Kazak Modernleşmesinin Habercisi Abay Kunanbayoğlu’nun Eserlerinde Eğitim, Din ve Aile

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 1, 1 - 8, 18.07.2023

Suat Beylur

https://doi.org/10.47899/ijss.1257293

Öz

Günümüz Kazakistan toplumunun milli ve manevi rehberi olarak kabul edilen Abay (İbrahim) Kunanbayoğlu (1845-1904), 19. yüzyıl Kazak modernleşme çabalarının habercisi ve aynı zamanda öncüsüdür. Dönemin bağımsızlık hareketi olan Alaş Orda’nın beslendiği önemli bir kaynak olan Abay’ın düşünceleri ve eserleri bağımsız Kazakistan’ın sosyal, kültürel ve siyasi hayatında eşsiz bir yere sahiptir. Edebi ve felsefi yönünün yanında sanat ve kültürle de yakından ilgilenen Abay, aynı zamanda siyasal ve toplumsal meselelere kafa yoran bir düşünür ve kanaat önderidir. Bu çalışmada kendisine ait şiirleri ve Kara Sözleri (nasihatleri) başta olmak üzere ilgili literatür üzerinden Abay Kunanbayoğlu’nun eğitim, din ve aile kurumları hakkındaki düşünceleri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Abay Kunanbayoğlu, Eğitim, Din, Aile, Kazakistan

Education, Religion and Family in the Works of Abai Kunanbaiuly, Pioneer of Kazakh Modernization

Öz

Abai (Ibrahim) Kunanbaiuly (1845-1904), who is considered as the national and spiritual guide of today's Kazakhstan society, is the forerunner and also the pioneer of the 19th century Kazakh modernization efforts. Abai's thoughts and works, which was an important source from which Alash Orda, the independence movement of the period, were fed, have a unique place in the social, cultural and political life of independent Kazakhstan. Abai, who is closely interested in art and culture besides his literary and philosophical aspects, is also a thinker and opinion leader who ponders on political and social issues. In this study, Abai Kunanbaiuly's thoughts on education, religion and family institutions were analyzed through the relevant literature, especially his poems and Kara Sözler (advice).

Anahtar Kelimeler

Abai Kunanbaiuly, Education, Religion, Family, Kazakhstan

Kaynakça

• Aktay, Y., & Köktaş, M. (1998). Din Sosyolojisi. Ankara: Vadi.
• Avezov, M. (1997). Abay Yolu. (Çev: Zeyneş İsmail ve Ahmet Güngör). Bilig Yayınları: Ankara.
• Ayan, E. (2017). Bir Devrin Aynası Abay Kunanbay ve Kara Sözler. Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı Yayınları: Ankara.
• Bazarkulova, A. (2019). Abay Kunanbayoğlunun Şairliği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi, Türk Dilli ve Edebiyatı ABD, Adana.
• Bennigsen, A., & Lemercier, C. (1998). Sufi ve Komiser Rusya'da İslam Tarikatları. (Çev: Osman Türer): Ankara.
• Beylur, S. (2019). Sosyal Değişim Sürecinde Kazakistan’da Din-Devlet İlişkileri. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara.
• Beylur, S. (2020). Abay Kunanbayoğlu’nun Kazak Modernleşmesindeki Yeri. Asya Avrupa, 57, s. 91-99.
• Çınar, A.A. (2021). Büyük Kazak Şairi Abay Kunanbayev (1845-1904). 22.09. 2021 tarihinde https://tdk.gov.tr/wp-content/uploads/2014/09/1997_03_12_Cinar.pdf adresinden erişildi.
• Doszhan, R. (2021). Image of the Woman and Mother in Abai’s Works. The Wisdom of the Great Steppe Abai Kunanbaiuly (Ed. Suat Beylur & Ömirbek Hanayı). Almaty: Khoja Akhmet Yesevi University, Eurasian Research Institute.
• Giddens, A. (1994). Modernliğin Sonuçları. (Çev. E. Kuşdil). İstanbul: Ayrıntı.
• Jurtbay, T. (2021). Biography of Abai: A Alife Path Strewn with Thorns. The Wisdom of the Great Steppe Abai Kunanbaiuly (Ed. Suat Beylur & Ömirbek Hanayı). Almaty: Khoja Akhmet Yesevi University, Eurasian Research Institute.
• Kamalov, İ. (2018). Altın Orda’nın Rusya Üzerindeki Etkileri. 08.12.2020 tarihinde https://www.ilimvemedeniyet.com/altinordanin-rusya-uzerindeki-etkileri.html adresinden erişildi.
• Kapağan, E. (2015). Alaş Orda Partisinin Kazak Aydınlanmasına Etkisi. Journal of World of Turks-ZfWT, (7) 1, 253-265.
• Kunanbayoğlu, A. (2014). Şiirler. (Çev. Zafer Kibar). Ankara: Kazakistan Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği Yayınları.
• Maukhara, Y. (2011). Siyasi ve Kültürel Açıdan Kazakistan Hanlığı (1456-1731). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İslam Tarihi ABD: Konya:
• Muhyaeva, B. (1997). Abay Şiirlerinin Muhteva ve Şekil Bakımından İncelenmesi. Bilig-(6) 97, s-224-247.
• Özdemir, E. (2007). 20. Yüzyılın Başlarında Kazakistan’da Fikir Hareketleri. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara.
• Öztürk, R. & Sembi, N. (2017). Kazak Milli Şairi Abay Kunanbayev’in Pedegojik Görüşleri Üzerine Bir İnceleme. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi , (41) , 39-51 . DOI: 10.21563/sutad.317755
• Sabyrova, A. (2021). About Musical Reform of Abai. The Wisdom of the Great Steppe Abai Kunanbaiuly (Ed. Suat Beylur & Ömirbek Hanayı). Almaty: Khoja Akhmet Yesevi University, Eurasian Research Institute.
• Schamiloglu, U. (2021). Abai and Intelectual Movements of the 19th-20th Centuries. The Wisdom of the Great Steppe Abai Kunanbaiuly (Ed. Suat Beylur & Ömirbek Hanayı). Almaty: Khoja Akhmet Yesevi University, Eurasian Research Institute.
• Sashka, Z. (2015). 19. Yüzyılda Kazak Aydınların Din ve Eğitim Görüşleri ve Faaliyetleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstütüsü: Konya.
• Terzi, H.M. (2022). Rusya’da Çokkültürlülük ve Tatar Kimliği. Ankara. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Togan, İ. (2010). Bugünü Anlamak İçin Orta Asya Tarihine Bir Bakış. A. Aydıngün, & Ç. Balım içinde, Bağımsızlıklarının Yirminci Yılında Orta Asya Cumhuriyetleri Türk Dilli Halklar-Türkiye İle İlişkiler. Ankara: AKM.
• Yelken, R. (2000). Modern Toplum Üzerine Kısa Bir Kavramsal Tartışma. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (2) 1, 176-190.