Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Çevre Okuryazarlık Düzeylerinin İncelenmesi

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 1, 39 - 52, 29.12.2018

Adem Koç Alper Çorapçıgil Mustafa Doğru

Öz

Bu çalışmanın amacı fen bilgisi öğretmen
adaylarının çevre okuryazarlık düzeylerini ve buna etki eden faktörleri
belirlemektir. Araştırma karma yöntem araştırmalarından olan açımlayıcı sıralı
desene göre gerçekleştirilmiştir. Bu bağlamda ilk olarak Akdeniz Üniversitesi
Eğitim Fakültesi Fen Bilgisi Öğretmenliği Anabilim Dalında dördüncü sınıf
düzeyinde öğrenim gören 70 öğretmen adayına “Yetişkinler İçin Çevre
Okuryazarlığı (ELSA)” ölçeği uygulanmıştır. Daha sonra ölçekten elde edilen
puanlara göre en düşük ve en yüksek puana sahip toplam 7 öğretmen adayı ile
yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. ELSA Atabek Yiğit, Köklükaya,
Yavuz ve Demirhan (2014) tarafından geliştirilmiştir. Ayrıca ölçek çevresel
bilinç, çevresel kaygı ve çevresel farkındalık olmak üzere üç alt boyut ve
toplam 20 maddeden oluşmaktadır. Yarı yapılandırılmış görüşme formu ise
araştırmacılar tarafından iki uzman görüşü alınarak geliştirilmiştir. Elde
edilen nitel veriler betimsel analiz yöntemi ile analiz edilmiştir. Analiz
sonuçlarına göre öğretmen adaylarının çevre okuryazarlıklarını etkilediğini
belirttikleri kodlar temalaştırılarak tablo şeklinde verilmiştir. Buna göre
çevre okuryazarlığına olumlu yönde etki ettiği ifade edilen kodlardan en fazla
sıklığa lisans dersleri (6), aile davranışları (6) ve gözlemler (6) sahiptir.
Verilerde bir diğer dikkat çeken nokta ise bir diğeri ise alt grupta herhangi
bir şekilde içsel motivasyon kaynağının bulunmamasıdır. Görüşme yapılan son
sınıf fen bilgisi öğretmen adayları neredeyse üniversiteyi bitiriyor olmalarına
rağmen herhangi bir şekilde ders dışı bir etkinliğe/projeye katılmamıştır.
Bunun nedeni olarak da çoğunlukla bu tür etkinliklerden haberdar olmadıklarını
ya da kendilerine katkı sağlayacağını düşünmemeleri olarak ifade etmişlerdir.
Nicel veriler, fen bilgisi öğretmen adaylarının cinsiyet, genel akademik
ortalamaları, ikamet edilen yerleşim yeri, ebeveyn öğrenim düzeyi ve ebeveyn
mesleği değişkenlerine göre SPSS analiz programı ile analiz edilmiştir. Son
sınıf fen bilgisi öğretmen adaylarının ölçek toplam puanları normal dağılım
göstermediği için analiz edilirken parametrik olmayan testler kullanılmıştır.
Analiz sonuçlarına göre son sınıf fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre
okuryazarlık puanları genel akademik ortalama, cinsiyet, ikamet edilen yerleşim
yeri, ebeveyn öğrenim düzeyi, ebeveyn mesleği değişkenleri bakımından anlamlı
bir fark bulunmamıştır.

Anahtar Kelimeler

çevre okuryazarlığı, fen bilgisi eğitimi, fen bilgisi öğretmen adayları

Kaynakça

• Atasoy, E. (2006). Çevre İçin Eğitim. Çocuk-Doğa Etkileşimi. Bursa: Ezgi Kitabevi. Aydoğdu, M. ve Gezer, K., (2007). Çevre Bilimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Balgopal; M. M. & Wallace, A. M. (2009). Decisions and dilemmas: using writing to learn activities to increase ecological literacy. The Journal of Environmental Education, 40(3), 13-26.
• Balkan Kıyıcı, F. (2009). Çevre eğitimi. V. Sevinç (Ed.), Eğitim fakülteleri için genel çevre bilimi, 175- 183. Ankara: Maya Akademi.
• Bergman, B. G. (2015). Assessing impacts of locally designed environmental education projects on students’ environmental attitudes, awareness, and intention to act. Environmental Education Research, DOI: 10.1080/13504622.2014.999225.
• Coyle, K. (2005). Environmental literacy in America: What ten years of NEETF/Roper research and related studies say about environmental literacy in the U.S. The National Environmental Education ve Training Foundation. (20.07.2010 tarihinde www.neefusa.org/pdf/ELR2005.pdf den indirilmiştir)
• Creswell, J. W. & Plano Clark, V. L. (2015). Karma yöntem araştırmaları: Tasarımı ve yürütülmesi. (Y. Dede, S. B. Demir, Çev. Ed.), Karma yöntem desen seçimi, 79. Ankara, Türkiye: Anı Yayıncılık.
• Disinger, J. F., & Roth, C. E. (1992). Environmental literacy [ERIC/CSMEE digest]. Columbus, OH: ERIC Clearinghouse for Science, Mathematics, and Environmental Education (CSMEE), Ohio State University.
• Erdoğan M. (2011), Ekoloji Temelli Yaz Doğa Eğitimi Programının İIkögretim Öğrencilerinin Çevreye Yönelik Bilgi, Duyuşsal Eğilimler ve Sorumlu Davranışlarına Etkisi, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(4).
• Karatekin, K (2011). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Çevre Okuryazarlık Düzeylerinin Belirlenmesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Keleş, Ö. & Aydoğdu, M. (2010). Application and evaluation of ecological footprint as an environmental education tool. International Online Journal of Educational Sciences, 2(1), 65-80.
• Keleş, Ö., Uzun,N. & Varnacı, (2010). Öğretmen Adaylarinin Çevre Bilinci, Çevresel Tutum, Düşünce ve Davranişlarinin Doğa Eğitimi Projesine Bağli Değişimin Ve Kaliciliğinin Değerlendirilmesi, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9(32), 384-401.
• Kışoğlu , M.(2009), Öğrenci Merkezli Öğretimin Öğretmen Adaylarının Çevre Okuryazarlığı Düzeyine Etkisinin Araştırılması. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Kıyıcı, F. B., Yiğit, E. A., & Darçın, E. S. (2014). Doğa eğitimi ile öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık düzeylerindeki değişimin ve görüşlerinin incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1).
• Kibert, N., C.(2000) An Analysis of The Correlations Between The Attitude, Behavior, and Knowledge Components of Environmental Literacy in Undergraduate University Students. Unpublished Master Thesis, The Graduate School Of The University Of Florida, University Of Florida.
• Özmen, H., Özdemir, S. (2016). Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının çevre eğitimine yönelik düşüncelerinin tespiti. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(4), 1691-1712.
• Roth, C. E. (1992). Environmental literacy: Its roots, evolution and directions in the 1990s. (ERIC Document Reproduction Service No. ED348 235).
• Roth, C.E.(1992), Environmental Literacy: Its Roots, Evolution and Directions in the 1990s.
• Sevinç,V., Balkan Kiyici, F., Sevinç Altaş, S., & Altınöz, N. (2010). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Çevre Okuryazarlık Düzeylerinin Belirlenmesi, International Conferance New Horizons in Education, KKTC.
• Teksöz, G., Şahin, E., ve Ertepınar, H. (2010). Çevre okuryazarlığı, öğretmen adayları ve sürdürülebilir bir gelecek. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 307-320.
• Tuncer, G., Tekkaya, G., Sungur, S., Çakıroğlu, J. & Şahin, E. (2008). Environmental literacy of future teachers as a key for sustainable future. XIII. IOSTE, September 21-26, İzmir.
• Yılmaz, F. & Gültekin, M. (2012). Sınıf öğretmeni adaylarının çevre sorunları bağlamında öğrenim gördükleri programa ilişkin görüşleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 18,120-132.