İngiliz İdaresinde Kıbrıs Dış Ticaretinin Gelişimi ve Kıbrıs-Türkiye Arasındaki Dış Ticaretin Değişimi (1878-1922)

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 58 - 81, 30.06.2024

Sevgi Korkmaz , Sadiye Tutsak

https://doi.org/10.56668/jefr.1394215

Öz

Osmanlı Devleti, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nı kaybetti. Rusya'ya karşı Osmanlı Devleti'ni desteklemek üzere, Kıbrıs 1878'de İngiltere ile Kıbrıs Konvansiyonu imzalanarak, İngiltere'ye kiralandı. I. Dünya Savaşı'nda, İngiltere Kıbrıs'ı ilhak etti. 1923'te Lozan Barış Antlaşması ile Kıbrıs'ın İngiltere ilhakı tanındı. Çalışmanın amacı, 1878-1922 yılları arasında, Kıbrıs dış ticaretinin gelişimi ve Türkiye ile arasındaki dış ticaretteki değişimlerin belirlenebilmesidir. İlk bölümde Kıbrıs dış ticareti, ülke dağılımı, ticari ürünler; ikinci bölümde Kıbrıs-Türkiye arasındaki dış ticarete ait bilgiler verilecek ve değerlendirilecektir. Çalışmanın kaynakları; İngiliz resmi raporları ve istatistikleridir. Bu verilerin değerlendirilmesinde istatistiksel yöntemler kullanılacaktır. Çalışmanın sonucunda, 1878-1922 döneminde Kıbrıs dış ticaretinin arttığı, Kıbrıs Türkiye dış ticaretinin düştüğü belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs, Türkiye, İngiltere, Dış Ticaret

The Development of Cyprus Foreign Trade Under the British Rule and The Change in Foreign Trade Between Cyprus and Turkey (1878-1922)

Öz

The Ottoman Empire lost the Ottoman-Russian War of 1877-1878. In order to support the Ottoman Empire against Russia, Cyprus was leased to England by signing the Cyprus Convention with England in 1878. In World War I, Britain annexed Cyprus. In 1923, the British annexation of Cyprus was recognized with the Lausanne Peace Treaty. The purpose of the study is to determine the development of Cyprus' foreign trade and the changes in its foreign trade with Turkey between 1878 and 1922. In the first part, Cyprus foreign trade, country distribution, commercial products; In the second part, information about the foreign trade between Cyprus and Türkiye will be given and evaluated. Sources of the study; British official reports and statistics. Statistical methods will be used to evaluate this data. As a result of the study, it was found that Cyprus foreign trade increased in the period 1878-1922; It has been determined that Cyprus-Türkiye foreign trade has decreased.

Anahtar Kelimeler

Cyprus, Turkey, England, Foreign Trade

Kaynakça

• Akalın, D. (2011). Süveyş Kanalı (Açılışı ve Osmanlı Devleti'ne etkisi 1854-1882) (Yayımlanmamış doktora tezi). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Armaoğlu, F. (1999). 19. Yüzyıl siyasi tarihi (1789–1914) (2.bs.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• British House of Commons Parliamentary Papers. (1878). Reports from Her Majesty's Consuls on the Manufactures, Commerce, & c., of Their Consular Districts Part IV (Trade Reports, C.2088, Commercial. No. 18) London: Her Majesty's Stationery Office.
• British House of Commons Parliamentary Papers. (1880). Cyprus No. 2. London: Her Majesty's Stationery Office.
• British House of Commons Parliamentary Papers. (1888). Cyprus (C.5251). London: Her Majesty's Stationery Office.
• Çelik, C. (2012). İngiliz yönetiminde Kıbrıs'ın idari ve sosyal durumu (1878-1914) (Yayımlanmamış doktora tezi). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Çevikel, N. (1999). XVIII. yüzyılın ikinci yarısında Kıbrıs'ın siyasi, idari, toplumsal ve ekonomik şartları (Yayınlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Çoruh, H. (2008). II. Mahmud döneminde Kıbrıs'ın idari, iktisadi ve ictimai yapısı (1808-1839) (Yayınlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• Dinç, G. (2010). Osmanlı yönetiminde Kıbrıs (1800-1839) (Yayınlanmamış doktora tezi). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Eldem, V. (1994). Osmanlı imparatorluğu'nun iktisadi şartları hakkında bir tetkik. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• The Cyprus Gazette. (1914a, 5 November). Extraordinary. The Cyprus Gazette. No.1136.
• The Cyprus Gazette. (1914b, 3 December). Extraordinary. The Cyprus Gazette. No. 1142.
• The Cyprus Gazette. (1915a, 15 January). Trading with enemy. The Cyprus Gazette. No.1148
• The Cyprus Gazette. (1915b, 8 February). Extraordinary. The Cyprus Gazette. No.1153.
• The Cyprus Gazette. (1915c, 31 March). Extraordinary. The Cyprus Gazette. No.1162.
• The Cyprus Gazette. (1915d, 19 April). Extraordinary. The Cyprus Gazette. No.1164.
• The Cyprus Gazette. (1915e, 27 October). Extraordinary. The Cyprus Gazette. No.1197.
• The Cyprus Gazette. (1915f, 12 November). Extraordinary. The Cyprus Gazette. No.1200.
• The Cyprus Gazette. (1917, 26 May). Extraordinary. The Cyprus Gazette. No.1283.
• The Cyprus Gazette. (1918, 4 February). Extraordinary. The Cyprus Gazette. No.1317.
• Great Britain. Colonial Office. (1888). Cyprus Blue Book for the year 1887-1888. Nicosia: Government Printing Office.
• Great Britain. Colonial Office. (1890). Cyprus Blue Book for the year 1889-1890. Nicosia: Government Printing Office.
• Great Britain. Colonial Office. (1896). Cyprus Blue Book for the year 1895-1896. Nicosia: Government Printing Office.
• Great Britain. Colonial Office. (1901). Cyprus Blue Book for the year 1900-1901. Nicosia: Government Printing Office.
• Great Britain. Colonial Office. (1907). Cyprus Blue Book for the year 1906-1907. Nicosia: Government Printing Office.
• Great Britain. Colonial Office. (1911). Cyprus Blue Book for the year 1910-1911. Nicosia: Government Printing Office.
• Great Britain. Colonial Office. (1915). Cyprus Blue Book for the year 1914-1915. Nicosia: Government Printing Office.
• Great Britain. Colonial Office. (1916). Cyprus Blue Book for the year 1915-1916. Nicosia: Government Printing Office.
• Great Britain. Colonial Office. (1918). Cyprus Blue Book for the year 1917-1918. Nicosia: Government Printing Office.
• Great Britain. Colonial Office. (1919). Cyprus Blue Book for the year 1918-1919. Nicosia: Government Printing Office.
• Great Britain. Colonial Office. (1920). Cyprus Blue Book for the year 1919-20. Nicosia: Government Printing Office.
• Great Britain. Colonial Office. (1921). Cyprus Blue Book for the year. 1920. Nicosia: Government Printing Office.
• Great Britain. Colonial Office. (1922)). Cyprus Blue Book for the year 1921. Nicosia: Government Printing Office.
• Great Britain. Colonial Office. (1923). Cyprus Blue Book for the year 1922. Nicosia: Government Printing Office.
• Gazioğlu, A.C. (1994). Kıbrıs Türk tarihi, Türk dönemi 1570–1878. Lefkoşa: Kıbrıs Araştırma ve Yayın Merkezi. Güran, T. (2014). İktisat tarihi. İstanbul: Der Yayınları.
• Güran, T. (2017). Resmi istatistiklere göre Osmanlı toplum ve ekonomisi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Gürel, Ş.S. (1984). Kıbrıs tarihi (1878-1960) kolonyalizm, ulusçuluk ve uluslararası politika (Cilt: 1). İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Hill, G. (2016). Kıbrıs tarihi Osmanlı ve İngiliz idaresi dönemi 1571-1948. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Hook, G.R. (2009). Britons in Cyprus, 1878-1914 (Unpublished doctoral thesis). The University of Texas.
• Hook, G.R. (2020). Proctorate Cyprus British Imperial power before WWI. NewYork: Bloomsbury Academic.
• Kütükoğlu, M.S. (1974). Osmanlı-İngiliz iktisadi münasebetleri (1580-1838). Ankara: Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü.
• Luke, H. (1989). Cyprus under the Turks (1571-1878). London: Clarendon Press.
• Meyer, A.J. (1962). The economy of Cyprus. Cambridge: Harvard University Press.
• Osmanlı İdaresinde Kıbrıs (Nüfusu, Arazi Dağılımı ve Türk Vakıfları). (2000). Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı.
• Özçelik, F. ve Öztürk, M. (2021). İngiltere'nin Mısır'ı işgali ve "taçsız hükümdar" Lord Cromer'in Mısır idaresi (Eylül 1883-Mart 1907). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31(1): 477-494.
• Özkul, A.E. (2005). Kıbrıs'ın sosyo-ekonomik tarihi (1726-1750). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Samani, H. (2006). Tanzimat devrinde Kıbrıs (1839-1878) (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Satan, A. (2012). Yeni İngiliz belgeleri ışığında Kıbrıs ve önemi. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları (6): 63-68.
• Sonbol, A. (1998). The Last Khedive of Egypt – Memoires of Abbas Hilmi II. Lübnan: Ithaca Press.
• Sonyel, S.R. (1978). İngiltere dışişleri bakanlığı belgelerine göre: Osmanlı padişahı Abdülhamit, 48 saat içinde Kıbrıs’ı İngilizlere nasıl kiraladı. Belleten, 42(168): 731-732.
• Tamçelik, S. (1997). Kıbrıs’ın İngiliz idaresine geçişi (1878-1919). Lefkoşa: KKTC Cumhurbaşkanlığı.
• Uzunçarşılı, İ.H. (1988). Osmanlı tarihi (III/I) (4. bs.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Uçarol, R. (1978). Kıbrıs sorunu ve Osmanlı İngiliz Anlaşması. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Varnava, A. (2020). British Cyprus and the long Great War 1914-1925, empire, loyalties and democratic. Oxon: Routledge.
• Wilson, R. (1992). Cyprus and the international economy. London: Macmillan Press.