Kentsel Kıyı Alanlarının Jeomorfolojik Yaklaşımla İncelenmesinde Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Kullanımı: İskenderun Örneği

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 3, 507 - 514, 30.09.2023

Onur Güngör , Gülay Tokgöz

https://doi.org/10.35229/jaes.1351828

Öz

Kıyılar hassas ve kırılgan ekosistemler olmalarına rağmen sahip oldukları yüksek ekonomik, sosyal ve çevresel değerler ile sürekli yoğun bir kullanım baskısı altındadır. Bu çalışma kıyı alanları üzerindeki kentsel etkilerin izlenmesinin önemine dikkat çekmektedir. Bu amaçla İskenderun kentsel kıyı alanının 2000-2023 yılı zaman aralığındaki değişimi incelenmiştir. Kıyı değişimi jeomorfolojik yaklaşımla ele alınmış, mekânsal verilerin analiz ve sentezi aşamalarında coğrafi bilgi sistemlerinden (CBS) yararlanılmıştır. Sonuçlar 23 yılda kıyı şeridinin dolgu alanlarıyla %16 oranında arttığını göstermektedir. Kahramanmaraş depremleri nedeniyle zarar gören İskenderun kıyı şeridinin kentsel planlama kapsamında yeniden değerlendirilerek yeni kıyı kenar çizgisi belirlenmesine gereksinim bulunmaktadır. Kıyı kenar çizgisi özellikle İskenderun gibi endüstriye dayalı kentleşme baskısının yoğun yaşandığı alanlarda doğal plajların, kamusal açık ve yeşil alanların korumasını destekleyen bakış açısıyla, bilimsel incelemelere dayalı olarak yeniden belirlenmedir. Kıyı kenar çizgisi değişimi ile ilgili süreçlerde bilimsel, yasal ve yönetsel ilişkilerin koordinasyonu mutlaka sağlanmalıdır. Araştırma sonuçlarının böyle bir çalışmaya altlık oluşturması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

kıyı, kıyı alanları planlaması, peyzaj planlama, kıyı kenar çizgisi, İskenderun

Use of Geographical Information Systems in Geomorphological Analysis of Urban Coastal Areas: The Case of Iskenderun

Öz

Kıyılar hassas ve kırılgan ekosistemler olmalarına rağmen sahip oldukları yüksek ekonomik, sosyal ve çevresel değerler ile sürekli yoğun bir kullanım baskısı altındadır. Bu çalışma kıyı alanları üzerindeki kentsel etkilerin izlenmesinin önemine dikkat çekmektedir. Bu amaçla İskenderun kentsel kıyı alanının 2000-2023 yılı zaman aralığındaki değişimi incelenmiştir. Kıyı değişimi jeomorfolojik yaklaşımla ele alınmış, mekânsal verilerin analiz ve sentezi aşamalarında coğrafi bilgi sistemlerinden (CBS) yararlanılmıştır. Sonuçlar 23 yılda kıyı şeridinin dolgu alanlarıyla %16 oranında arttığını göstermektedir. Kahramanmaraş depremleri nedeniyle zarar gören İskenderun kıyı şeridinin kentsel planlama kapsamında yeniden değerlendirilerek yeni kıyı kenar çizgisi belirlenmesine gereksinim bulunmaktadır. Kıyı kenar çizgisi özellikle İskenderun gibi endüstriye dayalı kentleşme baskısının yoğun yaşandığı alanlarda doğal plajların, kamusal açık ve yeşil alanların korumasını destekleyen bakış açısıyla, bilimsel incelemelere dayalı olarak yeniden belirlenmedir. Kıyı kenar çizgisi değişimi ile ilgili süreçlerde bilimsel, yasal ve yönetsel ilişkilerin koordinasyonu mutlaka sağlanmalıdır. Araştırma sonuçlarının böyle bir çalışmaya altlık oluşturması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Coast, coastal area planning, landscape planning, shore edge line, İskenderun

Kaynakça

• Agardy, T., Alder, J., Dayton, P., Curran, S., Kitchingman, A., Wilson, M., Catenazzi, A., Restrepo, J., Birkeland, C., Blaber, S., Saifullah, S., Branch, G., Boersma, D., Nixon, S., Dugan, P., Davidson, N. & Vörösmarty, C. (2005). Coastal Systems, In: Eades, J. & Ezcurra, E. (Eds), Ecosystems and Human Well-Being: Current State and Trends, Findings of the Condition and Trends, Working Group of the Millennium Ecosystem Assessment, 513-549p, Island Press, Washington DC.
• Ak, M. & Yılmaz, O. (2016). Kentsel Kıyı Peyzajlarının Görsel Kalite Değerlendirmesi: Akçakoca Örneği. Biyolojik Çeşitlilik ve Koruma, 9(2), 180-187.
• Akyol, Y. & Gemici, Y. (2017). Vegetation Ecology and Ecological Management of Biodiversity of Coastal Aegean (Between Edremit and Gökova Gulfs) in Turkey. Kastamonu University Journal of Forestry Faculty, 17(1), 116- 123.
• Alesheikh, A.A., Ghorbanali, A. & Nouri, N. (2007). Coastline change detection using remote sensing. International Journal of Environmental Science & Technology, 4, 61-66.
• Alpaslan, A.Ö. & Ortaçeşme, V. (2009). Side-Manavgat Kıyı Kesimi Alan Kullanımlarının Kıyı Planlaması ve Yönetimine Yönelik Değerlendirilmesi. Akdeniz University Journal of the Faculty of Agriculture, 22(2), 169-178.
• Altanlar, A. & Akıncı, K.G. (2011). Sürdürülebilir turizm planlaması için yöre halkı ve yerli turistlerin davranış ve beklentilerini anlamaya yönelik bir araştırma; Akçakoca örneği. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 3(2), 1-20.
• Arslan Muhacir, E. & Yavuz Özalp, A. (2018). Kıyı Alanlarının Rekreasyonel Amaçlı Alternatif Kullanımının Artvin Örneğinde İrdelenmesi.
• Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 20(1), 43-52. Azuz-Adeath, I. & Yañez-Arancibia, A. (2019). Climate Change: Ecological and socio economic dimensions in the coastal zone. Ecological Engineering, 130, 228-232.
• Çetin, M. (2016). Sustainability of urban coastal area management: A case study on Cide. Journal of Sustainable Forestry, 35(7), 527-541.
• Çorbacı, Ö.L. & Oğuztürk, T. (2019). Evaluation of Amasra’s Visual Landscape Quality in Terms of Natural, Historical, and Cultural Values. In: Özyavuz, M. (Ed), New Approaches to Spatial Planning and Design, 1st ed., 379-396p, Peter Lang, Berlin Germany.
• Davidson-Arnott, R., Bauer, B. & Houser, C. (2019). Introduction to coastal processes and geomorphology. Cambridge University Press.
• Deabes, E. (2017). Applying ArcGIS to Estimate the Rates of Shoreline and Back-Shore Area Changes along the Nile Delta Coast, Egypt. International Journal of Geosciences, 8, 332-348.
• Derya S., Kurt U., Resne Y. & Çorbacı, Ö.L. (2020). Kent Parklarında Kullanılan Ağaç Türlerinin Sağladığı Ekosistem Hizmetleri: Rize Mesut Yılmaz (Sahil) Parkı Örneği, Anadolu Çevre ve Hayvancılık Bilimleri Dergisi, 5(4), 541-550.
• Erdoğmuş, B. (2012). Bir Kıyı Yerleşmesinde Kimlik Dönüşümü: Tarihsel Süreç İçinde Karşıyaka’nın (İzmir) Kıyı Kullanımında Gözlenen Değişimler. Ege Coğrafya Dergisi, 21(2), 37-46.
• Erüz, C., Erbaş, Y. & Yücel, D. (2019). Kıyı Müdahalelerinin Tarihi Kıyı Yapıları ve Turizmin Sürdürülebilirliğine Etkileri: Trabzon Örneği. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 10, 36-44.
• Görmüş, M., Başayiğit, L. & Uysal, A. (2017). Antalya Doğusu Sahillerinde Kıyı Kenar Çizgisi Problemlerine Bir Yaklaşım. MTA Dergisi, 154, 41-59.
• Güngör, O. (2021). The Examination of the Open and Green Areas of Iskenderun (Hatay) in Terms of Urban Green Infrastructure Planning Principles, In: Özyavuz, M. (Ed), “Theories, Techniques, Strategies” for Spatial Planners & Designers: Planning, Design, Applications, 1st ed., 353- 371p, Peter Lang GmbH, Internationaler Verlag der Wissenschaften.
• Güngör, O. & Tokgöz, G. (2023). Görsel Peyzaj Kalite Değerlendirmesi: İskenderun-Arsuz Sahil Bandı Örneği. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(1), 776-791.
• Harik, G., Alameddine, I., Maroun, R., Rachid, G., Bruschi, D., Garcia, D.A. & El-Fadel, M. (2017). Implications of adopting a biodiversitybased vulnerability index versus a shoreline environmental sensitivity index on management and policy planning along coastal areas. Journal of Environmental Management, 187, 187-200.
• IPCC. (2019). IPCC Special Report on the Ocean and Cryosphere in a Changing Climate, H.-O. Pörtner, D.C. Roberts, V. Masson-Delmotte, P. Zhai, M. Tignor, E. Poloczanska, K. Mintenbeck, A. Alegría, M. Nicolai, A. Okem, J. Petzold, B. Rama, N.M. Weyer (Eds.). Cambridge University Press, Cambridge, UK, 755p.
• Kıyı Kanunu. (1990). Kıyı Kanunu, Kanun No: 3621, Kabul Tarihi: 04.04.1990, R.G. Tarihi: 17 Nisan 1990, R.G. Sayısı: 20495.
• Koçan, N. & Çorbacı, Ö.L. (2016). Triangle on NatureCulture-History 3000 Years Old Amasra City and Coastal Land Use Strategies. International Conference On Humanities and Cultural Studies, 6-10 November 2016, Prag, Czech Republic, 256- 263.
• Korkut, A., Şişman, E.E., Erdinç, Yetim, L. & Özyavuz, M. (2008). Tekirdağ kıyı şeridi alan kullanımlarının CBS yardımıyla irdelenmesi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi 5(1), 13-25.
• Li, X. & Damen, M.C. (2010). Coastline change detection with satellite remote sensing for environmental management of the Pearl River Estuary, China. Journal of Marine Systems, 82, 54-61.
• Limbo-Dizon, J.E. & Dagamac, N.H.A. (2023). Assessment of coastal change detection on an urban coastline: A case study in metropolitan Manila, Philippines. In IOP Conference Series: Earth and Environmental Science, 1165(1), p. 012015, IOP Publishing.
• Martínez, C., Sepúlveda-Zúñiga, E., Villagrán, M., Rojas, O., Gómez, M., López, P. & Rojas, C. (2021). Coastal Evolution in a Wetland Affected by Large Tsunamigenic Earthquakes in SouthCentral Chile: Criteria for Integrated Coastal Management. Water, 13(11), 1467.
• Nasiri, N.A., Al-Awadhi, T., Hereher, M., Ahsan, R. & AlRubkhi, A.G. (2020). Changing Urban Ecology a Challenge for Coastal Urban Resilience: A Study on Muscat. Environment and Urbanization ASIA, 11(1), 10-28.
• Oğuztürk, T., Gökyer, E. & Çorbacı, Ö.L. (2017). Evaluating Landscape Changes in a Coastal City Case of Amasra City, In: Özyavuz, M. (Ed), Sustainable Landscape Planning and Design, 1st ed., 355-364p, Peter Lang GmbH, Internationaler Verlag der Wissenschaften.
• Öztürk, H. (2023). Prof. Dr. Hüseyin Öztürk'ten İskenderun raporu: 1,5 metreye yakın bir çökme var. ABC Haber. https://abcgazetesi.com/prof-drhuseyin-ozturkten-iskenderun-raporu-15- metreye-yakin-bir-cokme-var-484034 (10 Temmuz 2023).
• QGIS. (2022). QGIS 3.28 Firenze, release date: 2022-10- 21. https://qgis.org/tr/site/index.html (01 Ocak 2023).
• Satir, O., Kemec, S., Yeler, O., Akin, A., Bostan, P. & Mirici Ersoy, M. (2023). Simulating the impact of natural disasters on urban development in a sample of earthquake. Nat Hazards, 116, 3839- 3855. DOI: 10.1007/s11069-023-05838-w
• Sipahi, M. & Yılmaz, H. (2022). Planning Experience on The Factors Affecting the Physical Land Use Change and Temporal Change in the Eastern Black Sea Coastal Settlements; The Case of Çayeli. Journal of Anatolian Environmental and Animal Sciences, 7(4), 397-405.
• Small, C. & Nicholls, R.J. (2003). A global analysis of human settlement in coastal zones. Journal of Coastal Research, 19(3), 584-599.
• Sutton-Grier, A.E. & Sandifer, P.A. (2019). Conservation of wetlands and other coastal ecosystems: a commentary on their value to protect biodiversity, reduce disaster impacts, and promote human health and well-being. Wetlands, 39(6), 1295-1302.
• Turoğlu, H. (2023). Jeomorfolojik Açıdan Akarsu Kıyıları ve Kıyı Kanunu. Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi, 10, 34-48.
• Turoğlu, H. & Yiğitbaşıoğlu, H. (2017). Yasal ve Bilimsel Boyutlarıyla KIYI. Jeomorfoloji Derneği Yayını Yayın No: 1, ISBN 978-605-67576-0-0, İstanbul.
• TÜİK. (2022). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADKNS) Sonuçları, 2022. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr) (10 Temmuz 2023).
• Ulusay, R., Karagüzel, R. Kumsar, H. & Mutlutürk, M. (2023). 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Pazarcık ve Ekinözü Depremlerinin Saha İncelemesi ve Mühendislik Jeolojisi/Jeoteknik Açısından Ön Değerlendirme Raporu. Mühendislik Jeolojisi Derneği.
• USGS. (2023). United States Geological Survey. USGS Earth Explorer. https://earthexplorer.usgs.gov/ (01 Haziran 2023).
• Vapur, İ., Kara, İ.F. & Akın, E. (2023). Kahramanmaraş ve Hatay depremlerinin Antakya ve Samandağ ilçelerindeki yapısal etkileri ve çözüm önerileri. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 12(4), 1-1. DOI: 10.28948/ngumuh.1293147
• Zorlu, T., Aydıntan, E. & Engin, E. (2010). Kent kimliği: Tanjant ve Karadeniz sahil yollarının Trabzon kent kimliğine etkileri. Mimarlık Dergisi, 352, 54- 59.