Yabancı Yatırım Hukukunda Adil ve Eşit Muamele İlkesi

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 1, 1 - 29, 31.07.2024

Ceren Kaya

Öz

Yatırım anlaşmalarının yaygınlaşması ile birlikte yatırım hukukunda yabancı yatırımların ev sahibi devletin hukukundan bağımsız olarak korunmasını sağlayacak ayrı bir uluslararası hukuk rejimi ve ilkeleri gerektirdiği kabul edilmektedir. Bazı temel ilkelerin devletlerin karşılıklı veya çok taraflı yatırım anlaşmalarında zikredildiği ve yatırım tahkimi uygulamalarında odaklanıldığı görülmektedir. İkili yatırım anlaşmalarında ve ICSID bünyesinde yatırım tahkimi uygulamalarında öne çıkan bir kavram olarak adil ve eşit muamele ilkesi, yatırım hukukunda en temel ilke olarak öne çıkmaktadır.
Adil ve eşit muamele ilkesi içeriğini somut olayın koşulları çerçevesinde adalet, hakkaniyet ve eşitlik kavramlarıyla ilişkili olarak tespit etmek mümkündür. Açık bir tanımından ise bilinçli olarak kaçınıldığı söylenebilir. Bu ilkenin kapsam ve içeriği somut olaydaki veriler ve ilgili devletlerarası anlaşmada düzenlenme şekline göre farklılık arz edebilecektir.
Bu temel ilkenin milletlerarası örf ve adet hukukunun bir parçası olup olmadığı ve milletlerarası örf ve adet hukukuna ait diğer ilkelerle ilişkisi ise tartışmalıdır.
Adil ve eşit muamele ilkesine ICSID uygulamasında iyi niyet, meşru beklenti ve istikrarlı ekonomik çevre, hukuka uygunluk ve keyfi davranmama, şeffaflık ve ayrımcılık yasağı olmak üzere bazı unsurlar getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

yatırım hukuku, yabancı yatırım, tahkim hukuku, milletlerarası tahkim, milletlerarası özel hukuk, ICSID

The Principle Of Fair And Equıtable Treatment In Foreign Investment Law

Öz

Whereby the proliferation of investment treaties, it is recognized that investment law requires a separate international legal regime and principles to protect foreign investments independently of the law of the host state. It is seen that some basic principles are mentioned in bilateral or multilateral investment treaties of states and focused on investment arbitration practices. The principle of fair and equitable treatment, as a prominent concept in bilateral investment treaties and investment arbitration practices under ICSID, stands out as the most fundamental principle in investment law.
It is possible to determine the content of the principle of fair and equitable treatment in relation to the concepts of justice, equity and equality within the framework of the circumstances of the concrete case. It can be said that a clear definition is deliberately avoided. The scope and content of this principle may vary depending on the facts of the concrete case and the way it is regulated in the relevant interstate treaty.
Whether this fundamental principle is a part of customary international law and its relationship with other principles of customary international law is controversial.
The principle of fair and equitable treatment has some elements in ICSID practice, including good faith, legitimate expectation and stable economic environment, compliance with the law and non-arbitrariness, transparency and non-discrimination.

Anahtar Kelimeler

investment law, fair and equitable treatment, ICSID, arbitration law, private international law, foreign investment

Kaynakça

• Akıncı, Ziya: Milletlerarası Tahkim, Vedat, İstanbul, 2013.
• Akıntürk, Esen: “Enerji Şartı Antlaşması ve Yatırımların Korunmasına İlişkin Esaslar”, Uluslararası Hukuk ve Politika, C:7, Sy: 27, Y: 2011, s. 53-85.
• Ataman-Figanmeşe, İnci: “Milletlerarası Ticari Tahkim ile Yatırım Tahkimi Arasındaki Farklar”, MHB, Y: 1, Sy: 1, 2011, s. 91-152.
• Baklacı, Pınar: Uluslararası Yatırım Hukukunda En Çok Gözetilen Ulus Kaydı, Beta, İstanbul, 2009.
• Bronfman, Marcela Klein: “Fair and Equitable Treatment: An Evolving Standard”, Max Planck Yearbook of United Nations Law, Vol. 10, Y. 2006, Netherlands, s. 609-680.
• Dikmen: Ahmet Alpay/ Karahanoğulları, Onur: “Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu Tasarısı Hakkında Değerlendirme”, Mülkiye Dergisi, C: 26, Sy: 234, Y: 2002, s. 99-118.
• Dolzer, Rudolf: “Fair and Equitable Treatment: Today’s Contours”, Santa Clara Journal of International Law, Vol. 12, Issue 1, No. 7, Y: 2013, s. 10-32.
• Dost, Süleyman: “Adil ve Hakkaniyetli Davranış Yükümlülüğü Bağlamında PSEG/Konya Ilgın Elektrik-Türkiye Tahkim Kararı (ICSID)”, İstanbul Barosu Dergisi, C: 81, Sy: 3, Y: 2007, s. 1071-1088.
• Dost, Süleyman: Yabancı Yatırım Uyuşmazlıkları ve ICSID Tahkimi, Asil Yayın, Isparta , 2006.
• Nomer, Ergin/ Ekşi, Nuray/ Öztekin Gelgel, Günseli: Milletlerarası Tahkim Hukuku, Cilt I, Beta, 3. Bası, İstanbul, 2008.
• Erten, Rıfat: Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunun Türk Yabancılar Hukuku Sistemi İçindeki Yeri ve Rolü, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara, 2005.
• Gaitán, M. Reyes: “Fair and Equitable Treatment (FET) Barriers Based on Some Cases Decided by International Centre for Settlement of Investment Disputes (ICSID) Tribunals”, Module of Legal Aspects of International Investment & Transnational Corporations, LLM International Economic Law, Coventry, 2014.
• Gökyayla, Cemile Demir/ Süral, Ceyda: “4875 Sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu ve Getirdiği Yenilikler”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: 6, Sy: 2, Y: 2004, s. 131-167.
• Güçlü, Yücel: “Yabancı Sermaye Çekimi Yatırımlarının Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşmaları”, T.C. Dışişleri Bakanlığı, (Çevrimiçi), http://www.mfa.gov.tr/yabanci-sermaye-cekimi-yatirimlarin-karsilikli-tesviki-ve-korunmasi-anlasmalari.tr.mfa, 27.04.2016.
• Kirkman, Courtney C.: “Fair and Equitable Treatment: Methanex vs. United States and the Narrowing Scope of Hafta article 1105”, Law and Policy in International Business Review, Vol. 34, Y. 2002, s. 343-390.
• Klager, Roland: “Fair and Equitable Treatment: A Look at the theoretical Underpinnings of Legitimacy and Fairness”, The Journal of World Investment & Trade, Vol. 11, 435, Y. 2010, s. 435-455.
• Lad-Ojomo, Olatokunbo: “What is the Distinction Between The Fair and Equitable Treatment Standard of Treatment Under Customary International Law”, CEPMLP Annual Review, Vol. 13, No. 2008/9, University of Dundee, s. 5-12.
• Paparinskis, Martins: “Fair and Equitable Treatment”, K Nadakavukaren Schefer and T Cottier (eds), Encyclopaedia of International Economic Law (Edward Elgar forthcoming 2016), (Çevrimiçi) http://ssrn.com/abstract=2713914, 20.05.2016.
• Partalcı, Rumeysa; “Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Antlaşmalarında Düzenlenen ‘Adil Ve Eşit Davranma Yükümlülüğü’ ” , MHB, Y: 2016, C: 36 Sy: 2, s. 131 – 162.
• Pazarcı, Hüseyin: Uluslararası Hukuk, 6. Bası, Turhan, Ankara, 2008.
• Salacuse, Jeswald W./ Sullivan, Nicholas P.: “Do BITs Really Work?: An Evaluation of Bilateral Investment Treaties and Their Grand Bargain”, Harward International Law Journal, Vol. 46, No. 1, Winter 2005, Cambridge, s. 67-130.
• Schreuer, Christoph: “Introduction: Interrelationship of Standards”, Standards of Investment Protection, (ed. August Reinisch), y.y., 2008, 1-8.
• Schreuer, Christoph H./ Malintoppi, Lorette/ Reinisch, August/ Sinclair, Anthony: The ICSID Convention A Commentary, Second Edition, Cambridge University Press, New York, 2009.
• Sornarajah, Muthucumaraswamy: International Law on Foreign Investment, 2nd Edition, Cambridge University Press, West Nyack, New York, 2004, s. 235-236.
• Şanlı, Cemal: UluslararasıTicari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları, Beta, 6. Bası.
• Tiryakioğlu, Bilgin: Doğrudan Yabancı Yatırımların Uluslararası Hukukta Korunması, Dayınlarlı Hukuk Yayınları, Ankara, 2003.
• Vanvadevelde, Kenneth J.: “A Unified Theory of Fair and Equitable Treatment”, New York University Journal of International Law and Politics Vol. 43, No. 1, Y. 2010, New York, s. 43- 104.
• Vascianne, Stephen: “The Fair and Equitable Treatment Standard in International Investment Law and Practice”, British Yearbook of International Law, Vol. 70, Issue 1, Y. 1999, s. 99-164.
• Wälde, Thomas W./ Hobér, Kaj: “The First Energy Charter Treaty Arbitral Award”, Journal of International Arbitration, Vol. 22, No. 2, Y. 2005, s. 83 vd.
• Yannaca-Small, Katie: “Fair and Equitable Treatment Standard in International Investment Law”, OECD Working Papers on International Investment, No. 2004/ 3, September, 2004, (Çevrimiçi), https://www.oecd.org/daf/inv/investment-policy/WP-2004_3.pdf, 15.04.2016.
• Fair and Equitable Treatment, UNCTAD Series on Issues in International Investment Agreements II, New York and Geneva, 2012, (Çevrimiçi), http://unctad.org/en/Docs/unctaddiaeia2011d5_en.pdf, 20.04.2016.
• Hazine Müsteşarlığı, “Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu Hakkındaki Açıklamalar”, III, (Çevrimiçi), http://www.hazine.gov.tr/mevzuat/dyy_aciklama.htm, 23.04.2016.
• Report of the UN International Law Commission, Doc. A/4425, Yearbook of the International Law Commission, Vol. II, Y. 1960.
• UN Treaty Collection, (Çevrimiçi), https://treaties.un.org/.