The Reflection of the 1939-40 Soviet-Finnish Winter War on Yeni Sabah, Cumhuriyet and Tan Newspapers and Evaluations on the Ideological Positions of These Newspapers

Yıl 2023, Sayı: 44, 359 - 392, 05.01.2024

Serdar Kara

https://doi.org/10.26650/YTA2023-1112656

Öz

Freedom of the press, which can be considered to have relatively increased during the short-lived multi-party system with the experience of the Liberal (Free) Republican Party in 1930, was restricted after the closure of the party, and later a one-party system began to be consolidated in Türkiye in parallel with the general trend in the world. During this period, the Turkish press was unable to find a chance to reveal clearly its ideological preferences, especially regarding domestic policy and the regime and to hold discussions in this direction. The press demonstrated its ideological tendencies mainly through the world issues of the period. Therefore, the foreign political events of the single-party period are an important source of data in terms of reflecting the ideological preferences of the press in Türkiye. The Winter War, which began with the attack of the Soviet Union on Finland as a local war briefly after the Second World War and lasted for approximately three months, is a remarkable event for understanding the ideological tendencies of the Turkish press.
This study discusses the approach of Cumhuriyet, Yeni Sabah, and Tan newspapers which were known as the newspapers with three different tendencies in Türkiye during the Second World War, towards the Winter War. The study examined the articles and news in these newspapers and evaluated their ideological tendencies through their approaches to the Winter War. In addition, the article analyzed the relationship between the attitude of the press towards the Winter War and Turkish foreign policy between 1939 and 1940.

Anahtar Kelimeler

Winter War, Turkish Press, The Second World War, Soviet Union, Finland

1939-40 Sovyet-Fin Kış Savaşı’nın Yeni Sabah, Cumhuriyet ve Tan Gazetelerine Yansıması ve Bu Gazetelerin İdeolojik Pozisyonları Üzerine Değerlendirmeler

Öz

1930 yılında Serbest Cumhuriyet Fırkası deneyimi ile kısa süren çok partili sistem esnasında görece arttığı söylenebilecek basın hürriyeti, fırkanın kapatılmasının ardından kısıtlanmış, dünyadaki genel eğilime paralel olarak Türkiye’de de tek partili bir sistem pekiştirilmeye başlanmıştır. Bu dönemde Türk basını özellikle iç politikaya ve rejime ilişkin kendi ideolojik tercihlerini açık bir şekilde ortaya koymak, bu yönde tartışmalar yapmak imkânını bulamamıştır. Basın, ideolojik eğilimlerini daha çok dönemin dünya meseleleri üzerinden göstermiştir. Dolayısıyla tek parti döneminin dış politik olayları, Türkiye’de basının ideolojik tercihlerini yansıtması bakımından önemli bir veri kaynağıdır. İkinci Dünya Savaşı başladıktan kısa bir süre sonra lokal bir savaş olarak Sovyetler Birliği’nin Finlandiya’ya saldırısıyla başlayan ve üç ay kadar süren Kış Savaşı, Türk basınının ideolojik eğilimlerini anlamak bakımından dikkate değer bir olaydır.
Bu çalışmada, İkinci Dünya Savaşı yılları Türkiye’sinin üç farklı eğilime sahip gazetesi olarak bilinen Cumhuriyet, Yeni Sabah ve Tan gazetelerinin Kış Savaşı’na yönelik yaklaşımı ele alınmıştır. Bu gazetelerde çıkan yazılar ve haberler incelenmiş, Kış Savaşı’na yönelik yaklaşımları üzerinden ideolojik eğilimleri hakkında değerlendirmeler yapılmıştır. Ayrıca basının Kış Savaşı’na dair tutumunun, 1939-40 arası Türk dış politikasıyla ilişkisi irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kış Savaşı, Türk Basını, İkinci Dünya Savaşı, Sovyetler Birliği, Finlandiya

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), Fon: 30-10-0-0, Kutu: 131, Gömlek: 937, Sıra: 15 (10.12.1933). google scholar
• Cumhuriyet (1939-1940) google scholar
• Tan (1939-1940) google scholar
• Yeni Sabah (1939-1940) google scholar
• Armaoğlu, Fahir: 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1994), C. 1, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1992. google scholar
• Aydoğdu, Murat: “1939 İngiliz-Fransız-Türk Antlaşması’na Dair Dikkatlerden Kaçan Bir Gerçek: Özel Anlaşma’da Yer Alan ‘Erteleyici Madde’nin Kaldırılması”, Uluslararası İlişkiler, C. 19, No. 75, 2022, s. 83-100. google scholar
• Azman, Ayşe: Türk Basınında Siyasi Bir Gazeteci Hüseyin Cahit Yalçın, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 1994. google scholar
• Baban, Cihad: Politika Galerisi, Bir Devrin Hükümranları, Timaş Yayınları, İstanbul, 2009. google scholar
• Bengi, Hilmi: Gazeteci, Siyasetçi ve Fikir Adamı Olarak Hüseyin Cahit Yalçın, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2000. google scholar
• Ciano, Kont Galeazzo: Savaş Günlükleri 1939-1943, çev. Selçuk Uygur, Kronik Kitap, İstanbul, 2018. google scholar
• 117 Kullanılan süreli yayınların künyeleri dipnotlarda gösterilmiştir. google scholar
• Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları google scholar
• Çimen, Sabriye Gülay: “Orkun, Hüseyin Namık”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. Ek-2, Ankara, TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2016, s. 376-377. (Çevrimiçi) https:// islamansiklopedisi.org.tr/orkun-huseyin-namik, 07.02.2022. google scholar
• Ercan, Demet: İkinci Dünya Savaşı’nda Türk Kamuoyunda Hitler Algısı, Libra Kitap, İstanbul, 2018. google scholar
• Güvenir, O. Murat: 2. Dünya Savaşında Türk Basını, Siyasal İktidarın Basını Denetlemesi ve Yönlendirmesi, Gazeteciler Cemiyeti Yayını, İstanbul, 1991. google scholar
• Gürkan, Nilgün: Türkiye’de Demokrasiye Geçişte Basın (1945-1950), İletişim Yayınları, İstanbul, 1998. google scholar
• Hale, William: “Turkey and Britain in World War II: Origins and Results of the Tripartite Alliance, 1935-40”, Journal of Balkan andNear Eastern Studies, C. 23, No. 6, 2021 s. 824-844. google scholar
• İnönü, İsmet: Defterler (1919-1973), C. 1, Hazırlayan Ahmet Demirel, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 2001. google scholar
• İsmayil, Gülzar: “Finlandiya ile Sovyetler Birliği Arasında Yaşanan Kış Savaşı’na ve Devam Savaşı’na Tatar Türklerinin Katılımı”, Kesit Akademi Dergisi, Yıl 3, Sayı 11, Aralık 2017, s. 158-172. google scholar
• Kabacalı, Alpay: Türk Basınında Demokrasi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1994. google scholar
• Kara, Serdar: Muhalif Bir Gazeteci Yazar Olarak Zekeriya Sertel, Konya, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya, 2021. google scholar
• Kılıç, Sezen: Türk Basınında Hitler Almanya’sı (1933-1945), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2010. google scholar
• Koloğlu, Orhan: Osmanlı’dan 21. Yüzyıla Basın Tarihi, Pozitif Yayınları, İstanbul, 2015. google scholar
• Kurban, Vefa: Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Tarihi, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2020. google scholar
• Levent, Sinan: “Muharrem Feyzi Togay’a göre Japonya; Japon Arşiv Belgelerinde Togay”, Asya-Pasifk Çalışmaları Türkiye Yıllığı, No: 4, 2009, s. 12-31. google scholar
• Nadi, Nadir: Perde Aralığından, Çağdaş Yayınları, İstanbul, 1991. google scholar
• Öztekin, Hülya: Tan, Serteller Yönetiminde Muhalif Bir Gazete, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2016. google scholar
• Parla, Taha: Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye’de Korporatizm, İletişim Yayınları, İstanbul 1993. google scholar
• Sander, Oral: Siyasi Tarih 1918-1994, İmge Kitabevi, Ankara, 2007. google scholar
• Sertel, Sabiha: Roman Gibi, Belge Yayınları, İstanbul, 1987. google scholar
• Topuz, Hıfzı: II. Mahmud’dan Holdinglere Türk Basın Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2015. google scholar
• Uzun, Mustafa İsmet: “Doğrul, Ömer Rıza”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 9, İstanbul, TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1994, s. 389-392. (Çevrimiçi) https:// islamansiklopedisi.org.tr/dogrul-omer-riza, 07.02.2022. google scholar
• Yümlü, Murat: “Yarım Asra Ulaşan Basın Emeği Işığında Gazeteci Abidin Dâver”, Türkiyat Mecmuası, C. 29/1, 2019, s. 249-299. google scholar