Türk-Sovyet Kültürel İlişkilerine Müzik Yönlü Bir Bakış

Yıl 2024, Sayı: 45, 401 - 424, 05.07.2024

Esra Özkan Koç , Hanife Saraç

https://doi.org/10.26650/YTA2024-1447010

Öz

Ülkelerin birbirleri arasında yakınlık kurmasında siyasi ilişkiler kadar kültürel ilişkiler de önem arz etmektedir. Hatta daha geniş bir kitleye hitap etmesi ve kalıcı olması nedeniyle pek çok devlet, kendi amaçları, ideolojileri ve çıkarları doğrultusunda kültürel faaliyetlerden yararlanma yoluna gitmişlerdir. 1930’lu yıllar, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) ile Türkiye arasındaki ilişkilerin kültürel bakımdan çeşitlilik ve sayıca fazla olduğu bir sürece işaret etmektedir. Bu çalışmada her iki ülke arasındaki ilişkileri kültürel boyutuyla müzik sanatı özelinde ele almak amaçlanmıştır. 1930’lu yıllarda Türk-SSCB kültürel ilişkilerine ve SSCB’nin yabancı ülkelerle kültürel diplomasi faaliyetlerini yürüttüğü VOKS teşkilatına ana hatlarıyla değinilerek, her iki ülke arasındaki müzik sanatı alanındaki hareketlilik mercek altına alınmıştır. SSCB ve Türkiye’nin dış politikalarında müzik sanatının olanaklarından ne şekilde yararlandığı ve söz konusu faaliyetlerin siyasi ilişkileri ne yönde etkilediği gibi sorulara yanıtlar aranmıştır. Çalışma kapsamında 1934 tarihine kadar adı Hâkimiyet-i Milliye olan Ulus gazetesinden, Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivlerinden ve konuyla ilgili Rusya ve Türkiye’de yayımlanan güncel kaynaklardan yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kültürel Diplomasi, Türkiye-SSCB Arasındaki Kültürel İlişkiler, VOKS, Müzik

A Music-Oriented Analysis of the Cultural Relations between Türkiye and the USSR

Öz

Cultural interactions are as significant as political relations in fostering proximity between nations. Many states utilize cultural events to serve their own aims, ideologies, and interests due to their broad appeal and lasting impact. The 1930s marked a period when relations between the Union of Soviet Socialist Republics (USSR) and Türkiye were culturally diverse and numerous. The present study aims to analyze the relations between the two countries, with a special focus on the art of music in its cultural dimension. The cultural relations between Türkiye and the USSR in the 1930s, and the VOKS organization, through which the USSR conducted cultural diplomacy activities with foreign countries, are outlined, and the mobility in the field of music between both countries are analyzed. This study seeks to answer questions such as how the USSR and Türkiye incorporated music into their foreign policies and the impact of these efforts on political relations. The study employed sources such as the Ulus newspaper, formerly known as Hâkimiyet-i Milliye until 1934, the State Archives of the Presidency of the Republic of Türkiye, and contemporary sources from Russia and Türkiye.

Anahtar Kelimeler

Cultural Diplomacy, Cultural Relations, Türkiye-USSR Relations, VOKS, Music

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) google scholar
• Hakimiyeti Milliye google scholar
• Ulus google scholar
• Aras, Tünay: Erken Dönem Türkiye SSCB İlişkilerinde Kültürel Faaliyetlerin Rolü (1923-1935), Unpublished master thesis, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2021. google scholar
• Aydın Altay, Suna: Erken Cumhuriyet Dönemi Kültür ve Sanat Yaşamında Ankara İmgesi, Unpublished Doctoral Thesis, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2021. google scholar
• Balkılıç, Özgür: Cumhuriyet, Halk ve Müzik, Tan Yayınları, Ankara, 2009. google scholar
• Batur, Serhat: Atatürk Döneminde Devletçilik Modelinin Uygulanması Evresinde Türk ve Sovyetler Birliği İlişkileri (1934-1938), Unpublished Master Thesis, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İstanbul, 2008. google scholar
• Bayındır Uluskan, Seda: Atatürk’ün Sosyal ve Kültürel Politikaları, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2017. google scholar
• Benhür, Çağatay: “Stalin Dönemi Türk-Sovyet İlişkileri”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 15, 2004, s. 325-337. google scholar
• Benhür, Çağatay: “1920’li Yıllarda Türk-Sovyet İlişkileri: Kronolojik Bir Çalışma”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 24, 2008, pp. 277-313. google scholar
• Boy, Arzu: İki Savaş Arası Basında Türk-Rus İlişkileri, Fenomen Yayıncılık, Ankara, 2020. google scholar
• Can Emir, Badegül: “20.yüzyıl Rus Edebiyatında Politik Müdahale”, I. Uluslararası Dil, Sanat ve İktidar Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Giresun Üniversitesi Yayınları, Giresun, 2018, pp. 55-65. google scholar
• Erdur, Oğuz: “Türk-Sovyet Kültürel İlişkilerinde Muhsin Ertuğrul”, Karadeniz Araştırmaları, 16/61, 2019, pp. 66-77. google scholar
• Kocatürk, Utkan: Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri, Turhan Kitabevi, Ankara, 1984. google scholar
• Kolesnikov, Aleksandr: Atatürk Dönemi Türk-Rus İlişkileri, Atatürk Araştırma Merkezi Türkiye Diyanet Vakfı Yayın Matbaacılık, Ankara, 2010. google scholar
• Laamanen, Ville: “Voks, Cultural Diplomacy and The Shadow of The Lubianka: Olavi Paavolainen’s 1939 Visit to The Soviet Union”, Journal Of Comtemporary History, 52/4, 2017, pp. 1022-1041. google scholar
• Lüleci, Yalçın: “Erken Cumhuriyet Döneminde Türkiye Cumhuriyeti ile Sovyetler Birliği Arasındaki Sanatsal İlişkiler: “Ankara: Türkiye’nin Kalbi” Belgeseli Örneği”, İnsan&İnsan, 2, 2014, pp. 40-61. google scholar
• Mahmudoğlu, Mahad Sofiev: “Sovyet Kültürünün Türkiye Üzerindeki Olumlu Etkileri”, Toplumsal Tarih, VIII/48, 1997, pp. 33-38. google scholar
• Mark, Simon: “A Greater Role For Cultural Diplomacy”, Discussion Papers in Diplomacy, ed. Ingrid d’Hooghe, Ellen Huijgh, Netherlands Institute Of International Relations, Cligendael: 2009, pp. 14-18. google scholar
• Nye Jr., Joseph Samuel: Soft Power: The Means To Success In World Politics, Public Affairs, New York, 2004. google scholar
• Öndin, Nilüfer: Cumhuriyet’in Kültür Politikası ve Sanat, İnsancıl Yayınları, İstanbul, 2003. google scholar
• Purtaş, Fırat: “Türk Dış Politikasının Yükselen Değeri: Kültürel Diplomasi”, Gazi Akademik Bakış, 7/13, 2013, pp. 1-14. google scholar
• Rodirik, Hakan David: Rusya’nın Kültürel Diplomasi Çalışmaları: Castell’ın Kültürel Nod Kavramı Üzerinden Rusya’nın Kültürel Diplomasi Uygulamaları ve Russkiy Mir Örneği, Unpublished Master Thesis, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2019. google scholar
• Semiz, Yaşar, Toplu, Güngör: “Cumhuriyet Döneminde Devlet Tarafından Kurulan İlk Sanayi Kuruluşu Kayseri Sümerbank Bez Fabrikası”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 45, 2019, pp. 29-59. google scholar
• Tacibayev, Raşid: Kızıl Meydan’dan Taksim’e, Truva Yayınları, İstanbul, 2004. google scholar
• Tellal, Erel: ‘Sovyetlerle İlişkiler’, Türk Dış Politikası, Volume 2: 1919-1980, ed. B. Oran, İletişim Yayınları, İstanbul, 2019. google scholar
• Tolmatskaya, Lyudmila Valeryevna: Gosudarstvennaya Politika SSSR v Oblasti Muzıkal’noy Kul’turı v 20-e - 30-e gg. XX v., Unpublished doctoral thesis, Rossiyskiy Universitet Drujbı Narodov, Moskva, 2002. google scholar
• Bayındır Uluskan, Seda: Atatürk’ün Sosyal ve Kültürel Politikaları, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2017. google scholar
• Vandov, Dimitır: Atatürk Dönemi Türk Sovyet İlişkileri, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2014. google scholar
• Vasilenko, Yelena Vladimirovna: “Kul’turnaya Diplomatiya Kak İnstrument “Myagkoy Silı” Gosudarstva”, Perspektivı, 2016, pp. 67-79. google scholar
• Verchenko,Alla Leonidovna: “Vsesoyuznoye Obshestvo Kul’turnoy Svyazi s Zagranitsey i Stanovleniye Sovetsko-Kitayskih Kul’turnıh Svyazey V 1920-E Godı”, Vostoçnaya Aziya: Faktı İ Analitika, 1, 2023, pp. 6-17. google scholar
• Yağmurlu, Aslı: “Kültürel Diplomasi: Kuram ve Pratikteki Çerçevesi”, Selçuk İletişim, 12/2, 2019, pp. 1182-1210. google scholar
• Yıldırım, Gonca: “Kültürel Diplomasi ve Uluslararası Halkla İlişkiler Çerçevesinde Cumhuriyetin İlk Yıllarında Türk Kültürü ve Sanatının Uluslararası Alanda Tanıtımı”, Aydın İnsan ve Toplum Dergisi, 2/4, 2016, pp. 221-256. google scholar
• Zaharov, Grigori Aleksandroviç: “Naçal’nıy Etap Deyatel’nosti Leningradskogo Otdeleniya Vsesoyuznogo Obşçestva Kul’turnoy Svyazi s Zagranitsey (1954-1955 Godı)”, Nauçno-Tehniçeskiye Vedomosti Spbgpu, Gumanitarnıye i Obşçestvennıye Nauki, 8/1, 2017, pp. 9-18. google scholar
• O Rossotrudniçestve, (Çevrimiçi), https://rs.gov.ru/, 26 Ocak 2017. google scholar