PARİS BARIŞ KONFERANSI SÜRECİNDE (22 MART-10 NİSAN 1922) İTİLÂF DEVLETLERİNE SUNULAN BATI TRAKYA HAKKINDA İKİ MUHTIRA

Yıl 2017, Cilt: 27 Sayı: 2, 101 - 117, 22.12.2017

Mustafa Budak

https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.370062

Öz

Bu makale, esas itibariyle kadim bir Türk ve İslam
yurdu olan Batı Trakya hakkında 22 Mart 1922’de başlayan Paris Konferansı
sırasında Batı Trakyalı iki aydın tarafından hazırlanmış ve İtilaf
Devletleri’ne sunulmuş olan iki muhtırayı değerlendirmeyi amaçlamaktadır.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunan bu iki muhtıradan birincisi Haydar Bey
tarafından yazılmıştır. Haydar Bey, muhtırasının başında Batı Trakya hakkında
coğrafi, demografik, emlak ve tarihî yapılarla ilgili bilgiler vermektedir. Ayrıca,
bu muhtırada, Wilson ilkeleri gereğince Batı Trakya’nın Edirne vilayetinin
ayrılmaz bir parçası olduğu gerçeğinden hareketle halk oylamasına taraftar
olduğu beyan edilmiştir.

İkinci muhtıranın yazarı Tahir Lütfi Bey’dir. Onun muhtırası,
“Edirne Vilayeti-Şarki Trakya” adını taşımaktadır. Bu muhtıranın amacı ise Batı
Trakya’nın Edirne vilayetine katılmasını talep etmektir.

Şurası bir gerçek ki, her iki muhtırada da Batı
Trakya’nın geleceği Türkiye ile beraber düşünülmektedir. Ancak devrin
uluslararası şartları bu talebin önünde en büyük engeldir. Nitekim Batı Trakya,
Lozan Antlaşmasında, Meriç nehrinin sınır olmasıyla Yunanistan’da kalır. 

Anahtar Kelimeler

Batı Trakya, Edirne, Paris Konferansı, itilaf devletleri, Wilson Prensipleri, Haydar Bey, Tahir Lütfi Bey

TWO MEMORANDUM ABOUT THE WESTERN THRACE SUBMITTED TO THE ENTENTE POWERS IN PARIS CONFERENCE (22 MARCH-10 APRIL 1922)

Öz

This paper
aims to analyze two memoranda about Western Thrace prepared by two Western
Thracian intellectuals and submitted to the Entente Powers in Paris Conference
on 22 March 1922. The first two in the Turkish Prime Ministry Ottoman Archive
were written by an intellectual named Haydar Beg. The first memorandum contains
information about the geography, population, real estate, and historical buildings in Western Thrace. Western Thrace was an
integral part of Edirne Province, and main feature of this first memorandum was
to declare in favor of self-determination in Western Thrace in accordance with
the principles of Wilson. The writer of the second memorandum, “Edirne Province and Eastern Turkey,” is Tahir Lütfi
Beg. This memorandum demanded that Western Thrace should re-join Edirne
Province. Both memoranda consider the future of Western Thrace as part of
Turkey and ask that this should be notified to the Entente Powers. However,
international conditions were a major obstacle to the fulfillment of this
demand. Indeed, in the Treaty of Lausanne, Western Thrace was left with Greece,
with a boundary of the River Maritza.

Anahtar Kelimeler

Western Thrace, Edirne, Turkey, The Conference of Paris, entente powers, Wilson Principles, Haydar Beg, Tahir Lütfi Beg

Kaynakça

• AHMET İZZET PAŞA, Feryadım II, Yay. haz. Süheyl İzzet FURGAÇ, Yüksel KANAR, Nehir Yayınları, İstanbul, 1993. ATATÜRK, Kemal, Nutuk III, MEB Yayınları, İstanbul, 1987. AYDINLI, Ahmet, Batı Trakya Faciasının İçyüzü, Akın Yayınları, İstanbul, 1971. AYIŞIĞI, Metin, “Dünden Bugüne Batı Trakya Meselesi”, Osmanlı II, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002. _____________, “Mütareke Döneminde İstanbul Hükümetleri İle Kuvâ-yı Milliye Arasındaki Münasebetler (14 Ekim 1918-16 Ekim 1920)”, Belgelerin Işığında Milli Mücadele Tarihimiz, Sentez Yayıncılık, İstanbul, 2012, s. 248-249. BIYIKLIOĞLU, Tevfik, Trakya’da Milli Mücadele I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1987. BUDAK, Mustafa, İdealden Gerçeğe Misak-ı Milli’den Lozan’a Dış Politika, Küre Yayınları, İstanbul, 2002. ______________, “Osmanlı Belgelerine Göre Mondros’tan Lozan’a Batı Trakya”, Dünden Bugüne Batı Trakya Uluslararası Sempozyumu Bildiriler, İstanbul, 2016, s. 67-81. ÇETİN, Nurten, Son Sadrazam Ahmet Tevfik Paşa, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2015. ERİM, Nihat, Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri I, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 1953. GÜNER, Zekai, Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin Kuruluşu ve Faaliyetleri (1 Aralık 1918-13 Mayıs 1920), Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara, 1998. KOYUNCU, Aşkın, “Balkan Savaşları Sırasında Pomakların Zorla Tanassur Edilmesi (1912-1913)”, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), 33/Bahar 2013, s. 139-196. Osmanlı Belgelerinde Batı Trakya, Yay. haz. Yıldırım Ağanoğlu, Sebahattin Bayram, Mümin Yıldıztaş, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, İstanbul, 2009. ÖZDEN, Neşe, “The British Foreign Office Policies on Damad Ferid Paşa’s Preparation for the Execution of the Treaty of Sevres”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Dergisi Atatürk Yolu, c. 5, S. 20, Kasım 1997, s. 423-455. SARINAY, Yusuf, “Batı Trakya Türklerine Yönelik Yunan Politikası ve Ankara Hükümetinin Tavrı”, Altıncı Uluslararası Atatürk Kongresi 12-16 Kasım 2007-Ankara Bildiriler I, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2010, s. 1478-1484. SONYEL, Salahi, Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika II, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1986. TÜMENOĞLU, Rıdvan, Bulgar Kaynaklarına Göre Mondros’tan Lozan’a Bulgaristan ve Türk-Bulgar İlişkileri Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Bilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2006.