Rituals and traditions in Diyarbakir, Mardin, Bitlis pottery

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 1, 39 - 48, 15.02.2021

Evren Daşdağ

https://doi.org/10.31566/arts.4.1.04

Öz

The purpose of this research is to reveal the relationship between pottery and traditions in three cities, Diyarbakir, Mardin and Bitlis, located in the East and South East of Turkey. The study was conducted through site visits and interviews. Based on the folk traditional beliefs that the history of pottery dates back to the Prophet Noah. In line with this belief, pottery houses are regarded as prestigious in tradition and rituals. In this study, it was found that pottery is considered as part of the local traditions, especially for weddings, funerals and religious holidays, as a symbol of prosperity and charity. In conclusion it is determined that pottery is linked to traditions and rituals.

Anahtar Kelimeler

Pottery, Anatolia, Tradition, Rituals, Beliefs

Diyarbakır, Mardin, Bitlis çömlekçiliğinde söylence ve gelenekler

Öz

Bu araştırmanın amacı; Anadolu’nun Güneydoğu bölgesinde yer alan Diyarbakır, Mardin ve Doğu bölgesinde yer alan Bitlis illerinde söylence (efsane), gelenekler ile çömlekler arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktır. Bu amaçla, yukarıda sözü edilen illere farklı zaman dilimlerinde ziyaretlere gidilmiş, ilgili kişilerle görüşmeler yapılmıştır. Bu bağlamda halk arasında çömlekçiliğin geçmişinin Nuh peygambere dayandığı inancı tespit edilmiştir. Bu inanç doğrultusunda çömlek hanelerin gelenekler açısından itibarlı sayıldığı görülmüştür. Araştırmada yöre illerinde özellikle düğün, vefat ve dini bayramlarda çömleklerin, iyi dileklerde bulunma ve hayır amacıyla, geleneklerin içinde yer aldığı tespit edilmiştir. Sonuç olarak, çömlekler, gelenekler ve söylenceler arasında bir bağ olduğu anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Gelenek, Söylence, İnanış, Çömlek, Anadolu

Kaynakça

• BEYSANOĞLU, Ş. (1992). Kültürümüzde Diyarbakır. Ankara: San Matbaası.
• • BİTLİS YILLIĞI (1967). Bitlis Valiliği Yayını, Bitlis.
• • DAŞDAĞ, E. (2000). Geleneksel Diyarbakır Çömlekçiliğinden Evrensel Seramiğe. 1. Uluslararası Türk Dünyası Kültür ve Sanat Sempozyumu, 07-09 Nisan 2000, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta, 115-118.
• • DAŞDAĞ, E. (2001). Diyarbakır Çömlekçiliği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi.
• • DAŞDAĞ, E. (2013a). The Traditional Mardin Pottery. Ceramics Technical, 37, 80-85.
• • DAŞDAĞ, E. (2013b). Diyarbakır Geleneksel El Sanatları. Cilt II. Ed: K. Haspolat, F.E. Daşdağ. “Toprak İşleri Bölümü”, Ankara: Diyarbakır Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Yayınları, 5, Korza Yayıncılık, 261-290.
• • DAŞDAĞ, E. (2018). Diyarbakır Geleneksel Çömlekçiliği ve Diyarbakır Atölyelerinin Son Örneği. Tasarım ve Koruma. Ed: Dağtekin E. E., Halifeoğlu F. M., Oğuz G. P., Özyılmaz H. İstanbul: Birsen Yayınevi, 195-206.
• • GÜNER, G. (1988). Anadolu’da Yaşamakta Olan İlkel Çömlekçilik. İstanbul: Ak Yayınları.
• • KÖKSAL, H. (1996). Türk Düğünlerinde «Saçı» Geleneği, Buna Bağlı Ritler Pratikler. Bilig Dergisi,1, 75-81.
• • ÖLMEZ, Ö. (2008). Türk Folklorunda Ölüm Üzerine Sosyolojik Bir Çalışma, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi.
• • ÖRNEK, S. V. (1971). Anadolu Folklorunda Ölüm. Ankara Üniversitesi Dil Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• • ROUX, J. P. (1999). Altay Türklerinde Ölüm. İstanbul: Kabalcı Yayınevi
• • ŞİŞMAN, B. Gelenek Görenek ve İnançlar (online) 9. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi. T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü. file:///C:/Users/ASUS/ Downloads/ CagdasKentinDugunAlgisiveDugun OrganizasyonSirketler_ 20190315161810135%20(1).pdf (Erişim Tarihi:18 Ocak 2021).
• • ÜNAL, S. (1996). Diyarbakır’da Unutulmaya Yüz Tutmuş Bir Sanat: Çömlekçilik, Arkitekt, 4, 94-97.
• • BALCI, C. (2020). 1956 doğumlu. Emekli bankacı, Mardin.
• • BALIKÇI, R. (2000). 1935 doğumlu. Çömlek Ustası, Şehitlik, Diyarbakır.
• • DENİZ, Z. (2019). 1950 doğumlu. Çömlek ustası. Kavakbaşı, Mutki, Bitlis.
• • DİNÇ, M. (2020). 1980 doğumlu. Kütüphane Müdürü. İstanbul Medeniyet Üniversitesi. İstanbul.
• • DİNÇ, Ş. (2020). 1950 doğumlu. Kavakbaşı, Mutki, Bitlis.
• • KAYNAKA, Ş. (2013). 1940 doğumlu. Çömlek Ustası, Mardin.
• • KORKUTATA, M. (2021). 1972 doğumlu. Kınalı Eller Kadın Derneği Başkanı, Diyarbakır.
• • KUBAT, N. (2020). 1948 doğumlu. Ev hanımı, Diyarbakır.
• • ÖZABAY, C. (2019). 1981 doğumlu. Çömlek ustasının oğlu. Kavakbaşı, Mutki, Bitlis.
• • ÖZABAY, S. (2019). 1990 doğumlu. Çömlek ustası. Kavakbaşı, Mutki, Bitlis. • TEKİN, A. (2000). 1945 doğumlu. Çömlek Ustası,. Mardin Kapı, Diyarbakır.
• • TOPALOĞLU, N. (2000). 1947 doğumlu. Çömlek Ustası Ahmet Topaloğlu’nun oğlu, Diyarbakır.
• • ÖZKAN, F. (2020). 1950 doğumlu. Memduh DİNÇ’in kayınpederi. Kayabaşı mah. Kavakbaşı. Mutki, Bitlis.
• • YILDIZ, K. P. (2020). 1951 doğumlu. Ev hanımı. Mardin.
• • https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/bitlis/kulturatlasi/ evlenme-gelenekleri768531)
• • Resim 3, https://www.iha.com.tr/bitlis-haberleri/ahlattakurumlar- arasi-voleybol-turnuvasi-sona-erdi-2301030/ (erişim tarihi: 24 Ocak 2021)
• • Resim 4, https://bilimdili.com/toplum/yasam/fotograflardamogolistan- saman-rituelleri/ (erişim tarihi: 24 Ocak 2021)
• • Resim 6 b, GÜNER, G., 1988. Anadolu’da Yaşamakta Olan İlkel Çömlekçilik, Ak Yayınları, 56, İstanbul.
• • Resim 8, https://diyarbakirhafizasi.org/gelinle-damat-olmaninkadim- hikayesi/ (erişim tarihi: 24 Ocak 2021)
• • Resim 9. http://mardinhaber.com.tr/haber-mardin-yoresievlenme- adetleri-7313.html (erişim tarihi: 24 Ocak 2021)