Katı Atık ve Tıbbi Atıkların Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) ile Konumsal Dağılımlarının İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 1, 23 - 31, 31.03.2024

Erkan Kalıpcı , Mehmet Ali Dereli

https://doi.org/10.35229/jaes.1403278

Öz

Katı atıkların ve tıbbi atıkların toplanması ve bertarafının yönetimi, çevre ve insan sağlığının korunması açısından günümüzde oldukça önem taşımaktadır. Çalışmada kullanılan veriler, Türkiye İstatistik Kurumu ve T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığından temin edilmiş ve Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ortamında işlenerek haritalandırılmıştır. Yapılan çalışma sonucunda; toplamda 1389 Belediyeden, 1387’sinde atık hizmeti verilebildiği ve bu belediyelerin 32.324.472 ton atık topladığı tespit edilmiştir. En fazla katı atık miktarının sırasıyla İstanbul, İzmir, Ankara, Antalya, Bursa ve Konya illerinde olduğu belirlenmiştir. Kişi başına günde en az atık oluşturan iller ise Gümüşhane, Bingöl, Trabzon, Bitlis, Hakkâri, Kahramanmaraş, Mardin ve Muş illeridir. Türkiye’de toplam katı atık ve tıbbi atık miktarı bölgeden bölgeye farklılıklar göstermektedir. En fazla tıbbi atık miktarının sırasıyla İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Adana, Antalya ve Konya illerinde oluştuğu belirlenmiştir. Sterilize edilerek depolama alanlarında bertaraf edilen toplam tıbbi atık miktarı 99.369.433 kg, yakma tesislerinde bertaraf edilen toplam tıbbi atık miktarı ise 10.313.245 kg’dır. Bu araştırma, CBS ile katı atıklar ile bulaşıcı ve tehlikeli doğası nedeniyle tıbbi atık yönetimine ilişkin araştırma yapısının kapsamlı bir görünümünü sunmuştur. Atıkların azaltılması, kaynağında ayrı toplanması ve geri kazanılması için bireylerin farkındalığını artırıcı çalışmalar ile çevresel açıdan sürdürülebilir ve verimli atık yönetim sistemlerinin geliştirilerek hayata geçirilmesi önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

CBS, entegre atık yönetimi, tematik harita, tıbbi atık dağılımı, Türkiye

Etik Beyan

Bu makalenin yayınlanmasıyla ilgili herhangi bir etik sorun bulunmamaktadır.

Investigation of Spatial Distribution of Solid Waste and Medical Waste Using Geographical Information System (GIS)

Öz

The management of collection and disposal of solid waste and medical waste is very important today in terms of protecting the environment and human health. The data used in the study were obtained from the Turkish Statistical Institute and the Ministry of Environment, Urbanization and Climate Change the Republic of Türkiye and processed and mapped in the Geographic Information Systems (GIS) environment. As a result of the study, it has been determined that waste service can be provided in 1387 of 1389 municipalities in total and these municipalities collected 32.324.472 tons of waste. It was determined that the highest amount of solid waste was in the provinces of Istanbul, Izmir, Ankara, Antalya, Bursa and Konya, respectively. The provinces that create the least amount of waste per capita per day are Gümüşhane, Bingöl, Trabzon, Bitlis, Hakkâri, Kahramanmaraş, Mardin and Muş. The total amount of solid waste and medical waste in Türkiye varies from region to region. It was determined that the highest amount of medical waste occurred in the provinces of İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Adana, Antalya and Konya, respectively. The total amount of medical waste sterilized and disposed of in storage areas is 99.369.433 kg, and the total amount of medical waste disposed of in incineration facilities is 10.313.245 kg. This research, it has presented a comprehensive view of the body of research on solid waste and medical waste management due to its infectious and hazardous nature with GIS. In order to reduce waste, collect it separately at the source and recycle it, it is recommended to develop and implement environmentally sustainable and efficient waste management systems through studies that increase the awareness of individuals.

Anahtar Kelimeler

GIS, Integrated waste management, medical waste distribution, thematic map, Türkiye.

Kaynakça

• Anonim. (2012). Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Türkiye’de Atık Yönetimi, Erişim Linki: file:///C:/Users/Acer/Desktop/TIBB%C4%B0%20ATI K%20VER%C4%B0LER%C4%B0%202020/sayfa%2 016%20%C4%B1%20al.pdf adresinden 7 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• Asefa, E.M., Barasa, K.B. & Mengistu, D.A. (2022). Application of Geographic Information System in Solid Waste Management.
• Aras, S. & Ölmez, B. (2021). İzmir İli Konak İlçesi’nde Sıfır Atık Uygulaması. Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi, 10(2), 144-156.
• Aras, S. & İpek, G.G. (2019). Kızılırmak Nehri (Nevşehir) yüzey suyu kalitesinin coğrafi bilgi sistemleri ile değerlendirilmesi. KSÜ Mühendislik Bilimleri Dergisi, 22(2), 48-57.
• Çoban, A. (2020). Çevre Politikası Ekolojik Sorunlar ve Kuram, Ankara: İmge Kitabevi.
• Dereli, M.A., & Polat, N. (2018). Boşanma verilerinin coğrafi bilgi sistemleri destekli mekânsal istatistiksel yöntemler ile irdelenmesi. Harran Üniversitesi Mühendislik Dergisi, 3(3), 112-118.
• Durduran, S.S. & Durduran, Y. (2009). Coğrafi bilgi sistemi yardımıyla kalp ve solunum yolu hastalarının mekansal dağılımının belirlenmesi: Konya örneği. Selçuk Üniversitesi Mühendislik, Bilim ve Teknoloji Dergisi, 24(3), 19-28.
• Ertaş, H. & Güden, M.A. (2019). Hastanelerde Tıbbi Atik Yönetimi. Sosyal Araştırmalar ve Yönetim Dergisi, 1, 53-67.
• Eryılmaz, H. & Demirarslan, K.O. (2020). 2012-2018 yılları tıbbi atıklarının nüfus ile ilişkilendirilmesi ve mevcut bertaraf yöntemlerinin incelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 7(13), 89- 103.
• Gedik, F.F. (2008). Elazığ ili için entegre atık yönetimi oluşturulması. Yüksek Lisans Tezi, Namık Kemal Üniversitesi.
• Gök, G. & Gürbüz, O. (2021). Evsel katı atık oluşum miktarlarının küresel ve yerel mekânsal otokorelasyon yöntemleri ile incelenmesi. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 10(2), 472- 478.
• Guo, W., Xi, B., Huang, C., Li, J., Tang, Z., Li, W., ... & Wu, W. (2021). Solid waste management in China: Policy and driving factors in 2004-2019. Resources, Conservation and Recycling, 173, 105727.
• Gül, M. & Yaman, K. (2021). Türkiye’de atık yönetimi ve sıfır atık projesinin değerlendirilmesi: Ankara örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 35(4), 1267-1296.
• Hoornweg, D. & Bhada-Tata, P. (2012). What a waste, a global review of solid waste management. World Bank Urban Development and Local Government Unit.
• Islam, K.N. (2018). Municipal solid waste to energy generation: An approach for enhancing climate co-benefits in the urban areas of Bangladesh. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 81, 2472-2486.
• Kalıpcı, E. & Başer, V. (2019). Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) ve hava kalitesi verileri kullanılarak Türkiye’nin hava kirliliğinin değerlendirilmesi. Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi, 9(2), 377-389.
• Kaza, S., Yao, L., Bhada-Tata, P. & Van Woerden, F. (2018). What a waste 2.0: a global snapshot of solid waste management to 2050. World Bank Publications.
• Kolukısaoğlu, M., Maçin, K.E. & Demir, İ. (2018). Katı atık toplama sıklığının toplama-taşıma maliyetine etkisi. Artıbilim: Adana Bilim ve Teknoloji Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 1(1), 46-56.
• Öden, M. K. (2021). Biyomedikal ve tıbbi atıkların yönetimine dair mevzuatın uygulanmasının araştırılması. Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi, 11(1), 86-103.
• Şakacı, B.K. & Özkaya, S. (2021). Çevre Yönetimi Kapsamında Türkiye’de Atık Yönetimi: Eskişehir Büyükşehir Belediyesi Örneği ve Öneriler. Kamu Yönetimi ve Teknoloji Dergisi, 2(2), 57-71.
• Singh, A. (2019). Remote sensing and GIS applications for municipal waste management. Journal of environmental management, 243, 22-29. TÜİK, 2020. Erişim Linki: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Atik- Istatistikleri-2020-37198, adresinden 1 Haziran 2023 tarihinde alınmıştır.
• Ulusal Atık Yönetimi ve Eylem Planı. (2023). Erişim Linki: https://cygm.csb.gov.tr/ulusal-atik-yonetimi-ve-eylem- plani-2016-2023-hazirlandi.-haber-221234 adresinden 1 Haziran 2023 tarihinde alınmıştır.
• UNEP. (2013). Guidelines for National Waste Management Strategies: Moving from challenges to opportunities. Nairobi: United Nations Environment Programme. UNEP, Nairobi.
• URL-1. https://pro.arcgis.com/en/pro-app/toolreference/spatial- statistics/h-how-spatialautocorrelation-moran-s-i- spatial-st.htm,
• URL-2. https://pro.arcgis.com/en/pro-app/toolreference/spatial- statistics/h-how-hot-spot-analysisgetis-ord-gi-spatial- stati.htm,
• Uzun, Ö. & Demir, S. (2010). Kentsel katı atık üretiminin belirleyicileri. İktisat İşletme ve Finans, 25(292), 29- 46.
• Yalçın, M. & Kaya, K. (2019). Türkiye’de solunum sistemine bağlı ölüm oranlarının mekansal kümelenmelerinin incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 19(3), 750-761.