An Example of The International Response to Capital Tax (Varlik Vergı̇sı̇): The Us Approach to The Capital Tax

Yıl 2019, Sayı: 36, 65 - 82, 31.12.2019

Yasin Coşkun

https://doi.org/10.26650/YTA2019-606758

Öz

This study examines the US approach to the Capital Tax. The Capital Tax, introduced by a law enacted on November 11, 1942, targeted the non-Muslim minority living in the country. This situation caused a negative reaction in many countries. The United States was one of these countries. The US government, closely following the developments in Turkey through its embassy, was uncomfortable with such a tax targeting non-Muslims. This discomfort was delivered to the Turkish government through Turkey’s ambassador to Washington. However, the US did not want to be in a position seen as interfering in the internal affairs of Turkey. The US chose not to have direct contact with the Turkish government in a way that could negatively affect their relations. However, the US Embassy pursued an active policy in order to defend the rights of US citizens and the companies in Turkey adversely affected by the tax. For this purpose, the US Embassy presented notes of protest to the Turkish government. Similarly, the responses of other countries to the Capital Tax were followed by the Embassy and forwarded to Washington. In this study, the US approaches to the Capital Tax, which affected the Turkey-US relations negatively, have been examined in detail in the light of archive documents. 

Anahtar Kelimeler

Capital Tax, US, Turkey, World War II

Varlık Vergisi’ne Gösterilen Uluslararası Tepkilere Bir Örnek: ABD’nin Varlık Vergisi’ne Yaklaşımı

Öz

Bu çalışma ABD’nin Varlık Vergisi’ne yaklaşımını incelemektedir. 11 Kasım 1942 tarihinde çıkarılan bir yasa ile uygulamaya konulan Varlık Vergisi ülkede yaşayan gayrimüslim azınlığı hedef almıştır. Bu durum birçok ülkenin tepkisini çekmiştir. ABD de bu ülkelerden birisi olmuştur. Türkiye’deki büyükelçiliği vasıtasıyla gelişmeleri yakından izleyen ABD hükümeti, gayrimüslimleri hedef alan böyle bir vergiden rahatsızlık duymuştur. Bu rahatsızlığını Türkiye’nin Washington Büyükelçisi üzerinden Türk hükümetine iletmiştir. Ancak ABD, Türkiye’nin içişlerine karışır bir pozisyonda görünmemeye de dikkat etmiş ve konu ile ilgili Türk hükümetinin tepkisini çekebilecek bir şekilde doğrudan bir temasta bulunmamayı tercih etmiştir. Varlık Vergisi’nden olumsuz etkilenen Türkiye’deki ABD vatandaşlarının ve şirketlerinin haklarının savunulması konusunda ise ABD Büyükelçiliği aktif bir politika izlemiş ve gerekli gördüğü durumlarda Türk hükümetine protestolar sunmuştur. Yine aynı şekilde diğer ülkelerin Varlık Vergisi’ne göstermiş olduğu tepkiler Büyükelçilik tarafından takip edilerek Washington’a iletilmiştir. Türkiye-ABD ilişkilerinde olumsuz bir havanın oluşmasına neden olan Varlık Vergisi’ne ABD’nin yaklaşımı, arşiv belgeleri ışığında hazırlanan bu çalışmada detaylı bir şekilde incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Varlık Vergisi, ABD, Türkiye, II. Dünya Savaşı

Kaynakça

• Foreign Relations of the United States (FRUS), (ABD Dış İlişkileri)
• Diplomatic Papers, 1943, the Near East and Africa, Volume IV:
• Representations to the Turkish Government on behalf of American interests affected by Turkish capital levy tax:
• “The Ambassador in Turkey (Steinhardt) to the Secretary of State”, Document no: 1141, 16 November 1942.
• “The Ambassador in Turkey (Steinhardt) to the Secretary of State”, Document no: 1142, 26 December 1942.
• “The Secretary of State to the Ambassador in Turkey (Steinhardt)”, Document no: 1143, 13 January 1943.
• “The Ambassador in Turkey (Steinhardt) to the Secretary of State”, Document no: 1144, 18 January 1943.
• “The Ambassador in Turkey (Steinhardt) to the Secretary of State”, Document no: 1145, 22 January 1943.
• “The Secretary of State to the Ambassador in Turkey (Steinhardt)”, Document no: 1146, 23 January 1943.
• “The Secretary of State to the Ambassador in Turkey (Steinhardt)”, Document no: 1147, 29 January 1943.
• “The Ambassador in Turkey (Steinhardt) to the Secretary of State”, Document no: 1148, 30 January 1943.
• “The Department of State to the Department of Commerce”, Document no: 1149, 4 February 1943.
• “The Department of State to the Department of Commerce”, Document no: 1150, 19 February 1943.
• “The Ambassador in Turkey (Steinhardt) to the Secretary of State”, Document no: 1151, 22 June 1943.
• “The Ambassador in Turkey (Steinhardt) to the Secretary of State”, Document no: 1152, 6 September 1943.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• Resmî Gazete
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMMZC)
• Akşam
• Cumhuriyet
• Son Posta
• The New York Times
• Aktar, Ayhan: Varlık Vergisi ve ‘Türkleştirme’ Politikaları, İletişim Yayınları, İstanbul 2000.
• Bali, Rıfat N.: Cumhuriyet Yıllarında Türkiye Yahudileri: Bir Türkleştirme Serüveni 1923-1945, İletişim Yayınları, İstanbul 2010.
• Boratav, Korkut: Türkiye İktisat Tarihi (1908-2007), İmge Kitabevi Ankara 2008. _____________: Türkiye’de Devletçilik, İmge Kitabevi, Ankara 2006.
• Çavdar, Tevfik: Türkiye’nin Demokrasi Tarihi (1839-1950), İmge Kitabevi, Ankara 2013.
• Goloğlu, Mahmut: Milli Şef Dönemi (1939-1945), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2009.
• Kafaoğlu, Arslan Başer: Varlık Vergisi Gerçeği, Kaynak Yayınları, İstanbul 2005. Koçak, Cemil: Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938-1945), Cilt: 2, İletişim Yayınları, İstanbul 2007.
• Ökte, Faik: Varlık Vergisi Faciası, Nebioğlu Yayınevi, İstanbul 1951.
• Tekeli, İlhan; İlkin, Selim: İktisadi Politikaları ve Uygulamalarıyla İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi, 2. Cilt, İletişim Yayınları, İstanbul 2016.
• Türkmen, Füsun: Kırılgan İttifaktan “Model Ortaklığa” Türkiye-ABD İlişkileri, Timaş Yayınları, İstanbul 2012.
• Akalın, Cüneyt: “Varlık Vergisi’ne Yabancı Tanıklar”, Mülkiye, Cilt: 29, Sayı: 247, 2005, s. 159-182.
• Aksanyar, Necati; Biçer, Murat: “II. Dünya Savaşında Çıkarılan Varlık Vergisinin Türk Basınında ve Kamu Oyunda Yansımaları (11 Kasım 1942–15 Mart 1944)”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.21, 2008, s. 379-400.
• Arslan, Gürbüz: “Varlık Vergisi Kanunu’nun Çıkarılması, Uygulanması ve Sonuçları”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, Sayı: 61, 2015, s. 119-152.
• Ata, Ferudun: “Varlık Vergisinin Amerikan Kamuoyuna Yansıması (New York Times Gazetesi Örneğine Göre)”, Tarihin Peşinde, Sayı: 11, 2014, s. 63-78.
• Aydın, Mehmet Korkud: “Dönemin Basınına Göre Varlık Vergisi Uygulaması”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 28, Sayı: 1, 2018, s. 298-311.
• Coşar, Nevin: “Varlık Vergisi Konusundaki Yolsuzluk Söylentileri”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt: 58, Sayı: 2, 2003, s. 1-27.
• Dokuyan, Sabit: “Savaş Ekonomisi ve Varlık Vergisi Üzerine Bir Değerlendirme”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 15, Sayı: 2, 2014, s. 23-55.
• Gözcü, Alev: “İkinci Dünya Savaşı Türkiye’sinde Ekonomik Durumun Sosyal Hayata Etkilerine Dair Bazı Tespitler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 62, 2018, s. 85-108.
• Güçlü, Muhammet: “Varlık Vergisi (11. 11. 1942-15. 3 1944)”, Akdeniz Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 3, 1991, s. 96-109.
• İnci, İbrahim: “İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye’de Varlık Vergisi Uygulaması”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 2, s. 272-290.
• Sulzberger, C.L.: “Ankara Tax Raises Diplomatic Issues”, The New York Times, 12 Eylül 1943, s. 46.
• _____________: “Turkish Tax Kills Foreign Business”, The New York Times, 11 Eylül 1943, s. 7.
• Uca, Alaattin: “Vergi Hukuku Tarihimizden Bir Sayfa: Varlık Vergisi Kanunu Ve Eleştirilen Yönleri”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 20, 2002, s. 275-289.
• https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc024/ kanuntbmmc024/kanuntbmmc02404305.pdf, Erişim Tarihi: 30.10.2019