nur, 1997, Şeyhülislâm Es’ad ve Dîvânı, MEB Yay., İstanbul.
• DOĞAN, Muhammed Nur, 2006, Fatih Divanı ve Şerhi, Yelkenli Yay., İstanbul.
• EFLATUN, Muvaffak, 2003, Feyzî-i Kefevî Dîvânı: Tahlil-Metin, (Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
• ERDOĞAN, Mustafa, 2013, Gedizli Kabûlî ve Dîvânı, Gediz Belediyesi Kültür Yay., Kütahya.
• ERSOY, Ersen, 2013, Azîzî Dîvân, Akademi Titiz Yay., İstanbul.
• ERSOYLU, İ. Halil, 1989, Cem Sultan’ın Türkçe Divanı, TDK Yay., Ankara.
• GAYE, Özlem Ercan, 2014, Sâfî Dîvânı Hayatı Sanatı, Karşılaştırmalı Metin Sözlük Dizin, Kitabevi Yay., İstanbul.
• GÜLER, Saim, 2006, Pervâne Beg Nazire Mecmuası (230b-261a), (Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• GÜLER, Turgut, 2015, Şehsüvâr-ı Cihângîr Fâtihnâme, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• GÜLLÜDAĞ, Nesrin, 2009, “Tarihsel Gelişim Süreci İçinde – mAn/+mAn Eki” II. Uluslararası Türkiye Türkçesi Ağız Araştırmaları Çalıştayı, s. 1-12, http://abs.kafkas.edu.tr/upload/208/Nesrin_Gulludag_Tarihsel_Gelisim_Sureci_icinde__mAn_Eki.pdf, Erişim tarihi: 23.01.2016
• GÜRBÜZ, İncinur Atik, 2011, Mecmû’a-i Letâ’if, (Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
• GÜRGENDERELİ, Müberra, 2002, Hasan Ziyâ’î Hayatı-Eserleri-Sanatı ve Divanı (İnceleme-Metin), Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.
• HAMAMİ, Erdal, 2001, Râmî Dîvânı, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.
• İSEN, Mustafa, 1990, Usûlî Divanı, Akçağ Yay., Ankara.
• İSEN, Mustafa-KURNAZ, Cemâl, 1990, Şeyhî Divanı, Akçağ Yay., Ankara.
• İSEN, Mustafa, 1994a, Acıyı Bal Eylemek Türk Edebiyatında Mersiye, 2. bs., Akçağ Yay., Ankara.
• İSEN, Mustafa, 1994, Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı, AKM Yay., Ankara.
• İSEN, Mustafa, 1998, Sehî Bey Tezkiresi Heşt-behişt, Akçağ Yay., Ankara.
• KAÇALİN, Mustafa S., t.y., Âhî Dîvân, Kültür Bakanlığı E-Kitap, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10590,ahidivanimustafakacalinpdf.pdf?0, Erişim tarihi: 23.01.2016
• KADIOĞLU, İdris, 2008, Es’ad-ı Bağdâdî Dîvânı, Özserhat Yay., Malatya.
• KARAMAN, Seyit Ali, 2013, Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi 7-10. Kitaplar, YKY, İstanbul.
• KARATAŞ, Turan-vd., 2012, Türk Şiirinde Karaman, Öncü Basımevi, Karaman.
• KAVRUK, Hasan, 2001, Şeyhülislâm Yahyâ Divânı, MEB Yay., Ankara.
• KAYA, Hasan, 2009, 18. Yüzyıl Şairi Âsaf ve Dîvânı, (Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul.
• KAYAALP, İsa, 1999, Sultan Ahmed Divanı’nın Tahlili, Kitabevi Yay., İstanbul.
• KILIÇ, Filiz, 2010, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ 1-2-3, İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• KÖKSAL, M. Fatih, 2012, Edirneli Nazmî Mecma’u’n-Nezâ’ir, Kültür Bakanlığı E-Kitap,
• http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10721,edirneli-nazmi-mecmaun nezairpdf.pdf?0, Erişim tarihi: 23.01. 2016
• KURMUŞ, Cengiz Veli, 2006, Larendeli Şânî Gülşen-i Efkâr (İnceleme-Metin), (Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), Adana.
• KURNAZ, Cemal-TATCI, Mustafa, 2001, Ümmî Divan Şairleri ve Enverî Divanı, MEB Yay., Ankara.
• KURTOĞLU, Orhan, 2004, Lebîb Dîvânı, Kültür Bakanlığı E-Kitap http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78382/lebib-divani.html, Erişim tarihi: 23.03.2015
• MENGİ, Mine, 1995, Mesîhî Dîvânı, AKM Yay., Ankara.
• MERMER, Ahmet, 1997, Karamanlı Aynî ve Dîvânı, Akçağ Yay., Ankara.
• MERMER, Ahmet, 2004, Kütahyalı Rahîmî ve Dîvânı, Sahhaflar Kitabevi, İstanbul.
• OKMAK, Özgür, 2008, Ahmed Bâdî Dîvânı (Metin-İnceleme), (Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Edirne.
• ONAY, Ahmet Talât, 2009, Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, (hzl. Cemal Kurnaz), H Yay., İstanbul.
• SAĞLAM, Hacer, 2011, Abdî-i Karahisarî ve Divanı, (Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• SELÇUK, Engin, 2007, Hasmi Divanı (İnceleme-Metin), (Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), Konya.
• SELVİ, Muhammet, 2008, Ümîdî, Hayatı, Eserleri, Edebi Kişiliği ve Dîvânı, (Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Afyonkarahisar.
• SUNGURHAN-EYDURAN, Aysun, 2009, Kınalızâde Hasan Çelebi Tezkiretü’ş-Şu’arâ B, Kültür Bakanlığı E-Kitap, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10739,tsmetinbpdf.pdf?0, Erişim tarihi: 23.01.2016
• TANRIBUYURDU, Gülçin, 2012, Mu’îdî Dîvân (Metin-Çeviri), (Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), Kocaeli.
• TARLAN, Ali Nihat, 1992, Hayâlî Divanı, Akçağ Yay., Ankara.
• TARLAN, Ali Nihat, 1997, Necati Beg Divanı, MEB Yay., İstanbul.
• TAŞ, Hakan, 2008, Vusûlî Dîvân [İnceleme-Metin-Çeviri-Açıklamalar-Dizin], Gençlik Kitabevi Yay., Konya.
• TOSUN, Erhan, 2007, Erbilli Âmâ Yusuf Garibî Efendi Divanı, (Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sakarya.
• TULUM, Mertol-TANYERİ, M. Ali, 1977, Nev’î Divan, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul.
• UZUN, Süreyya, 2011, Üsküdarlı Aşkî Divanı Tenkitli Metin, Nesre Çevirisi ve 16. Yüzyıl Osmanlı Hayatının Divandaki Yansımaları, (İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• ÜST, Sibel, 2012, Edirneli Nazmî Dîvânı (İnceleme-Metin), Kültür Bakanlığı E-Kitap,
• http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10604,edirneli-nazmi-divani-sayfa-1-1989pdf.pdf?0, Erişim tarihi: 22.01.2016
• YAKAR, Halil İbrahim, 2009, Gelibolulu Sun’î Dîvânı, Kültür Bakanlığı E-Kitap,
• http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10612,gelibolulupdf.pdf?0, Erişim tarihi: 23.01.2016
• YEKBAŞ, Hakan, 2010, Sehî Bey Dîvânı, Kitabevi Yay., İstanbul.
• YELTEN, Muhammet, t.y., Nev’izade Atayi Sohbetü’l-Ebkar, Kültür Bakanlığı E-Kitap,
• http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10707,metinpdf.pdf?0, Erişim tarihi: 22.01.2016
• YENİTERZİ, Emine, 2010. “Klasik Türk Şiirinde Ülke ve Şehirlerin Meşhur Özellikleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Klasik Türk Edebiyatının Kaynakları Özel Sayısı -Prof. Dr. Turgut Karabey Özel Sayısı- Volume 3, Issue 15, s. 301-334.
• http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.5837500243e2e7.35917833 Erişim tarihi: 25.11.2016
• http://www.kubbealtilugati.com/sonuclar.aspx?km=karaman&mi=0 Erişim tarihi: 25.11. 2016