Criticism of Folk Beliefs in Terms of Its Sources in The Quran

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 292 - 315, 15.06.2022

İbrahim Yıldız

https://doi.org/10.46595/jad.1110245

Cited By: 1

Öz

The history of folk beliefs is as old as the history of humanity. It has been seen that these beliefs emerged, developed and influenced a large part of the people in every place and time that people existed. These beliefs have been one of the important issues that the prophets struggled with, since most of them have no relation to reality in terms of their sources and they turn people away from Allah's way. In the Quran, the reasons for these beliefs, their emergence, how they misled the people are explained, the struggles of the prophet and the evidences they presented for their elimination are explained. In the Quran, especially superstitious folk beliefs about idols, fortune-telling, auspiciousness and animals are discussed and the evidence on which they are based is questioned. The basic criterion of the Quran about folk beliefs is whether the source of these beliefs is based on sound knowledge. If beliefs take their source from the culture of revelation, there is no problem. However, the representation of a superstitious belief in social relations with a pragmatic and ideological language is a phenomenon criticized in the Quran. Therefore, the Quran criticizes and rejects not all popular beliefs, but the inauthentic beliefs of the traditional mindset that unconsciously imitates the past. In this study, the superstitious folk beliefs mentioned in the Quran are discussed. It has been tried to determine that these beliefs lead people to deviate from the true belief of oneness and the criticisms of the Quran to this situation. Literature review method was used in the research.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Folk Beliefs, Idol, Fortune Arrow, Good Luck, Disaster.

Kaynakları Açısından Kur’an’da Halk İnançları Eleştirisi

Öz

Halk inançlarının tarihi, insanlık tarihi kadar eskidir. İnsanın var olduğu her yer ve zamanda bu inançların ortaya çıktığı, geliştiği, halkın büyük bir kısmını etkisi altına aldığı görülmüştür. Birçoğunun kaynakları itibariyle gerçeklikle ilgisinin olmaması ve insanları Allah’ın yolundan uzaklaştırmaları nedeniyle bu inançlar, peygamberlerin mücadele ettiği önemli konulardan biri olmuştur. Kur’an’da bu inançların nedenleri, ortaya çıkışları, halkı nasıl yanılttıkları anlatılmakta, ortadan kaldırılması için peygamberin mücadeleleri ve sundukları deliller aktarılmaktadır. Kur’an’da özellikle putlar, fal, uğur-uğursuzluk ve hayvanlar ile ilgili batıl halk inançları konu edinilmekte ve bunların dayandıkları deliller sorgulanmaktadır. Kur’an’ın halk inançları hakkındaki temel ölçütü bu inançların kaynağının sahih bilgiye dayanıp dayanmadığıdır. Eğer inançlar, kaynağını vahiy kültüründen alıyorsa ortada bir sorun yoktur. Fakat cahil ve menfaatperest ataların kendi çıkarları için uydurup ortaya attığı, yılların geçmesi ile de toplumda yerleşen bir inanç ise Kur’an, buna itiraz eder. Dolayısıyla Kur’an, tüm halk inançlarını değil, geçmişi bilinçsizce taklit eden gelenekçi zihniyetin sahip olduğu sahih olmayan inançları eleştirmiş ve reddetmiştir. Bu çalışmada halk inançlarının ortaya çıkıp zihinlerde ve gündelik hayatta yerleşerek insanları sahih tevhit inancından saptırması ekseninde, bâtıl halk inançlarının kaynaklarına dair Kur’an’ın yaptığı eleştiriler ele alınacaktır. Çalışmanın kısıtlı boyutu dikkate alınarak Kur’an’da haber verilen halk inançlarından seçmeler yapılacak, Kur’an’ın bu inanışların sahihliğinin test edilebilmesi için insanlara teklif ettiği ölçüler incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Halk İnançları, Put, Fal Oku, Uğur, Uğursuzluk.

Kaynakça

• Abdülbâkî, Muhammed Fuâd. el-Mu’cemü’l-müfehres li elfâzi’l-Kur’âni’l-kerîm. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1987.
• Apak, Âdem. Anahatlarıyla İslâm Öncesi Arap Tarihi ve Kültürü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2012.
• Arık, Durmuş. “Uğur ve Uğursuzluk”, Halk İnanışları El Kitabı. ed. Durmuş Arık, Ahmet Hikmet Eroğlu. Ankara: Grafiker Yayınları, 2017.
• Armağan, Mustafa. Gelenek. İstanbul: Ağaç Yayıncılık, 1992.
• Ayhan, İnci - Yarar, Ferhat. “Batıl İnançların Psikolojisi”. Pivolka (Başkent Üniversitesi İİBF Bülteni) 17 (2005).
• Begavî, Ferrâ. Me‘âlimü’t-tenzîl. thk. Heyet. 8 Cilt. Riyad: Dâru Tayyibe, 1989.
• Beyzâvî, Kâdî. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-te’vîl. thk. Subhî Hallâk - Mahmud Atraş. 3 Cilt. Beyrût: Dâru’r-Reşîd, 2000.
• Connerton, Paul. Toplumlar Nasıl Anımsar? çev. A. Şenel. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1999.
• Cüceloğlu, Doğan. İnsan ve Davranışı. İstanbul: Remzi Kitabevi, 15. Basım, 2006.
• Çelik, Ali. İslam’ın Kabul ve Reddettiği Halk İnanışları -Hicaz Bölgesi-. İstanbul: Beyan Yayınları, 1995.
• Dalkıran, Sayın. Aklın Büyük Yanılgısı: Tanrılaştırma. İstanbul: Yedirenk Kitapları, 2004.
• Derveze, Muhammed İzzet. Kur’an’a Göre Hz. Muhammed’in Hayatı. 2 Cilt. İstanbul: Yarın Yayınları, 6. Basım, 2015.
• Ebüssuûd Efendi. İrşâdü’l-akli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm. 9 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Endelüsî, İbn Atıyye. el-Muharrerü’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-azîz. thk. Abdüsselâm Muhammed. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
• Eroğlu, Ahmet Hikmet. “Türk Halk İnançlarının Güncel Değeri”. I. Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri. ed. Yunus Koç v.dğr. 87-97. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 2016.
• Hâzin, Ebü’l-Hasen. Lübâbü’t-te’vîl fî me’âni’t-tenzîl. thk. Abdüsselam M. Ali Şahin. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: ed-Dâru’t-Tunûsiyye li’n-Neşr, 1984.
• İbn Ebû Hâtim. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-azîm müsneden ani’r-Resûl ve’s-sahâbe ve’t-tâbi‘în. thk. Es‘ad M. Tayyib. 10 Cilt. Mekke-Riyad: Mektebetü Nizâr M. el-Bâz, 1997.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-‘azîm. thk. Sâmi b. Muhammed es-Selîme. 8 Cilt. Riyad: Dâru Tayyibe, 2. Basım, 1999.
• İbn Sa’d, Ebû Abdillâh. et-Tabakâtü’l-Kübrâ. thk. Ali Muhammed Ömer. 11 Cilt. Kâhire: Mektebetü’l-Hânci, 2001.
• İsfahânî, Râgıb. ez-Zerî‘a ilâ mekârimi’ş-Şerî‘a -Erdemli Yol-. çev. Muharrem Tan. İstanbul: İz Yayıncılık, 3. Basım, 2015.
• Kalafat, Yaşar. İslamiyet ve Türk Halk İnançları. Ankara: Berikan Yayınları, 2. Basım, 2009.
• Kalafat, Yaşar. “Türk Dünyası Tarihi Çalışmalarında Halk İnançlarının Önemi”. Milli Folklor 11/44 (1999), 88-90.
• Kandemir, Fatih. “Halk İnançlarının Psiko-Sosyal Nedenleri ve Türkiye’deki Halk İnançlarının Tarihi Temelleri”. Erzincan Üniversitesi SBE Dergisi 9/1 (2016), 97-114.
• Karaman, Hayrettin vd. Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. Ankara: DİB, 4. Basım, 2012.
• Kaya, Remzi. “Vahiy Öncesi Hicaz’da Müşrik Arapların İnanç Esasları”. Kur’ân’ın Anlaşılmasına Katkısı Açısından Kur’ân Öncesi Mekke Toplumu. 123-135. İstanbul, 2011.
• Kayacan, Murat. Peygamberlere Karşı Tavırlar ve Sonuçları. İstanbul: Pınar Yayınları, 2013.
• Kelbî, Hişâm b. Muhammed. Kitâbü’l‐Esnâm. thk. Ahmed Zeki Paşa. Kâhire: Dâru’l‐Kütübi’l‐Mısriyyi, 3. Basım, 1990.
• Köse, Ali - Ayten, Ali. “Bâtıl İnanç ve Davranışlar Üzerine Psiko-Sosyolojik Bir Analiz”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 9/3 (2009), 45-70.
• Kurt, Fatih. Geçmişten Günümüze Hurafeler. Ankara: DİB Yayınları, 2. Basım, 2020.
• Macit, Nadim. Kur’ân ve Hadise Göre Şirk ve Müşrik Toplum. Konya: Damla Matbaacılık, 1992.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr. Te’vîlâtü Ehli’s-sünne. thk. Mecdi Ba Sellum. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen. en-Nüket ve’l-uyûn. thk. es-Seyyid Abdülmaksûd. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Morgan, Clifford T. Psikolojiye Giriş. ed. Siren Karakaş - Rükzan Eski. Konya: Eğitim Kitabevi Yayınları, 9. Basım, 2011.
• Mukâtil b. Süleymân. et-Tefsîru’l-kebîr. thk. Abdullah Mahmûd Şehhâte. 4 Cilt. y.y.: Merkezu Tahkîki’t-Türâs, 1979.
• Necati, M. Osman. Kur’an ve Psikoloji. çev. Hayati Aydın. Ankara: Fecr Yayınevi, 3. Basım, 2011.
• Okumuş, Ejder. Kur’an’da Toplumsal Çöküş. İstanbul: İnsan Yayınları, 1995.
• Öz, Mustafa. “Ezlâm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/67. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Özkan, Fatih. “Din ve Gelenek”. Diyanet Aylık Dergi 240 (Aralık 2010).
• Râzî, Fahreddîn. Mefâtîhu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1981.
• Seâlibî, Ebû Zeyd. el-Cevâhirü’l-hisân fî tefsîri’l-Kur’ân. thk. Ali Muavvez-Adil Ahmed. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1997.
• Sülün, Murat. Kur’ân Ne Diyor? Biz Ne Anlıyoruz? İstanbul: Ensar Neşriyat, 2015.
• Taberî, Ebû Ca‘fer. Câmi‘u’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Abdulmuhsîn et-Turkî. 26 Cilt. Kahire: Dâru Hicr, 2001.
• Telli, Hasan. “Çocuk ve Ölüm Bağlamındaki Olaylara Hz. Peygamber’in Yaklaşımı”. İslâm ve Çocuk. 225-237. Şanlıurfa: Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 2020.
• Ülkütaşır, M. Şakir. “Çeşitli Halk Gelenek ve İnançları Üzerine Küçük Araştırmalar”. Türk Folkloru Araştırma Yıllığı. 305-328. Ankara: Kültür Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları, 1976.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen. Esbâbü’n-nüzûl. thk. Kemal Besyûnî Zağlûl. Beyrût: Dâru’l-Kütüb’i-İlmiyye, 1991.
• Yazır, Muhammed Hamdi. Hak Dini Kuran Dili. İstanbul: Eser Neşriyat, 3. Basım, 1979.
• Yıldız, İbrahim. Kur’ân İnsan ve Yanılgı -Psikososyal Bir Okuma-. Bursa: Emin Yayınları, 2019.
• Yıldız, İbrahim. “Kur’ân-ı Kerîm’de Atalar Geleneği ve İnanca Etkisi”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 26 (2015), 175-215.
• Yılmaz, Kerim. “Uğursuzluğun Psiko-Sosyal Sebepleri ve Kur’an’da Uğursuzluk Olgusu”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/16 (2019), 269-294.
• Yüceer, İsa. “İnanç Problemlerinden (Halk İnançlarına) Yansımalar”. Günümüz İnanç Problemleri. 127-161. Erzurum, 2001.
• Zeccâc, Ebû İshâk. Me‘âni’l-Kur’ân ve i’râbüh. thk. Abdülcelîl Abduh Şelebî. 5 Cilt. Beyrût: Alemü’l-Kütüb, 1998.