Evaluation of Rize-Artvin Highway Planting Design in Terms of Landscape Architecture

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 3, 403 - 421, 30.09.2024

Ömer Lütfü Çorbacı , Erdi Ekren , Sümeyra Verdi

https://doi.org/10.35229/jaes.1511858

Öz

Highways, which are defined as roads connecting settlement centers to each other by land, constitute the basis of transportation infrastructure. While providing easy, flexible, and fast transportation is considered a positive feature of highways, the deterioration and destruction of landscape areas due to the construction of wide highways in line with technological developments and the needs of the rapidly increasing population make it necessary to carry out landscaping works in these areas. Within the scope of the study, it was aimed at evaluating the 10.66 kilometer long highway planting design of the Black Sea Coastal Road between Rize and Artvin in terms of landscape architecture. In this context, it was determined that the total number of plants used along the route was 6817, and they consisted of 45 different plant taxa belonging to 19 families. These taxa were evaluated in terms of their Angiospermae or Gymnospermae status, life span, naturalness, texture characteristics, leaf status, flowering times, flower colors, fruit and cone ripening times, fruit and cone colors, and plant design criteria. As a result of this evaluation, it was determined that 96.21% of the taxa were Angiospermae, 92.34% were shrubs, 53.06% were exotic, and 60.85% were medium-textured. In addition, in line with the design principles, the texture, color, number, height, and crown diameter characteristics of plant taxa and their contribution to traffic safety were examined, and recommendations were developed.

Anahtar Kelimeler

Highway planting design, landscape architecture, Rize

Rize-Artvin Karayolu Bitkilendirme Tasarımının Peyzaj Mimarlığı Açısından Değerlendirilmesi

Öz

Yerleşim merkezlerini birbirine karadan bağlayan yol olarak tanımlanan karayolları ulaşım altyapısının temelini oluşturmaktadır. Kolay, esnek ve hızlı taşıma imkânı vermesi karayollarının olumlu özellikleri olarak sayılırken özellikle teknolojik gelişmeler ve hızla artan nüfusun ihtiyaçları doğrultusunda geniş karayollarının yapılması nedeniyle peyzaj alanlarının bozulması ve tahrip olması bu alanlarda peyzaj düzenleme çalışmalarının yapılmasını zorunlu hale getirmektedir. Çalışma kapsamında, Karadeniz Sahil Yolu güzergâhının Rize-Artvin arasında bulunan 10,66 km uzunluğundaki karayolu bitkilendirme tasarımının peyzaj mimarlığı açısından değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda güzergâh boyunca kullanılan toplam bitki sayısının 6817 olduğu ve bunların 19 familyaya ait 45 farklı bitki taksonundan oluştuğu belirlenmiştir. Bu taksonlar; Angiospermae (Kapalı Tohumlular) veya Gymnospermae (Açık Tohumlular) olma durumları, yaşam ömürleri, doğallık durumları, doku özellikleri, yaprak durumları, çiçeklenme zamanları, çiçek renkleri, meyve ve kozalak olgunlaşma zamanları, meyve ve kozalak renkleri ve bitkisel tasarım kriterleri kapsamında değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme sonucunda tespit edilen taksonların %96,21’inin Angiospermae, %92,34’ünün çalı, %53,06’sının egzotik ve %60,85’inin orta dokulu olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, tasarım ilkeleri doğrultusunda bitki taksonlarının doku, renk, sayı, boy ve tepe çapı özellikleri ile trafik güvenliğine katkıları incelenerek öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Karayolu bitkilendirme tasarımı, peyzaj mimarlığı, Rize

Kaynakça

• Akdeniz, N.S., Tümsavaş, Z. & Zencirkıran, M. (2019). A research on the soil characteristics and woody plant species of urban boulevards in Bursa, Turkey. Journal of Agricultural Science and Technology. 21(1), 129-141.
• Altınçekiç, H., (2000). Peyzaj mimarlığında renk ve önemi. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 50(2), 79-83.
• Altınçekiç, S.Ç. & Altınçekiç, H. (1999). Karayolları peyzaj düzenleme çalışmalarında bitkilendirme esasları. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 49(1-2-3-4), 99-104.
• Andrews, T. (2004). Renklerle tedavi, Arıtan Yayınevi, 224, İstanbul. Anşin, R. (1980). Doğu Karadeniz Bölgesi florası ve asal vejetasyon tiplerinin floristik içerikleri. Doçentlik Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi, Trabzon, Türkiye.
• Ay, E.A. (2012). Havaalanı kent bağlantılarında karayolu peyzaj düzenlemesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, İstanbul, Türkiye, 139 s.
• Bayramoğlu, E. & Oğuztürk, G.E. (2020). Kurakçıl peyzaj açısından Rize sahil parkının incelenmesi. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 10(21), 13-24.
• Çorbacı, Ö.L., Abay, G., Oğuztürk, T. & Üçok, M. (2020). Kentsel rekreasyonel alanlardaki bitki varlığı; Rize örneği. Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi Ormancılık Dergisi, 16(2), 16-44.
• Dağıstanlıoğlu, C. & Önder, S. (2009). Isparta-Eğirdir karayolunun peyzaj planlama ilkeleri açısından incelenmesi. Turkish Journal of Forestry, 10(1), 154-166.
• Ekmekçi, B. (2007). Yenikent yerleşiminde yol ağaçlamalarına ilişkin planlama, tasarım ve yönetim modelinin geliştirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye, 124 s.
• Ekren, E. (2021). Planning sustainable cities: A green ınfrastructure-based approach. In: Ertaş Beşir, Ş., Bingül Bulut, M.B. and Bekar, İ. (Eds.). Architectural Sciences and Sustainability, 1-28p, Iksad Publications, Ankara, Turkey.
• Ercan Oğuztürk, G., Sipahi, M., Çorbacı, Ö.L. & Oğuztürk, T. (2023). Rize ili Ziraat Botanik Parkı kentsel alan çay bahçesi tasarımı ve uygulaması. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 4(2), 208-218.
• Ertekin, M. & Çorbacı, Ö.L. (2010). Karayollarında peyzaj planlama ve bitkilendirme çalışmaları. Ecological Life Sciences, 5(2), 105-125.
• Ertin, D.G., Meral, M.V. & Zülfikar, C. (2011). Yaya ve taşıt trafiği açısından bitkisel tasarım; Edirne örneği. X. Ulusal Ekoloji ve Çevre Kongresi, 4-7 Ekim 2011, Çanakkale, Türkiye.
• Güçlü, K. (1993). Karayollarında yeşil dokunun artırılması. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 24(1), 218-222.
• Gül, A. & Küçük, V. (2001). Kentsel açık-yeşil alanlar ve Isparta kenti örneğinde irdelenmesi, Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 2(A), 27-48.
• Karaşah, B. & Sarı, D. (2018). Kent kimliğinde etkili bir bileşen: doğal bitkiler, International Social Sciences Studies Journal, 4(26), 5539-5545.
• Karaşah, B. & Var, M. (2012). Trabzon ve bazı ilçelerinde kent dokusundaki bitkilendirme tasarımlarının ölçü-form açısından irdelenmesi, Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 14(Özel sayı), 1-11.
• Keser, H.Y., Ay, S. & Çetin, I. (2018). Ulaştırmada karayolları: Türkiye’deki gelecek beklentileri. TESAM Akademi Dergisi, 5(2), 63-93. DOI: 10.30626/tesamakademi.455999.
• Küçük, V. & Gül, A. (2005). Isparta kent içi yol ağaçlandırmaları üzerinde bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9-3.
• Robinson, N. (2017). The planting design handbook, Ashgate Publishing, 287, Aldershot.
• Sağlık, A., Erduran, F. & Sağlık, E. (2012). Bitkisel tasarımın karayolu trafik güvenliğinde önemi: Çanakkale örneği, 3. Karayolu Trafik Güvenliği Sempozyumu, 16-18 Mayıs 2012, Ankara, Türkiye.
• Sarı, D., Karaşah, B., Surat, H. & Tarakçı Eren, E. (2023). Some designing principles for urban roadside plantation, Abant 2. Uluslararası Güncel Akademik Çalışmalar Sempozyumu, 28 – 30 Aralık 2023, Bolu, Türkiye.
• Seçkin, Ö.B. (1997). Peyzaj Yapıları ll. Fakülte Yayın No: 447, Üniversite Yayın No: 4029, ISBN: 975-404-464-3. İ.Ü. Basımevi ve Film Merkezi, İstanbuL.
• Sharma, R. & Sharma, M.K. (2007). Renklerle terapi, Nokta Kitap Yayınları, 124, İstanbul.
• Şahin, R., & Bollukcu, P. (2018). Zonguldak-Kozlu karayolu (Milli Egemenlik Caddesi) bitkilendirme tasarımının peyzaj mimarlığı açısından değerlendirilmesi. Bartın Üniversitesi Uluslararası Fen Bilimleri Dergisi, 1(1), 7-17.
• Şengül, E. (2011). Kent yolları ağaçlandırmasında temel tasarım kriterleri ve Antakya E-91 karayolu örneği. Yüksek Lisans Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Hatay, Türkiye, 167 s.
• Thomsen, P., Bühler, O. & Kristoffersen, P. (2016). Diversity of street tree populations in larger Danish municipalities. Urban Forestry & Urban Greening. 15, 200-210. DOI: 10.1016/j.ufug.2015.12.006.
• TMMOB (2008). Peyzaj mimarlığı terimleri sözlüğü, TMMOB Peyzaj Mimarları Odası, Yücel, M., Aslanboğa, İ. & Korkut, A. (Eds.), Yayın No: 2008/4, Ankara, Türkiye, 128 s.
• Tunay M., Yılmaz B. & Ateşoğlu A. (2008). Bartın-Amasra karayolu güzergâhının doğal peyzaj özellikleri üzerindeki etkilerinin saptanması. Ekoloji Dergisi. 17 (66), 23-30.
• Türkdoğdu, H. (2016). İstanbul O-1, O-2 otoyolları ve bazı bağlantı yollarının güncel bitkilendirmelerine ilişkin araştırmalar. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Türkiye, 167 s.
• URL-1. Google Earth. (2024). Erişim tarihi: 30.03.2024, http://earth.google.com/web/.
• Uzun, G. (1999). Temel tasarım. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları Genel Yayın No: 196, 214, Adana.
• Yücel, M., Söğüt, Z. & Çolakkadıoğlu, D. (2014). Adana’da kent içinden geçen otoyolun çevreye etkilerinin belirlenmesi ve azaltıcı önlemlerin araştırılması ile ilgili TÜBİTAK Projesi. 2nd International Symposium on Environment and Morality (ISEM), 24-26 Ekim 2014, Adıyaman, Türkiye.