Batılı Gezginlerin Gözlemlerinde Yörük/Türkmen Çadırları

Yıl 2019, Cilt: 29 Sayı: 2, 347 - 366, 31.12.2019

Mehmet Ak

Öz

Osmanlı Devletinin hâkim olduğu topraklar hemen hemen her dönem Batılı gezginlerin dikkatini çekti. Türk topraklarına çeşitli amaçlarla gelen gezginler, gezdikleri yerlerde gördükleri ve ilgilerini çeken birçok şeyi kaleme aldılar. Gezileri sırasında özellikle Türk toplumunun önemli unsurlarından birisi olan Yörük veya Türkmen olarak adlandırılan konargöçerler ile ilgili gözlemlerini de kayda geçirdiler. Bunların kışlak, yaylak ve güzlek arasında mevsim farkına bağlı olarak sürdürdükleri hareketli yapıları nedeni ile oturdukları çadırlar ve diğer mesken türlerini bazen ayrıntılı bir şekilde bazen de genel olarak ele aldılar. Çadırların donanım, kurulum ve iç mekân özelliklerine değindiler. Bu çadırlardan, karaçadır ismini sıkça verirlerken topak ev, alaçık, huğ ve diğer mesken türlerinin adlarından bahsetmediler ancak çoğunlukla şeklen tanıtıp çeşitli özellikleri veya genel görünümlerini betimlediler. Gözlemler sonucunda gezginler, var olan ortamı çoğu zaman olduğu gibi anlatmaya çalıştılar ancak romantik bir bakış açısı sergileyenler yanında zaman zaman oryantalist bakış açısından kurtulamayanlar da oldu. Gezginler, verdikleri bilgiler ile çadır türleri ve kullanılan meskenlerin çeşitliliğinden bahsedip bunların yöre ve bölge dağılımını ortaya koydukları gibi hem farklı çadır türlerinin, hem de çadırlar ile birlikte farklı meskenlerin aynı ortamda kullanıldığını gözler önüne serdiler. 

Anahtar Kelimeler

Yörük, Türkmen, Çadır, Yaylak, Gezgin

Yoruk/Turkman Tents in Observations of Western Traveller

Öz

The lands of Ottoman domination have attracted Western Travellers in almost all periods of history. The travellers visiting Turkish lands with different purposes penned lots of things they saw and were attracted to. They also recorded their observations, especially about the konargoçers called Yoruk or Turkman, which were one of the essential elements of Turkish Society in their travels. They referred to their tents in use due to their mobile way of life, depending on the seasonal variations in winter quarters, pasture and fall range, and their other types of domicile, either in detail or in general. They also referred to the equipment, set up and interior characteristics of the tents. While they mentioned the name, karaçadır, they did not speak of topak ev, alaçık, huğ and the names of the other types of domicile, but mostly, they described their general appearance and forms. Based on their observations, these travellers mostly tried to describe the surrounding as it was. However, there were some who could not get rid of their Orientalist point of view, as well as others who put forward a romantic perspective. The travellers unfolded both the different types of tents, and several other types of domicile used together with them while they put forward their regional and geographical distribution by mentioning the varieties of dwellings and tent types in their information. 

Anahtar Kelimeler

Yoruk, Turkman, Tent, Pasture, Traveler

Kaynakça

• Ak, Mehmet. Teke Yörükleri (1800-1900). Ankara: TTK Yayınları, 2015.
• Arundell, Fr. V. J. A Visit to the Seven Churches of Asia; with Excursion into Psidia; Containing Remarks on the Geography and Antiquities of those Countries. London: Published by John Rodwell, 1828.
• Arundell, Fr. V. J., Discoveries in Asia Minor; İncluding a Description of the Ruins of Several Ancient Cities, and Especially Antioch of Psidia. Volume I. London: Publisher in Ordinary to this Majesty, 1834.
• Arundell, Fr. V. J., Discoveries in Asia Minor; İncluding a Description of the Ruins of Several Ancient Cities, and Especially Antioch of Psidia. Volume II. London: Publisher in Ordinary to this Majesty, 1834.
• Burckhardt, John Lewis. Travels in Syria and the Holy Land. London: Published by the Association for Promoting the Discovery of the İnterior Parts of Africa, 1822.
• Clark, Francis E. The Holy Land of Asia Minor. New York: By Charles Scribner’s Sons, Published, 1914.
• Corancez, Louis Alexandre Olivier. Itineraire d’une Partie Peu Connue de L’Asie Mineure. Paris: De l’imprimerie de P. Gueffier, Rue Guenegaud, 1816.
• Crucis, Ricoldus De Monte. Doğu Seyahatnamesi Bir Dominikan Keşişin Anadolu ve Ortadoğu Yolculuğu. Çeviren Ahmet Deniz Altunbaş. İstanbul: Kronik Kitap Yayınları, 2018.
• Davis, E. J. Anatolica; or, the Journal of a Visit to Some of the Ancient Ruined Cities of Caria, Phrygia, Lycia, and Pisidia. London: Grant and Co., Printers, 1874.
• Davis, E. J. Life in Asiatic Turkey, a Journal of Travel in Cilicia, (Pedias and Trach(ea) İsauria, and Parts of Lycaonia and Cappadocia. London: Printed by Edward Stanford, 1879.
• Davis, E. J. Anadolu XIX. Yüzyılda Karya, Frigya, Likya ve Pisidya Antik Kentlerine Yapılan Bir Gezinin Öyküsü. Çeviren Funda Yılmaz. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2006.
• De Chateaubriand, F. A. Itineraire de Paris a Jerusalem et de Jerusalem a Paris. Tome Second. Paris: Le Normant, İmprimeur-Libraire, 1812.
• De La Broquiere, Bertrandon. Bertrandon De La Broquiere’in Denizaşırı Seyahati. Çeviren İlhan Arda. İstanbul: Eren Yayınları, 2000.
• Fellows, Charles. A Journal Written During an Excursion in Asia Minor. London: Printed by Richard and John E. Taylor, 1839.
• Fellows, Charles. An Account of Discoveries in Lycia, Being a Journal Kept During a Second Excursion in Asia Minor. London: Printed by Richard and John E. Taylor, 1840.
• Fellows, Charles. Travels and Researches in Asia Minor, More Particularly in The Province of Lycia. London: Printed by John Edward Taylor, 1852.
• Hamilton, William J., Researches in Asia Minor, Pontus, and Armenia; with Some Account of their Antiquities and Geology. I. cilt. London: Printed by William Clowes and Sons, 1842.
• Hawley, Walter A. Asia Minor. New York: Printed by William Brendon and Son LTD., 1918.
• Kinneir, John Macdonald. Journey Througe Asia Minor, Armenia, and Koordistan, in the Years 1813 and 1814; with Remarks on the Marches of Alexander, and Retreat of the Ten Thousand. London: Printed by John Murray, 1818.
• Krickl, Ernst. 1892 Lykia Günlüğü. Çeviren Z. Zühre İlkgelen, Filiz Dönmez Öztürk. İstanbul: Suna ve İnan Kıraç Vakfı-Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2005.
• Lennep, Henry J. Van, Travels in Little-Known Parts of Asia Minor; with İllustrations of Biblical Literature and Researches in Archeology. Volume II. London: Printed by W. Clowes and Sons, 1870.
• Lennep, Henry J. Van. Bible Lands: their Modern Customs and Manners Illustrative of Scripture. New York: Harper & Brothers, Publishers, 1875.
• Michaud, M. ve M. Poujoulat. Correspondance d’Orient 1830-1831. Tome I. Paris: Ducollet LibraireEduteur, 1833.
• Mursaloğlu, Şemsettin. Büyük Reyhanlı Türkmen Aşireti Tarihi. İzmir: Karınca Matbaacılık, 1984.
• Percy, Earl. Highlands of Asiatic Turkey. London: Printed by Enbia Office, 1901.
• Perrot, Georges ve Charles Chipiez. History of Art in Phrygia, Lydia, Caria and Lycia. London: Printed by Chapman and Hall Limited, 1892.
• Sarre, Friedrich. Reise in Kleinasien (Sommer 1895) Forschungen Zur Seldjukischen Kunst und Geographie des Landes. Berlin: Druck Von Otto Elsner, 1896.
• Sarre, Friedrich. Küçükasya Seyahati (1895 Yazı) Selçuklu Sanatı ve Ülkenin Coğrafyası Üzerine Araştırmalar. Çeviren Dârâ Çolakoğlu. İstanbul: Pera Turizm ve Ticaret A.Ş. Yayını, 1998.
• Seiff, Julius. Reisen in der Asiatischen Türkei. Leipzig: J. C. Hinrichs’sche Buchhandlung, 1875.
• Spratt, T. A. B. ve Edward Forbes. Travels in Lycia, Milyas, and the Cibyratis. Volume I. London: Printed by S. & J. Bentley, Wilson and Fley, 1847.
• Spratt, T. A. B. ve Edward Forbes. Milyas, Kibyratis ve Likya’da Yolculuklar. Çeviren Doğan Türker. I. cilt. Antalya: Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü Yayını, 2008.
• Tavernier, John Baptista. The Six Voyages of John Baptista Tavernier, a Noble Man of France Now Living, Through Turky into Persia and the East-İndies. London: Printed for R. L. and M. P., 1678.
• Tavernier, Jean Baptiste. Tavernier Seyahatnamesi. Çeviren Teoman Tunçdoğan. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2006.
• Taylor, Bayard. The Lands of the Saracens; or, Pictures of Palestine, Asia Minor, Sicily and Spain. New York: Printer, Stereotyper and Electrotyper, Carton Building, 1859.
• Texier, Charles, Küçük Asya Coğrafyası Tarihi ve Arkeolojisi. Çeviren Ali Suat. 1. cilt. Ankara: Enformasyon ve Dökümantasyon Hizmetleri Vakfı Yayını, 2002.
• Texier, Charles, Küçük Asya Coğrafyası Tarihi ve Arkeolojisi. Çeviren Ali Suat. 2. cilt. Ankara: Enformasyon ve Dökümantasyon Hizmetleri Vakfı Yayını, 2002.
• Tozer, Henry Fanshawe, Researches in the Highlands of Turkey İncluding Visit to Mounts İda, Athos, Olympus, and Pelion, to the Mirdite Albanians, and Other Remote Tribes. Volume I. London: Printed by William Clowes and Sons, 1869.