Gerçekleşmeyen Bir Amerikan Rüyası: Chester Projesi

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 2, 41 - 73, 14.06.2024

Yeter Mengeş

Öz

On yıllarca süren savaşlar sonucunda tüm maddi kaynaklarını büyük ölçüde tüketerek dağılan Osmanlı İmparatorluğu sonrasında Mustafa Kemal Paşa önderliğinde Anadolu topraklarında verilen Kurtuluş Savaşı sonucunda kurulmakta olan genç Türkiye devleti kalkınma ve çağdaşlaşma için stratejik yatırımlar ve bunun için yeni kaynaklara ihtiyaç duymaktadır.
Lozan Barış Konferansı’nda karşı karşıya bulunduğu Batılı devletler tarafından kurulan kurtlar sofrasında yalnız kalmanın sıkıntılarını yaşayan Genç Türkiye, Anadolu üzerinde diğer emperyalist devletler gibi emelleri olmadığı değerlendirilen ABD hükûmetinin desteği ile Anadolu ve Mezopotamya’da gerçekleştirilecek Chester demiryolu yapımı ve maden işletilmesi projesine sıcak bakmaktadır. Türk hükûmeti hem bu projenin sağlayacağı politik ortam sayesinde Lozan Barış Konferansı’nda Batılı emperyalist devletler karşısında siyasal denge sağlayabileceğini ve hem de ülkenin çok ihtiyaç duymakta olduğu ekonomik ve sosyal kalkınma için gereken altyapı yatırımlarını çok fazla taviz vermeden gerçekleştirebileceğini değerlendirmektedir. ABD hükûmeti ise “açık kapı” ve “fırsat eşitliği” politikası çerçevesinde ve Musul’un Türkiye toprakları dışında kalması olasılığını dikkate alarak çekimser bir yaklaşım sergilemektedir.
Bu çalışmanın amacı ABD ve İngiliz diplomatik arşiv belgeleri çerçevesinde Chester Projesi’nin tarihsel arka planına ışık tutmak ve incelenen dönemde izlenmekte olan Türk dış politikanın değerlendirilmesine katkıda bulunmaktır.

Anahtar Kelimeler

Chester, Lozan Barış Konferansı, Musul

Gerçekleşmeyen Bir Amerikan Rüyası: Chester Projesi

Öz

On yıllarca süren savaşlar sonucunda tüm maddi kaynaklarını büyük ölçüde tüketerek dağılan Osmanlı İmparatorluğu sonrasında Mustafa Kemal Paşa önderliğinde Anadolu topraklarında verilen Kurtuluş Savaşı sonucunda kurulmakta olan genç Türkiye devleti kalkınma ve çağdaşlaşma için stratejik yatırımlar ve bunun için yeni kaynaklara ihtiyaç duymaktadır.
Lozan Barış Konferansı’nda karşı karşıya bulunduğu Batılı devletler tarafından kurulan kurtlar sofrasında yalnız kalmanın sıkıntılarını yaşayan Genç Türkiye, Anadolu üzerinde diğer emperyalist devletler gibi emelleri olmadığı değerlendirilen ABD hükûmetinin desteği ile Anadolu ve Mezopotamya’da gerçekleştirilecek Chester demiryolu yapımı ve maden işletilmesi projesine sıcak bakmaktadır. Türk hükûmeti hem bu projenin sağlayacağı politik ortam sayesinde Lozan Barış Konferansı’nda Batılı emperyalist devletler karşısında siyasal denge sağlayabileceğini ve hem de ülkenin çok ihtiyaç duymakta olduğu ekonomik ve sosyal kalkınma için gereken altyapı yatırımlarını çok fazla taviz vermeden gerçekleştirebileceğini değerlendirmektedir. ABD hükûmeti ise “açık kapı” ve “fırsat eşitliği” politikası çerçevesinde ve Musul’un Türkiye toprakları dışında kalması olasılığını dikkate alarak çekimser bir yaklaşım sergilemektedir.
Bu çalışmanın amacı ABD ve İngiliz diplomatik arşiv belgeleri çerçevesinde Chester Projesi’nin tarihsel arka planına ışık tutmak ve incelenen dönemde izlenmekte olan Türk dış politikanın değerlendirilmesine katkıda bulunmaktır

Anahtar Kelimeler

Chester, Lozan Barış Konferansı, Musul, Petrol

Kaynakça

• ÖZYÜKSEL, Murat, Osmanlı İmparatorluğunda Nüfuz Mücadelesi, Anadolu ve Bağdat Demiryolları, Türkiye İş Bankası yay.,İstanbul, 2013.
• SONYEL, Salâhi R., Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, C.II, 3. Baskı, TTK yay.,Ankara, 2003.
• SOYSAL, İsmail, Türkiye’nin Siyasal Antlaşmaları, C.I, (1920-1945), 3. Baskı, TTK yay., Ankara, 2000.