The Turkish Army’s Establishment and Deployment in the Battle of Sakarya

Yıl 2022, Sayı: 42, 77 - 106, 29.12.2022

Güzin Çaykıran

https://doi.org/10.26650/YTA2022-1169246

Öz

When the Turkish War of Independence began in 1919, no regular army was present capable of fighting against the Allied powers. The remaining units had also been reorganized under the weak corps organization. In Anatolia, the organization of the Kuva-yı Milliye [National Forces] had initially fought against the occupations, but the occupation of İzmir by the Greeks revealed that no permanent success was achievable through them, and thus the Western Front Command was established. Under this command, the regular Turkish army started being organized in Anatolia. This study will provide information on the divisions included in the establishment of the Group Commands of the Western Front and where these divisions were stationed along the front. In this way, one can better understand how the divisions that caused the Turkish army to triumph in the Battle of Sakarya, which switched Turks from being on the defensive to being on the offensive, had been assembled on the Western Front with great effort.

Anahtar Kelimeler

Turkish National War, Western Front Command, Group Commands, Sakarya Front, Sakarya Pitched Battle, War History

Sakarya Meydan Muharebesi’nde Türk Ordusunun Kuruluş ve Konuşu

Öz

1919’da Türk İstiklal Harbi başladığında İtilaf kuvvetlerine karşı mücadele edebilecek düzenli bir ordu yoktur. Mütebaki birliklerde zayıf mevcutlu kolordu teşkilatı altında yeniden düzenlenmiştir. Anadolu’da başlangıçta işgallere karşı Kuva-yı Milliye teşkilatı mücadele etmiş; fakat İzmir’in Yunanlar tarafından işgal edilmesiyle bu teşkilatla bir başarı sağlanamayacağı anlaşılmış ve Batı Cephesi Komutanlığı kurulmuştu. Anadolu’da bu komutanlık altında düzenli Türk ordusu teşkilatlanmaya başlamıştır. Bu çalışmada Batı Cephesi’nde grup komutanlıklarının kuruluşuna dahil edilen tümenler ve bu tümenlerin cephede nerede konuşlandıklarına (vazulceyş) dair bilgi verilecektir. Böylece Türk’ü savunmadan taarruza geçiren Sakarya Meydan Muharebesi’nde Türk ordusunu muzaffer kılan tümenlerin ne büyük gayretlerle Sakarya Cephesi’nde toplandığı daha iyi anlaşılmış olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk İstiklal Harbi, Batı Cephesi Komutanlığı, Grup Komutanlıkları, Sakarya Cephesi, Sakarya Meydan Muharebesi, Harp Tarihi

Kaynakça

• MSB Arşiv ve Askerî Tarih Daire Başkanlığı Arşivi (ATASE)
• Askeri Tarih Belgeleri Dergisi Harp Tarihi Vesikaları Dergisi
• Atatürk’ün Not Defterleri-I, yay. haz.: Zekeriya Türkmen, Necdet Koparan, Z. Gülru Çelen, Aydın Özgören, Dilek Çavuş, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2005.
• Altay, Fahrettin: 10 Yıl Savaş ve Sonrası 1912-1922, İstanbul, İnsel Yayınları, 1970. Apak, Rahmi - Önal, Kamil: Türk İstiklal Harbi Batı Cephesi; Birinci, İkinci İnönü,
• Aslıhanlar ve Dumlupınar Muharebeleri 9 Kasım 1920-15 Nisan 1921, yay. haz.: Selim Turhan, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1999.
• Aykut, Fahri: İstiklal Savaşı’nda 4’üncü Kolordu, yay. haz.: Zekeriya Türkmen, Atike Kaptan, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 2006.
• Bıyıklıoğlu, Tevfik: Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı, yay. haz.: Tevfik Ercan, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1999.
• Bozan, Oktay: Birinci Dünya Savaşı ve Milli Mücadele Döneminde Mardin, İstanbul, Çizgi Yayınları, 2021.
• Börekçi, Hüseyin: Büyük Taarruz’da Süvariler: 5’inci Süvari Kolordusunun 26-30 Ağustos 1922 Tarihleri Arasındaki Harekâtı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, Milli Savunma Üniversitesi, Alparslan Savunma Bilimleri ve Milli Güvenlik Enstitüsü, 2022.
• Çalhan, Özden: Türk İstiklal Harbi Batı Cephesi; Sakarya Meydan Muharebesi’nin Başlangıç Dönemindeki Olay ve Harekat (25 Temmuz-22 Ağustos 1921), C.2, Ks.5, K.1, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1995.
• Çalışlar, İzzettin: Gediz, Kütahya ve İkinci İnönü Muharebelerinde 61 nci Tümen, yay. haz.: Zekeriya Türkmen, Nurcan Arslan, Elmas Çelik, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 2006.
• Demir, Enes: Harp Raporlarına Göre Osmanlı Ordusu Suriye ve Filistin’den Nasıl Çekildi?, İstanbul, Hiper Yayınları, 2019.
• Ercan, Tevfik: Türk İstiklal Harbi Batı Cephesi; Sivas Kongresi ve Heyet-i Temsiliye Devri, İstanbul’un İtilâf Devletleri Tarafından Resmen İşgali, Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti’nin Kurulması, Batı Anadolu ve Trakya Cephelerinde Yunan İleri Harekatı (4 Eylül 1919-9 Kasım 1920), C.2, Ks.2, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1999.
• Erdoğan, Selim: Sakarya, İstanbul, Kronik Kitap, 2021.
• Ertuna, Hamdi: İstiklal Harbi’nde İç Ayaklanmalar 1919-1921, C.4, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1974.
• Harp Tarihi Encümeni: Türk İstiklal Harbi Hülasası 1919-1922, İstanbul, Askerî Matbaa, 1937.
• Görgülü, İsmet: On Yıllık Harbin Kadrosu 1912-1922, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2014.
• Güçer, Deniz: İstiklal Harbi’nde Türk Ordusunun Sakarya Nehri Doğusuna Çekilmesinin Ulusal ve Uluslararası Boyuttaki Yansımaları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, Milli Savunma Üniversitesi, Alparslan Savunma Bilimleri Enstitüsü, 2020.
• Güralp, Şerif: 1918 Yılında Türk Ordusunun Filistin ve Suriye’den Çekilişinde 3’üncü Süvari Tümeninin Harekatı, yay. haz. Zekeriya Türkmen, Fatma İlhan, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 2006.
• Güvenbaş, Mesut: “Azerbaycan Kolordusunun Millî Güç Unsuru Olmasında Kafkas İslam Ordusunun Rolü”, Askerî Tarih Araştırmaları Dergisi, S.31, 2019.
• Güvendik, Hakkı: Türk İstiklal Harbi Batı Cephesi; Yunanların Batı Anadolu’da İstila Hareketine Başlamalar, İzmir’in İşgali, Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a Çıkması, Milli Mukavemetin Kurulması (15 Mayıs- Eylül 1919), C.2, Ks.1, yay. haz.: Cihat Akçakayalıoğlu, Selim Turhan, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1994.
• Karaca, Erdem: “1919’da Bakü: İngiltere-Sovyet Rusya Hâkimiyet Mücadelesi”, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 30/30, 2016.
• Karatamu, Selahattin: Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi 1908-1920, C.3, Ks.6, yay. haz.: Hülya Toker, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1996.
• Önalp, Kamil: Türk İstiklal Harbi Batı Cephesi; Kütahya-Eskişehir Muharebeleri (15 Mayıs-25 Temmuz 1921), Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1974.
• Öngel, Çağlar: “Sakarya Meydan Muharebesi’nde 1. Süvari Tümeni Harekatı”, Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.6, S.1, Mart 2022, s. 139-156.
• Ökse, Necati: Baycan, Nusret - Sakaryalı, Salih: Türk İstiklal Harekâtına Katılan Tümen ve Daha Üst Kademelerdeki Komutanların Biyografileri, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1989.
• Özalp, Kazım: Milli Mücadele 1919-1922, C.1, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Baskı, 1998.
• Özçelik, Ayfer: “Gediz Taarruzu (24 Ekim 1920)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.7, S.21, 1991, s. 581-589.
• Özkul, Ali Rıza: İstiklal Savaşı’nda 7’nci Tümen, İstanbul, K.K. Komutanlığı İstanbul Askerî Basımevi, 1952.
• Özlü, Hüsnü: “İstiklal Savaşı’nda, Sakarya Meydan Muharebesi’nde Mürettep Kolordunun Askerî Harekâtı”, Askerî Tarih Araştırmaları Dergisi (ATAD), S.32, (2020), s. 71-93.
• Öztoprak, İzzet: “Düzenli Ordunun Kuruluşu”, İkinci Askerî Tarih Semineri Bildirileri, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1985, s. 261-284.
• “Sakarya Meydan Muharebesi (23 Ağustos-13 Eylül 1921)”, Askeri Tarih Belgeleri Dergisi, S.150, Haziran 2022.
• Saral, Ahmet Hulki: Türk İstiklal Harbi Güney Cephesi, C.IV., yay. haz.: Atike Kaptan, Alev Keskin, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 2009.
• Saner, F.S.T.: “İstiklal Savaşı’nda III. Kolordu, I. Safha Mürettep Kolordu”, Askerî Mecmua, S. 49, (1 Mart 1938), s. 1-214.
• Selahattin Adil Paşa: Hayat Mücadeleleri, İstanbul, Zafer Matbaası, 1982.
• Selışık, Selahattin: Türk İstiklal Savaşı’nda Birinci İnönü Muharebesi, yay. haz.: Zekeriya Türkmen, Atike Kaptan, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 2006.
• Sofuoğlu, Adnan: Kuvayı Milliye Döneminde Kuzeybatı Anadolu 1919-1921, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1994.
• Şahin, Kerime Özden: “Kafkas İslam Ordusunun Dağıstan Harekâtı ve Türk Birliklerinin Tahliyesi”, Askerî Tarih Araştırmaları Dergisi, S.31, 2019.
• Şevket, A.: “İstiklal Harbi’nde 38’inci Alayla Samsun’dan İzmir’e”, Askerî Mecmua, S.121, 1941.
• Tavukçu, İbrahim: Milli Mücadele’de İnönü Muharebeleri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, 2019.
• Timur Cevdet - Atakan Rauf - Berktay Alişan - Ertekin Veli: Türk İstiklal Harbi; İdari Faaliyetler (15 Mayıs 1919-2 Kasım 1923), C.7, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1975. Timural Ahmet-Atakan Rauf, Berktay Alişan, Timur Cevdet: Türk İstiklal Harbi Sakarya Meydan Muharebesi, C.2, Ks.5, K.2, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1973.
• Tural, Mehmet Akif: “Tekalif-i Milliye (Halka Borcu Kalmayan Devlet)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.IX, S.32, 1995.
• Türker, Rüştü: Birinci Dünya Harbi’nde Bakü Yollarında 5’inci Kafkas Piyade Tümeni, yay. haz.: Ahmet Tetik, Mehmet Korkmaz, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 2006.
• Türk İstiklal Harbinde Bir Piyade Tümeninin Muharebeleri (61’inci Piyade Tümeni): İstanbul, Harp Akademileri Basımevi, 1983.
• Tugaç, Hüsamettin: Türk İstiklal Harbi Doğu Cephesi (1919-1921), C.3, yay. haz.: S. Turhan, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1995.
• Turan, Osman: “İstiklâl Harbi’nde “Milne Hattı”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.7, S.21, 1991.
• Ulusoy, Mümtaz: İstiklal Harbi’nde 2’nci Kolordu (1918-1921), Ankara, Genelkurmay Basımevi, 2006.
• Vandemir, Baki: Türk İstiklal Savaşı’nda Sakarya’dan Mudanya’ya, yay. haz. Hayriye Yalçın, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 2006.
• Yeğin, Süleyman İzzet, Birinci Dünya Harbi’nde Azerbaycan ve Dağıstan Muharebelerinde 15’inci Piyade Tümeni, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 2006.
• Yıldırım, Hüseyin: “Koçkiri Ayaklanması”, Beşinci Askerî Tarih Semineri Bildirileri, C.1, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1996, s. 382-396.
• Temizgüney, Firdes: “Kütahya-Eskişehir Muharebeleri”, Atatürk Ansiklopedisi, (Çevrimiçi) https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/kutahya-eskisehir-muharebeleri/ Erişim Tarihi: 06.08.2022.