İnsansız Hava Araçları Alanında Finansal Kiralama ve Satış Yöntemleri: Türkiye’ye Yönelik Çözüm Önerisi

Yıl 2024, , 1 - 21, 29.02.2024

Serdar Bal

https://doi.org/10.52995/jass.1323952

Öz

Alan yazında son zamanlarda önemli bir konu olarak yer edinmeye başlayan İnsansız hava araçları (İha) ve sistemleri, çeşitli şekillerde incelenmiştir. Çoğu çalışma, teknik konular üzerine yoğunlaşırken, kimileri de yasal çerçeve bağlamında konuyu incelemişlerdir. Ancak, bu araçların üretimi ve ihracatı konusunda neredeyse hiçbir çalışma yapılmamıştır. Alan yazına katkıda bulunabilmek amacıyla bu çalışma, örneklem olarak seçilen 4 büyük İHA üreticisi ülke (Türkiye, ABD, Çin ve İsrail) incelenmiştir. Araştırmanın birinci kısmını iha ve sistemleri oluşturmuştur. Sonraki kısımlarda ise, iha’lara yönelik tanımlayıcı ve açıklayıcı ifadelerden söz edilmiştir. Üçüncü kısımda ise, örneklem olarak seçilen 4 lokasyona dair iha üretim ve ihracat süreçlerini ele alan teknik ve yasal çerçeveye değinilmiştir. Söz konusu ülkelerin iha ihracatı konusunda izlemiş olduğu yöntemler açıklanmış ve nihayetinde Türkiye’ye yönelik çözüm önerilerinde bulunulmuştur. Bu bağlamda, direkt satışlar ve kiralama yöntemlerine ilaveten yatırım ortaklığı, lisans adı altında üretim, ülke finans kuruluşlarından kredi imkanıyla satış, çeşitli platformlar aracılığı ile ödeme yöntemleri, siyasi birtakım amaçlar doğrultusunda hibeler ve satış sonrası destek hizmetler gibi niyetlerle satışlar gerçekleştirilmiştir. Bu manada, Türkiye’de, iha ihracatına yönelik direkt satış yöntemi ve lisans adı altında üretim söz konusu olmuştur. Araştırmaya yön veren ve nihai sonuca ulaşmamızı sağlayan veriler, ülkelerin resmi sitelerinden ve medyaya beyan edilen demeçlerden elde edilmiştir. Araştırma neticesinde Türkiye’nin, İHA ihracatına, diğer finansal yöntemlerin de dahil etmesiyle hedef kitlesini daha da artıracağı ve dünyadaki pazardan daha fazla pay alabileceği ön görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

İnsansız Hava aracı, İnsansız Hava Aracı Sistemi, Türkiye., Unmanned Aerial Vehicle, Unmanned Aerial Vehicle System, Turkey.

Financial Leasing and Sales Methods in the Field of Unmanned Aerial Vehicles: A Solution Proposal for Turkey

Öz

Kaynakça

• Akgüç, Ö. (1998). Finansal Yönetim. İstanbul: Avcıol Basım Yayın, Muhasebe Enstitüsü Yayın No:65,
• Amerika Dış İşleri Bakanlığı- Siyasi-Askeri İşler Bürosu- İnsansız Hava Sistemlerinin İhracatına İlişkin ABD Politikası. https://2017-2021.state.gov/u-s-policy-on-the-export-of-unmanned-aerial-systems-2/index.html. Erişim Tarihi: 15.04.2023.
• Arie Egozi, Air Warfare, Global, ‘Israeli Industry Pushing Jerusalem to Drop MTCR Drone Export Restrictions’. https://breakingdefense.com/2021/09/israeli-industry-pushing-jerusalem-to-drop-mtcr-drone-export-restrictions/. 27.09.2021. Erişim Tarihi: 06.05.2023.
• Arie Egozi, ‘Israel to Form New Export Policy, Demand for Combat Proven Israeli UAVs Gains Momentum’. https://raksha-anirveda.com/israel-to-form-new-export-policy-demand-for-combat-proven-israeli-uavs-gains-momentum/. 15.08.2022. Erişim Tarihi: 06.05.2023.
• Armedforces.eu, ‘Countries by UCAV (combat drones)’. https://armedforces.eu/air_forces/ranking_drones. Bt. Erişim Tarihi: 07.05.2023.
• Battal, Ü. (2002). Havayolu Taşımacılığında Finans ve Finansman Kaynakları. Doktora Tezi. Eskişehir.
• Bauk, S., Kapidani, N., Sousa, L. (2020). Advantages and Dısadvantages of Some Unmanned Aerıal Vehıcles Deployed in Marıtıme Surveıllance, Universitat Politècnica de Catalunya. Departament de Ciència i Enginyeria Nàutiques.
• Baykar, (2021).Bayraktar Kızılelma, https://baykartech.com/tr/uav/bayraktar-kizilelma/. 20.07.2021. Erişim Tarihi: 13.05.2023.
• Baykar, İHA. https://baykartech.com/tr/ . Erişim Tarihi: 13.05.2023.
• Cerna, I., Krekova, E. (2019). The UAVs in Internatıonal Trade and Logıstıcs – New Challenges and Regulatıon. Současná Evropa. 24.1
• China Armed forces. https://armedforces.eu/China. Bt. Erişim Tarihi:07.05.2023. China Power, ‘Drone Transfers Data’, https://chinapower.csis.org/data/sipri-drones-transfer-data/. Bt. Erişim Tarihi: 07.05.2023.
• Commercial Drone Market, vantagemarketresearch.com/industry-report/commercial-drone-market-1823. 13.08.2022. Erişim Tarihi: 07.05.2023.
• Dobbing, M., Cole, C. Drone Wars UK, (2014). Peace House, 19 Paradise Street.
• Erdil, B. (2021). İnsansız Hava Araçlarının Kullanım Alanları ile Bu Araçların Türkiye’nin Yurtdışı Operasyonlarındaki Yeri ve Önemi. Bölgesel Araştırmalar Dergisi.
• Federal Register, Export Control Measures Under the Export Administration Regulations (EAR) To Address Iranian Unmanned Aerial Vehicles (UAVs) and Their Use by the Russian Federation against Ukraine, https://www.federalregister.gov/documents/2023/02/27/2023-03930/export-control-measures-under-the-export-administration-regulations-ear-to-address-iranian-unmanned. Erişim Tarihi: 27.02.2023.
• Gilles Albeaino, Masoud Gheisari, Bryan W. Franz. (2019). A Systematıc Revıew of Unmanned Aerıal Vehıcle Applıcatıon Areas and Technologıes in the Aec Domaın, ITcon Vol. 24 (2019), Albeaino et al., pg. 385.
• Grand Wiev Research. https://www.grandviewresearch.com/industry-analysis/global-commercial-drones-market. 15.06.2022. Erişim Tarihi: 07.05.2023.
• ICAO. (2011). Unmanned Aircraft Systems (UAS), Cir. 328, AN/190, 2011.
• ICAO.(2015). https://www4.icao.int/demo/pdf/rpas/10019_cons_en%20-%20Secured.pdf. 2015. Erişim Tarihi:03.03.2023.
• Israel Armed forces. https://armedforces.eu/Israel. Bt. Erişim Tarihi:07.05.2023.
• Kabadayı, A., Uysal, M. (2019). Extractıon of Buıldıngs From Data Obtaıned by Unmanned Aerıal Vehıcle, Türkiye İnsansız Hava Araçları Dergisi.
• Karaağaç, Cengiz, “İHA Sistemleri Yol Haritası-Geleceğin Hava Kuvvetleri 2016-2050”, STM Mühendislik Danışmanlık, https://www.stm.com.tr. Erişim Tarihi: 21.03.2021.
• M5, Türk SİHA’larının Gelişim Serüveni, https://m5dergi.com/savunma-haberleri/turk-sihalarinin-gelisim-seruveni-3/. 03.09.2021.Erişim Tarihi:07.05.2023.
• Mohammad Al-Kassım, Trusted Mideast News, With Successes in Ukraine, Turkey Making Huge Strides in Global Drone Industry, https://themedialine.org/by-region/with-successes-in-ukraine-turkey-making-huge-strides-in-global-drone-industry/#:~:text=In%20the%20last%20few%20years,use%2C%20and%20export%20armed%20drones. 25.02.2023. Erişim Tarihi: 26.04.2023.
• Morrell, Peter S. (1997).Airline Finance. London: Ashgate Publishing Limited.
• NATO Joint Air Power Competence Center (JAPPC), “Strategic Concept of Employment for Unmanned Aircraft Systems in NATO”. 04 Ocak 2010.
• Pakkan, B. ve Ermiş, M. (2010). “İnsansız Hava Araçlarının Genetik Algoritma Yöntemiyle Çoklu Hedeflere Planlanması”, Havacılık ve Uzay Teknolojileri Dergisi, 4.(3), 2009, s.78.
• Ranking of Drones, https://armedforces.eu/air_forces/ranking_drones4. Bt. Erişim Tarihi:07.05.2023. Robert Murphy, Export Credit Agency Support, Aircraft Financing. Ed.: Andrew Littlejohns and Stephen McGairl (London: Euromoney Publications, 1998), s. 47.
• Sanal Savunma, İlk Yerli İnsansız Hava Aracı | İlk İHA, https://www.sanalsavunma.com/ilk-yerli-insansiz-hava-araci-ilk-iha/. Bt. Erişim Tarihi: 13.05.2023.
• Savunma Sanayi Müsteşarlığı, “Türkiye İHA Sistemleri Yol Haritası 2011-2030”, http://www.ssm.gov.tr/_ layouts/images/iha_ekatalog_web/files/assets/seo/toc.html. s. 26. Erişim Tarihi: 22.03.2021.
• SHGM. (2019). İnsansız Hava Aracı Sistemlerinin Tescil, Operasyon, Seyrüsefer, Bakım ve Uçuşa Elverişlilik Usul ve Esaslarına İlişkin Talimat (SHT-İHA).
• Sevil, G.(1997). İşletme Finansmanı. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayın No:780.
• Stockholm Internatıonal Peace Research Instıtute- SIPRI Arms Transfers Database op. Cit. https://armstrade.sipri.org/armstrade/page/trade_register.php. 2023. Erişim Tarihi: 25.02.2023.
• Stockholm Internatıonal Peace Research Instıtute- SIPRI Arms Transfers Database op. Cit. https://armstrade.sipri.org/armstrade/page/trade_register.php. 2023. Erişim Tarihi: 25.02.2023.
• Therese S.(2012). Unmanned Aircraft Systems for Civilian Missions, BIGS Policy Paper No.1, Potsdam, February 2012, s. 7.
• ThinkTech STM Future Technology Institute, Geleceğin Hava Kuvvetleri: 2016 – 2050 Sektör Değerlendirme Raporu. (2016). Syf,17.
• ‘Turkey Armed forces’.https://armedforces.eu/Turkey. Bt. Erişim Tarihi:07.05.2023. Türk Hava Kurumu, İHA, https://www.thk.org.tr/iha#:~:text=TSK'da%20kullan%C4%B1lan%20ilk%20%C4%B0HA,projesi%20Mart%201990%20tarihinde%20ba%C5%9Flat%C4%B1lm%C4%B1%C5%9Ft%C4%B1r. Erişim Tarihi: 13.05.2023.
• Türk Havacılık Uzay Sanayi, İHA. https://www.tusas.com/urunler/iha. Erişim Tarihi: 13.05.2023.
• Tony Osborne ve Graham Warvick, (2019). U.S., Israel and China Dominate Growing Military UAS Export Market, https://aviationweek.com/defense-space/chinas-armed-drone-exports-some-hits-some-misses. Erişim Tarihi: 06.05.2023.
• Tony Osborne ve Graham Warvick (2019). China's Armed Drone Exports: Some Hits, Some Misses, https://aviationweek.com/defense-space/chinas-armed-drone-exports-some-hits-some-misses. 2019. Erişim Tarihi: 06.05.2023.
• TRT Haber, Bayraktar TB2 24 ülkeye ihraç ediliyor. https://www.trthaber.com/haber/ekonomi/bayraktar-tb2-24-ulkeye-ihrac-ediliyor-705530.html#:~:text=T%C3%BCrk%20savunma%20sanayisinin%20insans%C4%B1z%20hava,pay%C4%B1%20y%C3%BCzde%2098'e%20ula%C5%9Ft%C4%B1. 01.09.2022. Erişim Tarihi: 24.04.2023.
• United Kingdom DoD, “Joint Doctrine 2/11 The UK Approach to Unmanned Aircraft Systems”, (2011). United States Armed forces, https://armedforces.eu/USA. Bt. Erişim Tarihi:07.05.2023.
• US Department of State, https://www.state.gov/remarks-and-releases-bureau-of-international-security-and-nonproliferation/missile-technology-control-regime-mtcr-frequently-asked-questions/. Erişim Tarihi: 13.04.2023.
• US Department of State, Missile Technology Control Regime (MTCR) Frequently Asked Questions, Bureau Of Internatıonal Securıty And Nonprolıferatıon, https://www.state.gov/remarks-and-releases-bureau-of-international-security-and-nonproliferation/missile-technology-control-regime-mtcr-frequently-asked-questions/. Erişim Tarihi: 13.04.2023.
• Wells, Alexander T. and Chadbourne, Bruce. D.(1992).Introduction to Aviation Insurance and Risk Management. Malabar/Florida: Krieger Publishing Company.
• Wikipedia, Missile Technology Control Regime, https://en.wikipedia.org/wiki/Missile_Technology_Control_Regime. Erişim Tarihi: 15.05.2023.
• Yuval Azulai, ‘Defense Ministry seeks to expand Israel's arms exports’ https://en.globes.co.il/en/article-defense-ministry-seeks-to-expand-israels-arms-exports-1001308636. 26.11.2019. Erişim Tarihi: 06.05.2023.