Güvenlik Kültürü Boyutlarının Güvenli Davranış Algıları Üzerine Etkilerinin İlaç Sanayinde Bir Araştırması

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 2, 424 - 440, 30.06.2023

Sibel Kayaoğlu , Necla Dalbay

https://doi.org/10.28979/jarnas.1134622

Öz

İş kazalarının temel nedenlerinden birinin çalışanların güvensiz davranışları olduğu bilinmektedir. Buradan hareketle çalışanların güvenli davranışlarının iş kazalarını azaltmada büyük rol oynayacağı açıktır. Araştırmanın amacı, bir ilaç firmasındaki çalışanların güvenlik kültürü ve güvenli davranış düzeylerinin belirlenerek, güvenlik kültürünün güvenlik davranışı üzerine etkisinin değerlendirilmesidir. Bu tespitler de kurumların davranış odaklı güvenlik yönetim sistemi kurmalarını sağlayacaktır. Çalışma, Tekirdağ ve Kocaeli illerindeki bir ilaç firmasının 3 ayrı tesisinde 610 çalışanın katılımıyla anket uygulayarak gerçekleştirilmiştir. Çalışanların %61.14’ü kazaların nedenlerinin çalışanın güvenli (emniyetli) olmayan davranışı olarak yanıtlamışlardır. Ayrıca güvenlik kültürünün, yönetimin sürdürülebilir
güvenlik desteği, çalışma alanı-iş çevresi ve güvenlik farkındalığı olarak üç ayrı faktör başlığı altında toplandığı belirlenmiştir. Regresyon analizi sonucuna göre, güvenlik kültürünü en iyi açıklayan faktör gruplarının, çalışma alanı-iş çevresi ve güvenlik farkındalığı olduğu görülmüştür. Yine regresyon analizine göre, güvenli davranışı etkileyen en önemli faktörün ise güvenlik uyumu olduğu ve üç önemli güvenlik kültürü faktörünün ise güvenlik uyumu üzerine etkisinin %39 civarında olduğu belirlenmiştir. Kadercilik algısı ile herhangi bir faktör arasında %95 anlamlılık düzeyinde bir ilişki olmadığı bulunmuştur. Bu durum bize kadercilik algısını açıklayan faktörün regresyon analizi için kullanılamayacağını göstermiştir. Çalışma sonuçları doğrultusunda, çalışanların güvenli davranışlarının arttırılması için güvenlik uyumu kapsamında güvenli davranışların alışkanlığa dönüştürülmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Davranış odaklı güvenlik yönetim sistemi, güvenlik kültürü, güvenlik iklimi, güvenli davranış, iş kazası

Teşekkür

Dr. Öğr. Üyesi Özge EREN’e çalışmanın istatistiksel analizlerini yapması ve makale içindeki genel katkı-larından dolayı çok teşekkür ederiz.

A Research in the Pharmateutical Industry Effects of Safety Culture Dimensions on Safe Behavior Perceptions

Öz

One of the main reasons of accidents is unsafe behavior of the employees. Therefore safe behaviors will act a major role on reducing accidents. The research aims to determine safety culture and safe behavior levels of the employees in a pharmaceutical company and to evaluate its effects of safety culture on safe behavior. These determinations enable to establish a behavior-based safety management system in production areas. The study was conducted with a survey on working 610 employees in 3 different Tekirdağ and Kocaeli facilities of a pharmaceutical firm. 61.14% of the employees respond that the main reason of accidents are unsafe behaviors. Additionally, it has been observed that the safety culture is composed of the title of three different factors which are the management's sustainable safety support, work area and environment and safety awareness. According to the result, work place-environment and safety awareness which are the safety culture items are the most explanatory as safety culture factors. Also the
most important factor affecting safe behavior is safety compliance and the effect of three important safety culture factors on safety compliance is around 39%. It has been found there is no a relation in between perception of fatalism and any factors at the 95% significance level. This showed us that the factor explaining perception of fatalism cannot be used for regression analysis. According to the result, safe behaviors of employees should be transformed into habits within scope of safety compliance in order to increase safe behaviors.

Anahtar Kelimeler

Work Accident, Safety Culture, Safety Climate, Safe Behavior, Behavior-Based Safety Management System

Kaynakça

• Arpat, B. (2015). İş Güvenliği Kültürünün İş Kazalarına Etkileri: Metal Sektörü – Denizli İli Örneği. Dok-tora Tezi. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Aytaç, S., Özok, A.F. (2015). Metal Endüstrisinde Çalışan Kadın İşçiler Arasında Algılanan Risk Faktör-leri. Süleyman Demirel Üniversitesi Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi 3(3), ÖS:Ergonomi, 141-148. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/jesd/issue/20874/224011
• Can, M., Hüseyinli, N. (2017). Çalışma Hayatında İş Sağlığı ve Güvenliği Kültürü ve Otel Çalışanlarının Güvenli Davranışlarının İncelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1397-1420. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunisosbil/issue/34383/380936
• Chen, D., Tian, H. (2012). Behavior Based Safety for Accidents Prevention and Positive Study in China Construction Project. Procedia Engineering, 43 (2012), 528–534. https://doi.org/10.1016/j.proeng.2012.08.092
• Choudhry, R.M.; D. Fang ve S. Mohamed, (2007). The nature of safety culture: A survey of the state-of-the-art, Safety Science, 45 (2007), 993–1012. https://doi.org/10.1016/j.ssci.2006.09.003 Cooper, D. (2010). Safety leadership: application in construction site. Supplemento A, Psicologia. 32, 18-23. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/44644851_Safety_leadership_Application_in_construction_site
• Cooper, D., Farmery, K., Johnson, M., Harper, C., Clarke, F.L., Holton, P., Wilson, S., Rayson, P., Ben-ce, H. (2005). Changing personnel behavior to promote quality care practices in an intensive care unit. Therapeutics and Clinical Risk Management. 2005: 1 (4), 321– 332. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/5490964_Changing_personnel_behavior_to_promote_quality_care_practices_in_an_intensive_care_unit
• Cox, S. J. ve A.J. Cheyne (2000). Assesing Safety Culture in Offshore Environments. Safety Science. 34, 111-129. https://doi.org/10.1016/S0925- 7535(00)00009-6
• Demirbilek, T. (2005). İş Güvenliği Kültürü. İzmir: Legal Yayıncılık. Erişim adresi: https://www.kitapyurdu.com/kitap/is-guvenligi-kulturu/76668.html
• Demirbilek, T. ve Özgür, A. Ö. (2015). İş Güvenliğinde Takım Yönetimi. Süleyman Demirel Üniversitesi Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, Ergonomi Sayısı, 3(3), 275-284. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/jesd/issue/20874/224038
• Dursun, S. (2012). İş Güvenliği Kültürü. İstanbul: Beta Yayıncılık. Erişim adresi: https://www.betayayincilik.com/is-guvenligi-kulturu-p-559
• Dursun, S. (2013). İş Güvenliği Kültürünün Çalışanların Güvenli Davranışları Üzerine Etkisi. Sosyal Gü-venlik Dergisi. Cilt 3, Sayı 2, 61-75. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/282932
• Dursun, S., Keser, A. (2014). İş Güvenliği Farkındalığı ve İş Güvenliği Davranışları Arasındaki İlişkilerin Araştırılması: Uygulamalı Bir Araştırma. Çalışma İlişkileri Dergisi. Cilt 5, Sayı 2, 1-9. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/308057
• Fung, I.W.H., C.M. Tam, C.F.K. Tung, A.S.K. Man (2005), Safety Cultural Divergences Among Mana-gement, Supervisory and Worker Groups in Hong Kong Construction Industry. International Journal of Project Management. 23, 504-512. https://doi.org/10.1016/j.ijproman.2005.03.009
• Geller E.S., Williams J.H., (2001). Keys to behavior based safety from safety performance solutions. ABC Consulting. 1-435. Erişim adresi: https://books.google.com.tr/books?id=a-FK9pfec-8C&printsec=frontcover&hl=tr&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false
• Gharibi, V., S. B. Mortazavi, A.J. Jafari , J. Malakouti, M. Bagheri ve H. Abadi (2016). The Relationship between Workers’ Attitude Towards Safety and Occupational Accidents Experience. International Jo-urnal Of Occupational Hygiene. 145-150. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/317368881_The_Relationship_between_Workers'_Attitude_towards_Safety_and_Occupational_Accidents_Experience
• Griffin, M., ve A. Neal (2000). Perceptions of Safety at Work: A Framework For Linking Safety Climate to Safety Performance, Knowledge, and Motivation. Journal of Occupational Health Psychology. 5 (3), 347-358. https://doi.org/10.1037/1076-8998.5.3.347
• Havold, J. I. ve E. Nesset (2011). Safety Attitudes and Safety Ambivalence Among Officers From the Philippines and Norway. Safety Science. 15, 1-15. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/266051028
• Heinrich, H.W. (1941). Industrial Accident Prevention, A Scientific Approach. New York & London : McGraw-Hill Book Company, Inc. Erişim adresi: https://www.cabdirect.org/cabdirect/abstract/19432701767
• Hoşten, G., Dalbay, N. (2021). İş Sağlığı ve Güvenliğinde Güvenlik İkliminin Belirlenmesinde Kadercilik Algısının Rolü: Kimya Bölümü Öğrencileri Üzerine Bir Uygulama. Journal of Advanced Research in Natural and Applied Sciences Open Access. Cilt 7, Sayı 4, 609-620. https://doi.org/10.28979/jarnas.929987
• International Nuclear Safety Advisory Group (1991). Safety Culture. International Atomic Energy Agency, Vienna. 75-INSAG-4, 1-31. Erişim adresi: https://www-pub.iaea.org/mtcd/publications/pdf/pub882_web.pdf
• https://www.ilo.org/global/topics/safety-and-health-at-work/lang--en/index.htmm (Erişim Tarihi: 09.01.2022)
• Jebb, S. (2015). Reducing Workplace Safety Incidents: Bridging The Gap Between Safety Culture Theory And Practice. Institute of Health and Biomedical. Innovation Faculty of Health Queensland University of Technology. Erişim adresi: https://eprints.qut.edu.au/81626/1/Sarah_Jebb_Thesis.pdf
• Kaila, H. L. (2011). Organizational cases on behaviour-based safety (BBS) in India. The International Journal of Human Resource Management. 22:10, 2135–2146. https://doi.org/10.1080/09585192.2011.580180
• Karadal, H., Merdan, E., Abubakar, M. (2019). Güvenlik İklimi ve Güvenlik Kültürünün İşyeri Yaralan-maları Üzerine Etkisinde Güvenlik Davranışlarının Aracılık Rolü: Döküm Sanayinde Bir Araştırma. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 7(6), 341-351. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/884508
• Kennedy, R., Kirwan, B. (1998). Development of a Hazard and Operability-based method for identifying safety management vulnerabilities in high risk systems. Safety Science. 30, 249-274. https://doi.org/10.1016/S0925-7535(98)00025-3 Lee, T. (1998), “Assessment of Safety Culture at a Nuclear Reprocessing Plant”,Work and Stress, 12, 217-237. https://doi.org/10.1080/02678379808256863
• Lin, S.H., W.J. Tang, J.Y. Miao, Z.M. Wang ve P.X. Wang (2008). Safety Climate Measurement At Workplace In China: A Validity and Reliability Assessment”. Safety Science. 46, 1037-1046. https://doi.org/10.1016/j.ssci.2007.05.001
• Muniz, B.F., Peon, J.M.M., Ordas, C.J.V. (2007), Safety Culture: Analysis of the Causal Relationships Between its Key Dimensions. Journal of Safety Research. 38, 627-641. https://doi.org/10.1016/j.jsr.2007.09.001
• Nam, D. (2019). İş Güvenliği Kültürü Ve Güvenli Davranış Arasındaki İlişki: Gemi İnşa Sanayinde Bir Araştırma. Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çalışma Ekonomisi Ve Endüstri İlişkileri Enstitü Bilim Dalı, Doktora Tezi. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Nişancı, Z.N,; Kaymak Demirören, J., (2020). Davranış Odaklı İş Güvenliği Uygulamalarının İş Güvenliği Kültürüne Etkisi. Journal of Yasar University, Special Issue on 3rd International EUREFE Congress. 21-39. https://doi.org/10.19168/jyasar.653821. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/jyasar/issue/52606/653821
• Neal, A. ve Griffin, M. A. (2002). Safety Climate and Safety Behaviour. Avustralian Journal of Manage-ment. 27. Special, 67-75. https://doi.org/10.1177/031289620202701S08
• Neal, A., M.A. Griffin ve P.M. Hart (2000). The Impact of Organizational Climate on Safety Climate and Individual Behavior. Safety Science. 34, 99-109. https://doi.org/10.1016/S0925-7535(00)00008-4
• Ocaktan, M.E. (2009). Bir Otomotiv Fabrikasında Güvenlik Kültürünün Değerlendirilmesi. Ankara Üni-versitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Ruiu, G. (2012). Is fatalism a cultural belief? An empirical analysis on the origin of fatalist tendencies. Munich Personal RePEc Archive, MPRA Paper No. 41705. Erişim adresi: https://mpra.ub.unimuenchen.de/41705/
• Rundmo, T. ve A. R. Hale (2003). Managers’ Attitudes Towards Safety and Accident Prevention. Safety Science. 41, 557–574. https://doi.org/10.1016/S0925-7535(01)00091-1
• SGK 2020, 2020 YILLIK BÖLÜM 3-1 İş Kazası ve Meslek Hastalığı İstatistikleri (4a).xlsx, 2020 YILLIK BÖLÜM 3-2 İş Kazası ve Meslek Hastalığı İstatistikleri (4b).xlsx”. Erişim adresi: http://eski.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/kurumsal/istatistik/sgk_istatistik_yilliklari .
• Smith, A. P. ve E. J. K. Wadsworth (2009). Safety Culture Advice and Performance. IOSH Research Report. Cardiff University. Erişim adresi: https://iosh.com/media/1547/safety-culture-advice-and-performance-full-research-report.pdf
• Sorensen, J.N. (2002). Safety culture: a survey of the state-of-the-art. Reliability Engineering and System Safety. 76 (2002), 189-204. https://doi.org/10.1016/j.ssci.2006.09.003
• Tabachnick, B. G., Fidell, L. S., & Ullman, J. B. (2007). Using multivariate statistics. Boston, MA: Pear-son. 5, 481-498. Erişim adresi: https://psycnet.apa.org/record/2006-03883-000
• Terry M. (2003). The Value-Based Safety Process, Improving Your Safety Culture With Behavior-Based Safety. A. John Wiley&Sons, Inc., Publication. Erişim adresi: https://www.worldcat.org/title/value-based-safety-process-improving-your-safety-culture-with-behavior-based-safety/oclc/52858441
• Vredenburgh, A. G. (2002). Organizational Safety: Which Management Practices Are Most Effective in Reducing Employee İnjury Rates?. Journal of Safety Research. 33 (2), 259-276. https://doi.org/10.1016/S0022-4375(02)00016-6
• Yıldız, S. ve Yılmaz, M. (2017). Türk inşaat sektöründe çalışanların güvenlik kültürü düzeyinin ve güven-lik performansı ile ilişkisinin incelenmesi. Politeknik Dergisi, 20 (1), 137-149. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/467134
• Yin, W. W., X. Wu, H. P. Ci, S. Q. Qin ve J. L. Li (2017). Demographic Variables in Coal Miners’ Sa-fety Attitude. IOP Conference Series: Earth and Environmental Science. 59 (2017), 1-8. https://doi.org/10.1088/1755-1315/59/1/012030
• Zohar, D. (1980). Safety climate in industrial organizations: theoretical and applied implications. Journal of Applied Psychology. 65, 96–102. https://doi.org/10.1037/0021-9010.65.1.96