Döngüsel Ekonomi Performans Ölçümü Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 209 - 234, 31.12.2022

Murat Sürmen , Meltem Ece Çokmutlu

https://doi.org/10.7596/jebm.31122022.004

Öz

Günümüz ekonomi anlayışı olan doğrusal ekonomi (al-kullan-at) modelinde kıt kaynakların büyük oranda tüketildiği ve israf edildiği görülmektedir. Bu ekonomi anlayışına alternatif bir görüş olarak ortaya atılan döngüsel ekonomi modeli ise kaynakları mümkün olduğunca uzun süre ekonomi içinde tutan, fiziksel kaynakların katma değerini koruyan, hammadde tüketimini, atığı ve değer zinciri risklerini en aza indirgemeyi amaçlayan yeni bir ekonomi modelidir. Bu çalışmada, döngüsel ekonomi modelinin ülkemizde farkındalığını ölçebilmek adına Borsa İstanbul (BIST) Sürdürülebilirlik Endeksine kote imalat işletmelerinin 2019, 2020 ve 2021 yılları için döngüsel ekonomi açıklamaları kullanılarak performans ölçülmesi amaçlanmıştır. İşletme düzeyinde belirlenen döngüsel ekonomi göstergeleri sürdürülebilirlik raporlarından İçerik Analizi yöntemi ile elde edilmiştir. Çalışmada performans ölçümü için ihtiyaç duyulan kriter ağırlıkları Entropi yöntemi ile elde edilmiş, performans sıralamaları TOPSIS yöntemi ile yapılmıştır. Her üç yılda da CCOLA işletmesi en iyi döngüsel performansa sahip olan işletme olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Döngüsel Ekonomi, İçerik Analizi, TOPSIS, Entropi, Performans Ölçümü, Circular Economy, Content Analysis TOPSIS, Entropy, Performance Measuring

A RESEARCH ON PERFORMANCE MEASUREMENT OF CIRCULAR ECONOMY

Öz

In the linear economy (take-use-dispose) model, which is today's economic understanding, it is seen that scarce resources are consumed and wasted to a large extent. The circular economy approach, which is put forward as an alternative view to this understanding of economy, is a new economy model that keeps resources in the economy as long as possible, preserves the added value of physical resources, and aims to minimize raw material consumption, waste and value chain risks. In this study, in order to measure the awareness of the circular economy model in our country, it is aimed to measure the performance of the manufacturing industry enterprises included in the BIST Sustainability Index for the years 2019, 2020 and 2021 by using circular economy explanations. Circular economy indicators determined at the enterprise level were obtained from the sustainability reports by the Content Analysis method. In the study, the criteria weights needed for performance measurement were obtained by the Entropy method, and the performance rankings were made by the TOPSIS method. In all three years, the CCOLA business was the one with the best cyclical performance.

Anahtar Kelimeler

Circular Economy, Content Analysis TOPSIS, Entropy, Performance Measuring

Kaynakça

• Akyüz, Y., Bozdoğan, T., ve Hantekin, E. (2011). Topsis Yöntemiyle Finansal Performansın Değerlendirilmesi ve Bir Uygulama, Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 13 (1), 73-92.
• Alptekin, N. ve Şıklar, E. (2015). Türk Hisse Senedi Emeklilik Yatırım Fonlarının Çok Kriterli Performans Değerlendirmesi: Topsis Metodu, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (25), 185-196.
• Aras, G., Tezcan, N. ve Kutlu Furtuna, Ö. (2016). Geleneksel Bankacılık ve Katılım Bankacılığında Kurumsal Sürdürülebilirlik Performansının Topsis Yöntemiyle Karşılaştırılması, Istanbul Management Journal, s.58-81.
• Azevedo, S., Godina, R. ve Matias, J. (2017). Proposal of a Sustainable Circular Index For Manufacturing Companies, Resources, 6(4), 63.
• Balbay, Ş., Sarıhan, A. ve Avşar, E. (2021). Dünya’da ve Türkiye’de “Döngüsel Ekonomi/Endüstriyel Sürdürülebilirlik” Yaklaşımı, Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 27, 557-569.
• Banaitė, D. ve Tamošiūnienė, R. (2016). Sustainable Development: The Circular Economy İndicators’ Selection Model, Journal of Security ve Sustainability, 6(2), 315–323.
• Corona, B., Shen, L., Reike, D., Rosales Carreon, J. ve Worrell, E. (2019). Towards Sustainable Development Through The Circular Economyda Review ve Critical Assessment On Current Circularity Metrics, Resour. Conserv. Recycl. 151, 104498.
• Döngüsel Ekonomi Rehberi, (2020). https://business4goals.org/PDF/Dongusel_Ekonomi_Rehberi.pdf Erişim Tarihi:12.09.2022.
• Elia, V., Gnoni, M.G. ve Tornese, F. (2016). Measuring Circular Economy Strategies Through Index Methods: A Critical Analysis Journal of Cleaner Production 1-11.
• Figge, L., Oebeles, K., ve Offermans, A. (2017). The Effects of Globalization on Ecological Footprints: An Emprical Analysis, Environment, Development and Sustainability, 863-876.
• Fura, B., Stec, M. ve Mis, T. (2020). Statistical Evaluation of the Level of Development of Circular Economy in European Union Member Countries, Energies, 13.
• Gedik, Y. (2020). Döngüsel Ekonomiyi Anlamak: Teorik Bir Çerçeve, Turkish Business Journal. 1(2), 13-40.
• Geisendorf, S., ve Pietrulla, F. (2018). The Circular Economy And Circular Economic Concepts- A Literature Analysis and Redefinition. Thunderbird International Business Review, 771–782.
• Kirchherr, J., Reike, D., ve Hekkert, M. (2017). Conceptualizing the Circular Economy: An Analysis of 114 Definitions. Resources, Conservation and Recycling, 221–232.
• Kristensen, H.S. ve Mosgaard, M.A. (2020). A Review Of Micro Level İndicators For A Circular Economy E Moving Away From The Three Dimensions Of Sustainability?, Journal of Cleaner Production , 243.
• Moreno, J.R., Ormazabal, M., Alvarez, M.C. ve Jaca, C. (2021). Advancing Circular Economy Performance Indicators ve Their Application in Spanish Companies, Journal of Cleaner Production ,1-10.
• Oliveira, C.T., Dantas, T.E., ve Soares, S.R. (2021). Nano and micro level circular economy indicators: Assisting decision-makers in circularity assessments, Sustainable Production and Consuption, 455-468.
• Önder, H. (2018). Sürdürülebilir Kalkınma Anlayışında Yeni Bir Kavram: Döngüsel Ekonomi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 57, 196-204.
• Reike, D., Vermeulen, W. J., ve Witjes, S. (2018). The Circular Economy: New or Refurbished as CE 3.0? Exploring Controversies in the Conceptualization of the Circular Economy through a Focus on History and Resource Value Retention Options, Resources, Conservation and Recycling, 246–264.
• Saraç, B. ve Alptekin, N. (2017). Türkiye’de İllerin Sürdürülebilir Kalkınma Göstergelerine Göre Değerlendirilmesi, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 13(1), 19-49.
• Sassanelli, C., Rosa, P., Rocca, R. ve Terzi, S. (2019). Circular Economy Performance Assessment Methods: A Systematic Literature Review, Journal of Cleaner Production, 229, 440-453.
• Sauvé, S., Bernard, S., & Sloan, P. (2016). Environmental Sciences, Sustainable Development and Circular Economy: Alternative Concepts for Trans-Disciplinary Research. Environmental Development, 48-56.
• Shemshadi, A., Shirazi, H., Toreihi, M., ve Tarokh, M. (2011). A fuzzy Vikor Method for Supplier Selection Based on Entropy Measure for Objective Weighting. Expert Systems with Applications, 12160-12167.
• Shuaib, M., Seevers, D., Zhang, X., Badurdeen, F., Rouch, K.E. ve Jawahir, I.S. (2014). Product Sustainability Index (ProdSI) A Metrics-based Framework to Evaluate the Total Life Cycle Sustainability of Manufactured Products, Journal of Industrial Ecology ,18(4), 491-507.
• Sınn, H.W. (2016). Green Paradox: ASupply Side Approach to Global Warming (M. E. Dinçer, çev). İstanbul. (2012).
• Singh, J. ve Ordonez, I. (2016). Resource Recovery From Post-Consumer Waste: Important Lessons For The Upcoming Circular Economy, Journal of Cleaner Production, 134, 342-353.
• Uygurtük, H., ve Korkmaz, T. (2012). Finansal Performansın Topsis Çok Kriterli Karar Verme Yöntemi ile Belirlenmesi: Ana Metal Sanayi İşletmeleri Üzerine Bir Uygulama, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 7(2), 95-115.
• Yan, J., ve Feng, C. (2014). Sustainable Design-Oriented Product Modularity Combined with 6R Concept: A Case Study of Rotor Laboratory Bench, Clean Technologies and Environmental Policy, 95–109.
• Yılmaz, V. (2022). Avrupa Birliği Ülkelerinin Ekonomi Performansı, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(1), 94-114.