Öz
Evlilik, hediye-çeyiz toplumların kültürünü yakından tanımamızı sağlayan yaşayan bir gelenektir. Tarih boyunca dünya toplumlarının hemen hemen hepsinde görülen çeyiz geleneği evlenecek olan genç kızların aileleri tarafından hazırlanan ve evlilik sonrası kullanılacak eşyaların tamamını kapsayan bir gelenektir. Çeyiz, genellikle yatak takımları, mutfak eşyaları, ev tekstili ürünleri, cam eşyaları, diğer ev eşyaları ve bazen de bir toprak parçası olarak verilebilir. Geline veya damada verilen çeyiz, hediye kabilinde değerlendirilebilir. Hediyeleşme toplumdan topluma ve kültürden kültüre farklılık göstermiş olsa da özünde hediyeleşmek her kültürde özel bir yere sahiptir. Hediyeler kimi zaman diplomatik iletişim kurmak için bir vesile olurken kimi zaman da bir gelin ve damada verilen çeyiz olarak karşımıza çıkmaktadır. Hediye sosyal iletişimin, sosyalleşmenin ve yardımlaşmanın bir parçası olmuştur. Dolayısıyla hediye ve çeyiz konusuyla ilgili bir çalışma yapabilmek için ekonomik, sosyal ve kültürel yapıları bilmek gerekmektedir. Hediyeler aynı zamanda tören ve kutlamaların da vazgeçilmez bir parçasıdır. Bu makalede farklı toplumlardaki evlilikler sırasında verilen hediyelere (çeyizlere) kısaca değinildikten sonra Sultan II. Selim’in kızlarına ve damatlarına verdiği hediyeler (çeyizler) ele alınacaktır. Topkapı Sarayı Koleksiyonu içerisinde yer alan müfredat defterine göre Sultan II. Selim’in kızları olan Sokullu Mehmed Paşa zevcesi İsmihan Hanım Sultan, Piyale Paşa zevcesi Gevherhan Hanım Sultan ve Hüseyin Paşa zevcesi Şah Sultan’a hazırlatılan çeyizler, müfredat ve hesap defterlerinde yer alan, bilgiler ışığında kalem kalem yazılan, çeyizin cinsi, miktarı ve kıymeti hakkında bilgi verilecektir.
Anahtar Kelimeler
Osmanlılar Sultan II. Selim İsmihan Sultan Gevherhan Sultan Şah Sultan Çeyiz
Kaynakça
- Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Defterleri (TS. MA.d.): 7859. google scholar
- Akkuş Yiğit, Fatma. “Memlükler’de Evlilik Hazırlıkları”, Türkiyat Mecmuası, 25 (2015): 331-351. google scholar
- Başkan, Yahya. “Orhan Bey’in Bizans İmparatoru Kantakuzeneos’un Kızı Theodora ile Evliliği” Tarih Dergisi, 66/2, İstanbul, (2017): 47-61. google scholar
- Bilgiç, Emin. “Hititlerden Önceki Anadolu Halkının Evlilik Hukukunun Orijinal Tarafları”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, IX/3, (1951): 227-238. google scholar
- Kaçın, Bülent. “Büyük Selçuklular’da Evlilik Merasimi”, Selçuklu Medeniyeti Araştırma Dergisi, 2 (2017): 97-121. google scholar
- Karakoç, Kübra. “XIV. ve XV. Yüzyılarda Osmanlı Hanedanında Gerçekleşen Evlilikler”, Anadolu ve Balkan Araştırmaları Dergisi, III/5 (2020): 61-85. google scholar
- Köse, Üzeyir. “İslâm Aile Hukuku Açısından Çeyiz”, Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XIV (2019): 98-111. google scholar
- Şahin, Gürsoy. “Osmanlıda Hediyeleşme: Avrupalı Gezginlerin İzlenimleri”, Kültür Tarihimizde Çeyiz, Editörler. Emine Gürsoy Naskali- Aylin Koç. İstanbul: Picus Yayınları, (2007): 35-50. google scholar
- Toptaş, Koray. “Akatca Çivi Yazılı Belgelerde Çeyiz”, Belleten, LXXXIII/ 297 (2019): 407-427. google scholar
- Uluçay, M. Çağatay. Padişahların Kadınları ve Kızları, İstanbul: Ötüken Yayınları, 2011. google scholar
- Uyumaz, Emine. “XII-XIII. Yüzyıllarda Anadolu’daki Düğün Törenlerine Bir Bakış”, Selçuklu Medeniyet Araştırmaları Dergisi (SEMA), Sayı 5, (2000): 2-36. google scholar
- Ünal, Ahmet. Eskiçağ Anadolu Toplumlarında Puduhepa ve Zamanı Kadın Anayanlı Bir Hitit Kraliçesi, Ankara: Hitit Üniversitesi Yayınları, (2014): 344-353. google scholar
- Yardım, G. (2023). Bir Sultanın Mücevherleri: Ayşe Sultan’ın Cihaz (Çeyiz) Defteri, Turcology Research, (77), 183-197. google scholar
Öz
Wedding, gifts are a surviving traditions that allows one to closely understand societal cullture. The tradition, is seen in almost all societies in the world throughout history,- and are prepared by the families of the engaged couple. The gifts includes all the items to be used after the marriage. And usually can take the form of beds, kitchenware, home textiles, glassware, other household items, and sometimes a piece of land. The gifts given to the bride or groom can from one society and culture to another, but giving and receiving gifts has an essentially special place in every culture. While gifts are sometimes an opportunity to establish diplomatic communications, the can appear as gifts given to a bride and groom at other times. Gifts have become a part of social communication, socialization, and cooperation. Therefore, knowing the economic, social and cultural structures is neccessary n order to conduct a study on issue of gift givings and wedding gifts. Gifts are also an indispensable part of ceremonies an celebrations. This article, first briefly mentions wedding gifts in different societies before discussing the wedding gifts Sultan Selim II gave to his daughters and sons-in-law. Acoordingly, the curriculum notebook in the Topkapı Palace Collection-contains information about the wedding gifts sultan Selim II. had prepared for Sokullu Mehmed Pasha’s wife, Ismihan Hanim Sultan, Piyale Pasha’s wife, Gevherhan Hanim Sultan, and Huseyin Pasha’s wife, Shah Sultan, these brides all being his daughters. Using the information given in curriculum and accounting books, the article will detail the types, amounts, and values of the different wedding gifts.
Anahtar Kelimeler
Ottomans Sultan Selim II Ismihan Sultan Gevherhan Sultan Sultan Şhah Wedding gifts
Kaynakça
- Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Defterleri (TS. MA.d.): 7859. google scholar
- Akkuş Yiğit, Fatma. “Memlükler’de Evlilik Hazırlıkları”, Türkiyat Mecmuası, 25 (2015): 331-351. google scholar
- Başkan, Yahya. “Orhan Bey’in Bizans İmparatoru Kantakuzeneos’un Kızı Theodora ile Evliliği” Tarih Dergisi, 66/2, İstanbul, (2017): 47-61. google scholar
- Bilgiç, Emin. “Hititlerden Önceki Anadolu Halkının Evlilik Hukukunun Orijinal Tarafları”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, IX/3, (1951): 227-238. google scholar
- Kaçın, Bülent. “Büyük Selçuklular’da Evlilik Merasimi”, Selçuklu Medeniyeti Araştırma Dergisi, 2 (2017): 97-121. google scholar
- Karakoç, Kübra. “XIV. ve XV. Yüzyılarda Osmanlı Hanedanında Gerçekleşen Evlilikler”, Anadolu ve Balkan Araştırmaları Dergisi, III/5 (2020): 61-85. google scholar
- Köse, Üzeyir. “İslâm Aile Hukuku Açısından Çeyiz”, Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XIV (2019): 98-111. google scholar
- Şahin, Gürsoy. “Osmanlıda Hediyeleşme: Avrupalı Gezginlerin İzlenimleri”, Kültür Tarihimizde Çeyiz, Editörler. Emine Gürsoy Naskali- Aylin Koç. İstanbul: Picus Yayınları, (2007): 35-50. google scholar
- Toptaş, Koray. “Akatca Çivi Yazılı Belgelerde Çeyiz”, Belleten, LXXXIII/ 297 (2019): 407-427. google scholar
- Uluçay, M. Çağatay. Padişahların Kadınları ve Kızları, İstanbul: Ötüken Yayınları, 2011. google scholar
- Uyumaz, Emine. “XII-XIII. Yüzyıllarda Anadolu’daki Düğün Törenlerine Bir Bakış”, Selçuklu Medeniyet Araştırmaları Dergisi (SEMA), Sayı 5, (2000): 2-36. google scholar
- Ünal, Ahmet. Eskiçağ Anadolu Toplumlarında Puduhepa ve Zamanı Kadın Anayanlı Bir Hitit Kraliçesi, Ankara: Hitit Üniversitesi Yayınları, (2014): 344-353. google scholar
- Yardım, G. (2023). Bir Sultanın Mücevherleri: Ayşe Sultan’ın Cihaz (Çeyiz) Defteri, Turcology Research, (77), 183-197. google scholar
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Edebi Çalışmalar (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 29 Aralık 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Cilt: 33 Sayı: 2 |
