İki Darbenin Karşılaştırılması: 27 Mayıs 1960 ve 15 Temmuz 2016

Yıl 2022, Sayı: 41, 77 - 103, 30.06.2022

Rasim Koç

Öz

Darbeler, meşru siyasal yönetimleri değiştirmek için bir kişinin veya bir sınıfın menfaatlerini korumak veya geliştirmek için başvurulan antidemokratik bir müdahale şekli olmuştur. Osmanlı ve Cumhuriyet dönemindeki askerî ayaklanmalar ve darbeler Türk devlet düzenini bozmuştur. Cumhuriyetle birlikte geride bırakıldığı düşünülen darbeler dönemi, 27 Mayıs 1960 tarihinde tekrar başlamıştır. Bu tarihten sonra darbe ve vesayetçi anlayış demokrasi ve toplum hayatının üzerine adeta bir karabasan gibi çökmüştür. Siyasete ve demokrasiye karşı yapılan saldırıların sonuncusu, 15 Temmuz 2016 tarihinde gerçekleşmiştir. 15 Temmuz darbesini planlayanların, 27 Mayıs darbesi özelinde çalıştıkları görülmüştür. Türk silahlı kuvvetlerinin hiyerarşik yapısı dışında gerçekleşen iki darbenin benzer ve ayrıştıkları noktalar, belirgin özellik göstermiştir. Darbe hazırlığı aşamasında TSK içindeki örgütlenme şekilleri ve propaganda yöntemleri, her iki dönemin benzerlikleri olurken darbe girişiminin sivil inisiyatifin kontrolünde olması ayırt edici farklılık olarak öne çıkmıştır. Bu çalışmada 27 Mayıs 1960 darbesi ile 15 Temmuz 2016 darbe girişimini karşılaştırarak benzerlik ve farklılıklara dikkat çekilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

27 Mayıs, 15 Temmuz, FETÖ, Gülen Hareketleri, Askerî Okullar

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Teşekkür

yok

Comparison of Two Coups: May 27, 1960 and July 15, 2016

Öz

Coups are an anti-democratic form of intervention carried out by a group to advance its interests. Coups and mutinies during the Ottoman and Republican eras have left negative legacies. With the founding of the Republic of Turkey, it was thought that the era of coups was over but it resumed with the coup of May 27, 1960. The last of these attacks took place on July 15, 2016. It has been observed that those who carried out the coup of 2016 must have studied the coup of 1960 closely. Both coups took place outside the chain of command of the armed forces and exhibited distinct similarities and differences. The internal organization and propaganda techniques leading up to the 2016 coup marked the similarity while the civilian initiative of coup of 1960 constituted the main difference between the two. This study is aimed at comparing and contrasting the two military coup attempts.

Anahtar Kelimeler

May 27, July 15, FETÖ, The Gülen Movement, Military School

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Cumhuriyet Yeni İstanbul
• 27 Mayıs, Basın Yayın ve Turizm Umum Müdürlüğü, İstanbul, İstanbul Radyosu, 1960. Alkan, Ahmet Turan: Ordu ve Siyaset, İstanbul, Ötüken Yayınları, 2013.
• Arzık, Nimet: Menderes’i İpe Götürenler, Ankara, Kurtuluş Matbaası, 1960. Asal, Talat: Güneş Batmadı, İstanbul, Selis Kitaplar, 2003.
• Aydemir, Albay Talat: Hatıratım, İstanbul, YKY, 2010.
• Aydemir, Şevket Süreyya: İhtilalin Mantığı, İstanbul, Remzi Kitapları, 1985. Aytekin, M. Emin: İhtilal Çıkmazı, Ankara, Dünya Matbaası, 1967.
• Berksan, Nazım: Başvekil, Ankara, Türkiye Matbaacılık ve Gazetecilik, 1958. Borak, Sadi: İktidar Koltuğundan İdam Sehpasına, İstanbul, İstanbul Kitapevi, 1962. Çıracıoğlu, Vecdi: Devrim Anıları, İstanbul, Scala Yayıncılık, 2019.
• Demokratik Hukuk Devletini Yeniden Düşünmek, İstanbul, Lale Yayıncılık, 2020. Esin, Numan: Devrim ve Demokrasi, İstanbul, Doğan Kitap, 2005.
• Gürsoy Naskali, Emine: Yassıada Duruşmaları-Yassıada Müvekkil Savunmaları Anayasa Davası, İstanbul, Kitabevi Yayınları, 2019.
• İpekçi, Abdi-Çoşar, Ömer Sami: İhtilalin İçyüzü, 1. Cilt, İstanbul, Uygun Yayınevi, 1962. İsen, Can Kaya: Geliyorum Diyen İhtilal, İstanbul, Tan Gazetesi ve Matbaası, 1964.
• Joussain, Andre: İhtilallerin Kanunu, çev. Prof. Hamdi Ragıp Atademir, Konya, Selçuk Yayınları, 1968.
• Kanat, Kılıç: “Understanding the July 15th Failed Coup”, Turkey’s July 15th Coup, ed.
• M. Hakan Yavuz, Bayram Balcı, Utah, The Universty Of Utah Press, 2018, s. 130- 149.
• Karpat, Kemal H.: Asker ve Siyaset, İstanbul, Timaş Yayınları, 2010.
• Koç, Rasim: İdam Sehpasındaki Dışişleri Bakanı, İstanbul, Kopernik Yayınları, 2018.
• Korgeneral Cemal Madanoğlu’nun Anıları, İstanbul, Kaynak Yayınları, 2019. Küçük, Sami: Rumeli’den 27 Mayıs’a, İstanbul, Mikado Yayınları, 2008.
• Milletin Davası 15 Temmuz Davaları, yay. haz. Av. Ahmet Akcan, İstanbul, Türkiye Hukuk Platformu, 2018.
• Mourre, Michell–Dominique, Pierre-Pognon, Edmond-Garder, Michal-Roux, Georges- Franco, Victor-Lourent, Jean, çev. Sabiha Bozbağlı, İhtilaller ve Darbeler Tarihi, İstanbul, Cem Yayınevi, 1967.
• Turgut, Hulusi: Şahinlerin Dansı, İstanbul, ABC Ajans Yayınları, 1995.
• Türkdoğan, Orhan: Sosyal Hareketlerin Sosyolojisi, İstanbul, Birleşik Yayıncılık, 1997. Türkmen, Zekeriya: Ordu-Siyaset Çatışması, İstanbul, İrfan Yayıncılık, 1993.
• Ulay, Sıtkı: Harbiye Silah Başına, İstanbul, Ar Matbaası, 1968.
• Uluçay, M. Çağatay: Tarih Ansiklopedisi, İstanbul, Doğan Kardeş Matbaacılık, 1967. Üçok, Ahmet Zeki: Tek Başına, İstanbul, Doğan Kitap, 2016.
• Yavuz, M. Hakan-Koç, Rasim: “The Turkish Coup Attempt: The Gülen Movements vs. the State”, Turkey’s July 15th Coup, ed. M. Hakan Yavuz, Bayram Balcı, Utah, The Universty Of Utah Press, 2018, s. 78-97.
• Yavuz, M. Hakan-Koç, Rasim: “The Turkish Coup Attempt: The Gülen Movement vs.
• The State”, Middle East Policy, C.XXIII, S.4, 2016, s. 136-148.
• “15 TEMMUZ NİÇİN BİR DESTANDIR? Türk halkı tanklara karşı yürüdü”, Milliyet,15 Temmuz 2018 (Çevrimiçi), https://www.milliyet.com.tr/gundem/15-temmuz-nicin-bir-destandir-turk-halki-tanklara-karsi-yurudu-2706766, 5 Kasım 2021. “ABD’deki Türkiye’yi karalama reklamının arkasından FETÖ çıktı”, Anadolu Ajansı, 8 Mart 2021 (Çevrimiçi), https://www.aa.com.tr/tr/dunya/abddeki-turkiyeyi-karalama- reklaminin-arkasindan-feto-cikti/2168696, 5 Aralık 2021.
• “Başarılı subay genç yaşta üst rütbeye”, Milliyet, 1 Temmuz 2003 (Çevrimiçi), https:// www.milliyet.com.tr/gundem/basarili-subay-genc-yasta-ust-rutbeye-263287, 14 Ocak 2022.
• “Cemaat ’in operasyon gücü sürüyor”, Aljazeera, 21 Mayıs 2015 (Çevrimiçi), http://www. aljazeera.com.tr/al-jazeera-ozel/cemaatin-operasyon-gucu-suruyor, 4 Aralık 2021.
• “CHP Mersin Milletvekili Ali Mahir Başarır: Adnan Tanrıverdi paralel savunma bakanımı”, Cumhuriyet, 21 Ekim 2021, (Çevrimiçi) https://www.cumhuriyet.com. tr/turkiye/chp-mersin-milletvekili-ali-mahir-basarir-adnan-tanriverdi-paralel-milli- savunma-bakani-mi-1878583, 5 Kasım 2021.
• “Darbe” (Çevrimiçi), https://sozluk.gov.tr, 02.11.2021.
• “FETÖ böyle büyütmüş! İşte tepedeki iki isim”, Hürriyet, 29 Temmuz 2016 (Çevrimiçi), https://www.hurriyet.com.tr/gundem/feto-boyle-buyumus-iste-tepedeki-iki- isim-40175428, 7 Kasım 2021.
• “FETÖ gezi park olaylarını fırsat olarak gördü”, Anadolu Ajansı, 4 Mart 2019 (Çevrimiçi), https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/feto-gezi-parki-olaylarini-firsat- olarak-gordu/1409021, 6 Aralık 2021.
• “FETÖ ihanete böyle hazırlandı: Sivil imamlar”, Anadolu Ajansı, 16 Nisan 2019 (Çevrimiçi https://www.aa.com.tr/tr/15-temmuz-darbe-girisimi/feto-ihanete-boyle- hazirlandi-sivil-imamlar/1453559, 5 Aralık 2021.
• “FETÖ rüyalara sarıldı “Gülen’in koluna yapıştı”, Hürriyet, 20 Ocak 2017 (Çevrimiçi), https://www.hurriyet.com.tr/gundem/feto-ruyalara-sarildi-gulenin-kopan-kolu- yapisti-40341450, 6 Aralık 2021.
• “FETÖ’nün medya yapılanması: “algı operasyonları”, Anadolu Ajansı, 21 Ocak 2017 (Çevrimiçi), https://www.aa.com.tr/tr/15-temmuz-darbe-girisimi/fetonun-medya- yapilanmasi-algi operasyonlari/731972, 5 Aralık 2021.
• “Genelkurmay’ı üçe ayırmışlar”, Habertürk, 28 Mart 2011 (Çevrimiçi), https://www. haberturk.com/gundem/haber/615002-genelkurmayi-uce-ayirmislar, 3 Kasım 2021.
• “Gizli tanık FETÖ’nün ‘Gözcü’lerini anlattı”, Anadolu Ajansı, 6 Mart 2019 (Çevrimiçi), https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/gizli-tanik-fetonun-gozculerini-anlatti/1410880, 5 Aralık 2021.
• “Kapatılan sendikaların tam listesi”, Habertürk, 23 Temmuz 2016 (Çevrimiçi), https:// www.haberturk.com/gundem/haber/1270916-kapatilan-sendikalarin-listesi23.7, 6 Aralık 2021.
• “Yaver ve emir subaylarının ihaneti”, Habertürk, 19 Temmuz 2016 (Çevrimiçi), https:// www.haberturk.com/gundem/haber/1268593-yaver-ve-emir-subaylarinin-ihaneti, 6 Ocak 2021.