“WOMEN AND FAMILY LIFE” IN PROVERBS IN TURKEY TURKISH AND GAGAVUZ TURKISH

Yıl 2017, Cilt: 27 Sayı: 2, 1 - 16, 22.12.2017

Semra Akgül

https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.370017

Öz

Proverbs,
which are societal phrases expressed by communities by transferring centuries-old
life experiences to certain patterns, provide important clues to the
philosophy, cultural codes, beliefs, lifestyles, and systems of thought of
these communities. These concise quotations, which represent “summaries” of
societies, have an important place in the Turkish language. Proverbs are found
in almost every source written in the Turkish language, starting from theOrhun inscriptions and reaching
elimination. Even the proverbs in the earliest Turkish sources have been
transferred from the ancient to the present day and are used daily in variants
of the Turkish language.

                Gagavuz Turkish and Turkey
Turkish, which belong to the same written language group of Turkic, are two
languages ​​with cultural and morphological similarities. The religious beliefs
of the Gagavuz, who are referred to as the “Christian Turkish community” in the
sources, and some of the experiences brought by their religions are separated,
while many common characteristics of the Anatolian Turkish community are
reflected in their lifestyle, traditions, and customs. Among these cultural
elements, proverbs feed and develop from the same source. In this study,
Gagavuz Turkish, one of the Oguz group’s written languages, and proverbs in
Turkey Turkish are compared with regard to the subject of women and family.

       This study aims to include as
many prominent proverbs as possible under the heading of “women and family
life”. The proverbs in these two languages are compared semantically to examine
the importance of the family in Turkish society, specifically the role of the
man, the place of the child in the family and brotherhood, and the family
proposition and progeny. The similarities or differences in the proverbs from
the two language variants are described by providing examples that reveal the
existence of women and family life in these communities.

Anahtar Kelimeler

Gagavuz Turkish, Turkey Turkish, proverbs, woman, family

“KADIN VE AİLE HAYATI” KONULARI BAKIMINDAN TÜRKİYE TÜRKÇESİVE GAGAVUZ TÜRKÇESİ ATASÖZLERİ

Öz

Toplumların yüzyıllara dayanan hayat
tecrübesini belli kalıplara aktararak ifade ettiği özlü cümleler olan
atasözleri; ait oldukları toplumun hayat felsefesini, kültürel kodlarını,
inanışlarını, yaşam şekillerini ve düşünce sistematiğini gösteren önemli
ipuçları verirler. Toplumların “özet”i hüviyetinde olan bu özlü sözler, Türk
dilinde önemli bir yere sahiptir. Türkçenin Orhun
Yazıtları’ndan başlayarak elimize ulaşan yazılı hemen her kaynağında atasözlerine
rastlanır. İlk kaynaklarda yer alan atasözleri dahi kuşaktan kuşağa, asırdan
asra aktarılarak günümüze kadar ulaşmış ve bugün Türkçenin farklı lehçelerinde kullanılmaya
devam etmiştir.

Türkçenin aynı yazı dili grubuna ait Gagavuz
Türkçesi ve Türkiye Türkçesi, fonolojik ve morfolojik benzerliklerinin yanı
sıra kültürel yakınlıkları da olan iki dil koludur. Kaynaklarda “Hristiyan Türk
topluluğu” olarak geçen Gagavuzların dinî
inanışları ve dinlerinin getirdiği bazı yaşantıları ayrı tutulursa Anadolu
Türklerinin yaşantıları, âdet, gelenek ve
görenekleriyle birleşen pek çok ortak özelliğim mevcuttur. Bunlardan biri de
aynı kaynaktan besleyip geliştirdikleri atasözleridir.

Bu çalışmada Oğuz grubu yazı dillerinden
olan Gagavuz Türkçesi ve Türkiye Türkçesindeki atasözleri“kadın ve aile hayatı”
konuları bakımından karşılaştırılacaktır. Mümkün olduğunca çok sayıda atasözüne
yer vermeye gayret gösterdiğimiz bu çalışmada, iki lehçedeki atasözleri“kadın
ve aile hayatı” üst başlığı altında bu iki Türk toplumunun ailede ve toplumda kadına
verdiği değer, erkeğin ailedeki yeri, çocuğun ailedeki yeri ve kardeşlik bağı,
aile içi ve aileler arası ilişkiler, aileye verilen önem ve aile kurma ile soy
alt başlıkları altında anlam bakımından karşılaştırılacaktır.

Bu çalışmada, aynı yazı diline mensup iki
lehçenin kadın ve aile hayatı ile ilgili atasözü varlığı, örnekler verilerek
benzerlik ve farklılıklarıyla birlikte ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Gagavuz Türkçesi, Türkiye Türkçesi, atasözü, kadın, aile

Kaynakça

• ACAROĞLU, M. Türker, Gagauz Atasözleri ve Deyimleri, Türk Folkloru Araştırmaları, 1986/1, Ankara, 1986. AKSOY, Ömer Asım, Atasözleri Sözlüğü, İnkılâp Yayınları, İstanbul, 2015. ALBAYRAK, Nurettin, Türkiye Türkçesinde Atasözleri, Kapı Yayınları, İstanbul, 2009. ERGİN, Muharrem, Orhun Abideleri, Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 2008. GAYDARCİ, G.A. vd., Gagavuz Türkçesinin Sözlüğü, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1991. GÜNGÖR, Harun, Mustafa ARGUNŞAH, Gagauz Türkleri Tarih, Dil, Folklor ve Halk Edebiyatı, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1991. GÜRSU, Uğur, Kazak Atasözleri, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2017. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/11648,atasozlerivedeyimleripdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 04.12.2017) OY, Aydın, Tarih Boyunca Türk Atasözleri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 1972. ÖLMEZ, Mehmet, “Divanü Lugati’t-Türk’teki Atasözleri Üzerine”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, c. XCVI, S. 683, 2008, s. 525-527. YURTBAŞI, Metin, Sınıflandırılmış Atasözleri Sözlüğü, Excellence Publishing, İstanbul, 2012. ZANET, Todur, Gagauzluk: Kultura, Ruh, Adetlar, Pontos, Chişinau, 2010.