TÜRK SOSYOLOJİSİNDE BİR ÖNCÜ İSİM: PRENS SABAHATTİN

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 12, 75 - 120, 30.06.2018

Ömer Aytaç

Öz

Prens Sabahattin, Ziya Gökalp ile birlikte Türk Sosyoloji geleneğinde iz
bırakan seçkin simalardan biridir. O hem bir sosyolog hem de bir düşünce insanı
olarak Türkiye’nin Nasıl Kurtarılacağına dair geliştirdiği tezlerle, hem sosyoloji
kültürümüze hem de düşünce atlasımıza derin bir iz bırakmıştır. Yaşadığı
çalkantılı dönem itibariyle de Türkiye’nin yenileşme sürecine görüşleriyle katkıda
bulunmuştur. Paris’te Osmanlının kurtuluşu yolunda tezler geliştirmiş, toplumsal
yapının dönüşmesi gereğinden söz ederek soruna toplumbilimsel bir nokta
koymuştur. Osmanlı toplum yapısının ihyası ve Anglosakson örneğinde olduğu
gibi bireyci, hür teşebbüsçü bir eksende, merkezdışı bir yönetim anlayışı ile
düzlüğe çıkabileceğini savunmuştur. İttihatçı aydınlarla yöntemsel ayrılığa
düşmüş olan Prens, fikirleriyle Osmanlı toplum yapısında köklü değişiklikler
yapmak suretiyle, devlete yaslanmayan, özgür ve güçlü bireyler ve etkili bir sivil
toplum arzulamıştır.

Anahtar Kelimeler

Prens Sabahattin, sosyal yapı, teşebbüs-i şahsi, adem-i merkeziyet, sosyoloji

Kaynakça

• Akkaya, Rukiye (2005), Prens Sabahattin, Ankara: Liberte Yayınları Aytaç, Ömer (2006), “Memurluk Zihniyeti ve Memuriyen Toplum: Prens Sabahattin’in Görüşleri Işığında Bir Çözümleme”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 8, sayı 1
• Bayraktar, Bayram (1996), “Günümüzde Yeniden Değerlendirilmesi Gereken Bir Düşünür: Prens Sabahattin Bey”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt 18, Sayı 29
• Berkes, Niyazi (1978), Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul: Doğu Batı Yayınları
• Cerrahoğlu, A. (1975), Türkiye’de Sosyalizmin Tarihine Katkı, İstanbul: May Yayınları
• Çağla, Cengiz (1994), “Bir Türk Aydını Olarak Prens Sabahattin”, Türkiye Günlüğü, Sayı 26
• Çavdar, Tevfik (1992), Türkiye’de Liberalizm (1860-1990) Ankara: İmge Yayınları
• Çelik, Hüseyin (1991), Mansur Bey'den Bu Yana Bürokrasimizde ve Personel Rejimimizde Ne Değişti" Türkiye Günlüğü, Sayı 26, OcakŞubat Davison, Roderic (1963), H. Reform in The Ottoman Empire, l856-l876, Princeton
• Durukan, Kaan (2009), “Prens Sabahattin ve İlm-i İçtima. Türk liberalizmin Kökenleri”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt 1 Cumhuriyete Devreden Miras Tanzimat ve Meşrutiyetin Birikimi, 8. Baskı, Ed. Tanıl Bora-Murat Gültekingin, İstanbul: İletişim Yayınları
• Ege, Nezahat Nurettin (1977), Prens Sabahattin Hayatı ve İlmi Müdafaaları, İst: Güneş Neşriyat
• Erkul, Ali (1982), “Prens Sabahattin” E.Kongar, Türk Toplumbilimcileri I. (iç.), İst: Remzi Kit.
• Güngör, Nevin (1991), Kültür-Eğitim-Dil Üzerine Görüşleri İle Ziyaddin Fahri Fındıkoğlu, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları
• Hanioğlu, Şükrü (1985), Bir Siyasi Örgüt Olarak “Osmanlı İttihad ve Terakki Cemiyeti” ve “Jön Türklük”, Cilt 1: 1889-1902, İstanbul: İletişim Yayınları
• Heper, Metin (l974), Bürokratik Yönetim Geleneği, Ank: ODTÜ Yayınları
• Kansu, Aykut (1995), l908 Devrimi, İstanbul: İletişim Yayınları
• Kansu, Aykut (2009), “Prens Sabahattin’in Düşünsel Kaynakları ve Aşırı- Muhafazakâr Düşüncenin İthali”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt 1 Cumhuriyete Devreden Miras Tanzimat ve Meşrutiyetin Birikimi, 8. Baskı, Ed. Tanıl Bora-Murat Gültekingin, İstanbul: İletişim Yayınları
• Karakaş, Mehmet (2013), “Sosyoloji ve Liberalizm Bağlamında Prens Sabahattin’e Yeniden Bakmak”, TYB Akademi. Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl 3 Sayı 9 Eylül
• Kılıç, Murat (2010), “Türk Siyasal Hayatında Bir Muhalif İsim ve Hareket: Prens Sabahattin ve Meslek-i İçtima”, SDE Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl 2010/2, Sayı 12
• Kılıçbay, Mehmet Ali (1985), "Osmanlı Aydını", Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, I. Cilt.
• Kösemihal, N.Ş. (1965), “Önsöz”, Paul Descamps, Deneysel Sosyoloji (iç.), İst: Remzi Kit.
• Mardin, Şerif (1992), Jön Türklerin Siyasi Fikirleri (l895-l908), İst: İletişim Yay.
• Mardin, Şerif (l990), Türkiye’de Toplum ve Siyaset (Makaleler l ), İst: İletişim Yay
• Okan, Oya (2006), “Prens Sabahattin’in Ölümü ve 50’li Yıllarda Yeniden Gündeme Gelişi” İstanbul Üni. Sosyoloji Dergisi, Cilt 3, Sayı 12
• Özlem, Doğan (2004), “Türkiye’de Pozitivizm ve Siyaset” Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, C 1, İstanbul : İletişim Yayınları
• Özyurt, Cevat (2014), Modern Türk Düşüncesinin Sosyolojisi (1839- 1923), Ankara: Kadim Yayınları
• Prens Sabahattin (1327) İttihat ve Terakki Cemiyetine Açık Mektuplar: Mesleğimiz Hakkında Üçüncü ve Son Bir İzah, (Derleyen: Safvet Lütfi) İstanbul. (1334), Türkiye Nasıl Kurtarılabilir? Meslek-i İçtimai ve Programı, İstanbul (1908), “Teşebbüsü Şahsi ve Tevsi-i Mezuniyet Hakkında bir İzah” l8 Ekim l908; (1965), Türkiye Nasıl Kurtarılabilir. (Çev.Muzaffer Sencer) İstanbul: Elif Yayınları
• Reyhan, Cenk (2009), “Prens Sabahattin” Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt 1 Cumhuriyete Devreden Miras Tanzimat ve Meşrutiyetin Birikimi, 8. Baskı, Ed. Tanıl Bora-Murat Gültekingin, İstanbul: İletişim Yayınları
• Sayar, Ahmet Güner (1986), Osmanlı İktisat Düşüncesinin Çağdaşlaşması, İst: Der Yayınları
• Sencer, Muzaffer (1965), “Türkiye’nin Sosyal Sorunları Açısından Prens Sabahattin", Prens Sabahattin, Türkiye Nasıl Kurtarılabilir (içinde), İst: Elif Yay.
• Silan, Hakan (1991), “Osmanlı Hanedanından Bir liberal: Prens Sabahattin”, Dördüncü Boyut, Sayı 2, Haziran-Temmuz
• Tanyol, Cahit (1949), “İçtimai Monografi Hazırlıkları, Prens Sabahattin” Sosyoloji Dergisi, Sayı 4-5
• Toprak, Zafer (1995), Millî İktisat-Millî Burjuvazi, Türkiye’de Ekonomi ve Toplum (1908-1950) , İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları
• Tunaya, Tarık Zafer (1952) Türkiye'de Siyasi Partiler 1859-1952, İstanbul
• Tütengil, Cavit Orhan (1954), Prens Sabahattin, İst: İstanbul Matbaası Us, Öznur (1973),“Memurluk Prestiji”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 6, Sayı 3, Eylül
• Ülgener, Sabri F. (l981), İktisadi Çözülmenin Ahlak ve Zihniyet Dünyası, İst: Der Yayınları
• Ülken, Hilmi Ziya (2001) Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, İstanbul: Ülken Yayınları