Kazakistan Millî Kütüphanesindeki Çağatayca El Yazması Eserler

Yıl 2021, Cilt: 31 Sayı: Özel Sayı, 131 - 150, 28.12.2021

Osman Kabadayı

https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.988830

Öz

31 Aralık 1910’da Almatı şehrinde kurulan Kazakistan Millî Kütüphanesi 6 Mart 1911 tarihinde açılmıştır. 1937 yılında Rus yazar Aleksandr Puşkin’in adı verilen kütüphane, 9 Aralık 1991 tarihinde Kazakistan Millî Kütüphanesi adını almıştır. Kütüphanenin Nadir Kitaplar ve El Yazmaları Bölümünde çeşitli dillerde binden fazla el yazması eser bulunmaktadır. Bu yazmalar arasında dili Çağatay Türkçesi olan el yazmaları da yer almaktadır. Ne var ki kütüphanedeki Çağatayca el yazması eserlerin bir kataloğu bulunmamaktadır. Bu makalede Kazakistan Millî Kütüphanesi Nadir Kitaplar ve El Yazmaları Bölümünde kayıtlı olan ve tarafımızca tespit edilen 30 adet Çağatayca yazma eserin katalog bilgileri verilecek ve bu eserler kısaca tanıtılmaya çalışılacaktır. Kazakistan Millî Kütüphanesindeki Çağatayca yazmalar türlerine göre dinî ve tasavvufi eserler, edebî eserler, tarihî eserler ve bilimsel eserler şeklinde tasnif edilebilir. Yazmaların büyük çoğunluğu son dönem Çağatay Türkçesinin dil özelliklerini taşımaları yönüyle dikkati çekmektedir. Bu çalışmanın Türkistan coğrafyasında Çağatay Türkçesi dönemi eserleriyle ilgili çalışma yapacak araştırmacılara yol göstermesi hedeflenmektedir

Anahtar Kelimeler

Kazakistan, Millî Kütüphane, Türk dili, Çağatayca, El yazması

Chaghatay Manuscripts in the National Library of Kazakhstan

Öz

The National Library of Kazakhstan was established on December 31, 1910, and opened to the general public on March 6, 1911, in Almaty. Named after the Russian writer Alexander Pushkin in 1937, the library was renamed as the Kazakhstan National Library on December 9, 1991. The rare books and manuscripts department contains over 1,000 manuscripts in various languages. Among these, there are manuscripts written in Chaghatay Turkic. However, there is no catalog of the Chaghatay manuscripts within the library. The catalog information of 30 Chaghatay manuscripts registered in the rare books and manuscripts department of the Kazakhstan National Library is provided in this article, coupled with a brief description of these works. Chaghatay manuscripts can be classified as religious and sufistic works, literary works, historical works, and scientific works according to their types. The majority of manuscripts maintain the linguistic features of the late Chaghatay period. This study intends to guide researchers studying the works of the Chaghatay period in Turkestan.

Anahtar Kelimeler

Kazakhstan, National Library, Turkic language, Chaghatay, Manuscript

Kaynakça

• Abik, A. Deniz. “Sebâtü’l-Âcizîn’in Kazan Sahasında Bir Şerhi: Risâle-i ‘Azîze”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi 4/4 (2007): 28-44.
• Altayev, A. Ş. jäne Şaymerdenova, B. Ş. Qazaqstan Respublikası Ulttıq Kitaphanasınıŋ Tarihı (1991-2011) II. Tom. Almatı: Öner Baspası, 2011.
• Kabadayı, Osman ve Shadkam, Zubaida. Kazakistan (Almatı) Millî Kütüphanesindeki Arap Harfli Türkçe Nadir Eserler Kataloğu. Almatı: Hoca Ahmet Yesevi Üniversitesi Avrasya Araştırma Enstitüsü Yayınları, 2021.
• Kargı Ölmez, Zühal. Mahbûbü’l-Kulûb (İnceleme-Metin-Sözlük). Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, 1993.
• Károly, László. “A Seventeeth-Century Chaghatay Treatise on Medicine”, Orvostörténeti Közlemények Communicationes de historia artis medicinae, içinde, 51-61. Budapest, 2006.
• Károly, László. “Türkçe Yazılmış İslam Tıp Eserlerindeki Şifalı Dualar”, Turkology and Linguistics Éva Ágnes Csató Festschrift (Edited by Nurettin Demir, Birsel Karakoç, Astrid Menz) içinde, 279-290. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 2014.
• Qasımjanova, K. T. jäne İsmailov, E. Qazaqstan Respublikası Ulttıq Kitaphanasınıŋ Tarihı (1931-1990) I. Tom. Almatı: Öner Baspası, 2011.
• Sadikov, Kasımcan. “Râhatü’l-Kulûb Kitabı Üzerine”, Journal of Old Turkic Studies 3/2 (2019): 409-432.
• Uysal, İdris Nebi. “Türk Dili Tarihinde Çağatay Türkçesiyle Yazılmış Tıp Metinleri ve Tabibçılık”, Tarihsel ve Çağdaş Türk Lehçelerinde Tıp: Metinler, Tarih, Uygulamalar, Kavramlar, Terimler. (Editör Meryem Arslan) içinde, 375-392. Ankara: Detay Yayıncılık, 2020.