Sandal ağacının (Arbutus andrachne L.) yaprak ve çiçeklerinin uçucu bileşen ve yağ asidi kompozisyonu

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 2, 169 - 175, 30.06.2023

Ebru Hatice Tığlı Kaytanlıoğlu , Hüseyin Fakir , Nilay Çiçek

https://doi.org/10.35229/jaes.1188030

Öz

Sandal ağacı (Arbutus spp.) cinsi Ericaceae familyasının bir üyesidir. Ülkemizde Arbutus andrachne ve Arbutus unedo olmak üzere iki türü bulunmaktadır. Ayrıca bu iki türün doğal melezi olan Arbutus x andrachnoides Anadou’nun çeşitli lokasyonlarında rapor edilmiştir. Türler Anadolu'nun kıyı kesimlerinde yayılış gösterir ve yenilebilir meyvelere sahiptir. Meyveler reçel, meyve jölesi ve şarap hazırlamak için kullanılır. Ayrıca meyveleri son yıllarda süs çelenkleri yapımında tercih edilmektedir. Bu çalışmada Arbutus andrachne yaprak ve çiçeklerinin yağ asidi ve uçucu bileşenleri HS-SPME/GC-MS analizi ile belirlenmiştir. Çalışma materyali Isparta, Adana, Antalya ve Muğla illerinden toplanmıştır. Sandal bitkisinin yaprak ve çiçeklerinin analiz sonucunda Isparta ilinde 73 adet, Adana ili 67 adet, Antalya ili 74 adet, Muğla ili 57 adet uçucu bileşen bulunmuştur. Antalya örneğindeki sandal ağacının en etken uçucu bileşenler: E-2-Hexenal (%33,69), Hexanal (%8,77), 2,4-Hexadienal (%4,32), Isparta örneğinde; E-2-Hexenal (%20,97), 2-Butenal (%7,52), Asetik asit (%6,38), Adana örneğinde; Hexanal (%14,17), 2-Butenal (%8,58), E-2-Hexenal (%6,70), Muğla örneğinde; B-Bisabolene (%54,75), caryophyllene (%8,66), E-2-Hexenal (%3,94) olarak tespit edilmiştir.
Yağ asidi en çok oranda Muğla, Adana, Isparta İli örneklerinde alfa- linolenik asit (sırasıyla %46,17; %38,68; %28,91), palmitik asit (sırasıyla %16,46; %11,09; %20,99), linoleik asit (sırasıyla %10,66; %10,62; %15,06), Antalya İli örneğinde %29,03 palmitik asit, %25,21 stearik asit olarak belirlenmiştir.
Çalışma sonucunda elde edilen sonuçlar diğer yapılan çalışmalarla karşılaştırılmıştır. Karayemiş (Arbutus unedo) türünde benzer çalışmalar olmakla birlikte Sandal ağacı (Arbutus andrachne) ile yapılan çalışmalarda yaprak ve çiçek örneklerinden uçucu bileşen ve yağ asidi konulu çalışmalar yeterince olmadığı anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

sandal, arbutus, SPME, uçucu bileşen

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

1919B012101722

Teşekkür

TÜBİTAK 2209-A Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Destek Programı kapsamında 1919B012101722 başvuru nolu proje ile desteklenmiştir.

Volatile component and fatty acid composition of leaves and flowers of sandalwood (Arbutus andrachne L.)

Öz

Sandalwood (Arbutus spp.) is a member of the Ericaceae family. There are two types. In addition, Arbutus x andrachnoides, a natural hybrid of these two species, has been reported in various locations in Anatolia’s. The species is distributed in the coastal areas of Anatolia and has edible fruits. The fruits are used to prepare jams, fruit jellies and wine. In addition, its fruits have been preferred in the making of ornamental wreaths in recent years. In this study, fatty acid and volatile components of Arbutus andrachne leaves and flowers were determined by HS-SPME/GC-MS analysis. The study material was collected from the provinces of Isparta, Adana, Antalya and Muğla. As a result of the analysis of the leaves and flowers of the sandalwood plant, 73 volatile compounds were found in Isparta, 67 in Adana, 74 in Antalya and 57 in Muğla. The most active volatile components of sandalwood in Antalya sample: E-2-Hexenal (%33.69), Hexanal (%8.77), 2.4-Hexadienal (%4.32), in Isparta sample; E-2-Hexenal (%20.97), 2-Butenal (%7.52), Acetic acid (%6.38), in Adana sample; In the example of Hexanal (%14.17), 2-Butenal (%8.58), E-2-Hexenal (%6.70); It was determined as B-Bisabolene (%54.75), caryophyllene (%8.66), E-2-Hexenal (%3.94).
The highest percentage of fatty acids was found in the samples of Muğla, Adana and Isparta provinces with alpha-linolenic acid (%46.17; %38.68; %28.91, respectively), palmitic acid (%16.46; %11.09; %20.99, respectively), linoleic acid (%10.66; %10.62; %15.06, respectively), %29.03 palmitic acid and %25.21 stearic acid in the Antalya Province sample.
The results obtained because of the study were compared with other studies. Although there are similar studies in the Blackberry (Arbutus unedo) species, it has been understood that there are not enough studies on volatile components and fatty acids from leaf and flower samples in the studies conducted with Sandalwood (Arbutus andrachne).

Anahtar Kelimeler

fatty acids, SPME, Turkey, volatile component, arbutus

Proje Numarası

1919B012101722

Kaynakça

• Akkemik, Ü. (2020). Türkiye’nin Bütün Ağaçları ve Çalıları (Ed), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ayaz, F. A., Kucukislamoglu, M., & Reunanen, M. (2000). Sugar, non-volatile and phenolic acids composition of strawberry tree (Arbutus unedo L. var. ellipsoidea) fruits. Journal of Food Composition and Analysis, 13(2), 171-177.
• Bessah, R., ve Benyoussef, E. H. (2012). Essential oil composition of Arbutus unedo L. leaves from Algeria. Journal of Essential Oil Bearing Plants, 15(4), 678-681.
• Davis, P. H., 1988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands, V0110 (supplement). Univ. Press, Edinburgh.
• Dib, M. A., Paolini, J., Bendahou, M., Varesi, L., Allali, H., Desjobert, J. M., ve Costa, J. (2010). Chemical composition of fatty acid and unsaponifiable fractions of leaves, stems and roots of Arbutus unedo and in vitro antimicrobial activity of unsaponifiable extracts. Natural product communications, 5(7), 1934578X1000500721.
• Dingil, S., 1990. Bitkilerle Anadolu. Güney, Orta ve Batı Anadolu’da Tarihi Turistik Yörelerde Rastlanan Bir Kısım Bitkiler ve Çiçekler, Antalya. Faydaoğlu, E., & Sürücüoğlu, M. (2011). Geçmişten günümüze tıbbi ve aromatik bitkilerin kullanılması ve ekonomik önemi. Kastamonu University Journal of Forestry Faculty, 11(1), 52-67.
• Güner, A., Aslan S., Ekim, T., Vural, M & Babaç, M.T. (2012). Türkiye Bitkiler Listesi (Damarlı Bitkiler), İstanbul: Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını.
• Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T & Başer, K. H. C. (2000). Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Volume 11, Supp. 2.
• Kahriman, N., Albay, C. G., Dogan, N., Usta, A., Karaoglu, S. A., ve Yayli, N. (2010). Volatile constituents and antimicrobial activities from flower and fruit of Arbutus unedo L. Asian Journal of Chemistry, 22(8), 6437.
• Kivcak, B., Mert, T., Demirci, B., ve Baser, K. H. C. (2001). Composition of the essential oil of Arbutus unedo. Chemistry of Natural Compounds, 37(5), 445-446. Korkmaz, M., & Alkan, H. (2014). İhraç ürünü olarak odun dışı orman ürünlerinden çelenk üretimi ve yöre ekonomisine katkıları (Burdur-Bucak ilçesi örneği. Orman Mühendisliği, 51(10-11- 12); 21-24.
• Mostafa, S. E., Karam, N. S., Shibli, R. A., & Alali, F. Q. (2010). Micropropagation and production of arbutin in oriental strawberry tree (Arbutus andrachne L.). Plant Cell, Tissue and Organ Culture (PCTOC), 103(1), 111-121.
• Oliveira, I., Coelho, V., Baltasar, R., Pereira, J. A., & Baptista, P. (2009). Scavenging capacity of strawberry tree (Arbutus unedo L.) leaves on free radicals. Food and chemical Toxicology, 47(7), 1507-1511.
• Pallauf, K., Rivas-Gonzalo, J. C., Del Castillo, M. D., Cano, M. P., & de Pascual-Teresa, S. (2008). Characterization of the antioxidant composition of strawberry tree (Arbutus unedo L.) fruits. Journal of Food Composition and Analysis, 21(4), 273-281.
• Ruiz-Rodríguez, B. M., Morales, P., Fernández-Ruiz, V., Sánchez-Mata, M. C., Camara, M., Díez-Marqués, C. & Tardío, J. (2011). Valorization of wild strawberry-tree fruits (Arbutus unedo L.) through nutritional assessment and natural production data. Food Research International, 44(5), 1244-1253.