Pazarların Çevresel Mekân Tasarım Ölçütleri Bağlamında Kadıköy Salı Pazarının Değerlendirilmesi

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 2, 147 - 156, 05.09.2022

Pelin Karaçar

https://doi.org/10.53472/jenas.1165633

Öz

Kentlerin evrimi, kentsel ve kırsal ekonomileri birbirine bağlayan ticarete dayanmaktadır. Çeşitli arkeolojik kalıntılara göre ticari etkinliklerin 10.000 yıldan daha fazla bir geçmişe sahip olduğu düşünülmektedir. Pazarlar ilkçağlardan bu yana insanların gereksinimlerini temin etmede önemli bir yere sahiptir. Dünya’da var olan eski şehirler surlarla çevrilmiş pazarlardan oluşurdu. Bu kent merkezlerinde temel işlev olan ticaret yüzyıllardır değişmeden kalmıştır.
Pazarlar yol üstünde, kutsal dini yerlere yakın, önemli geçiş mekanlarında, limanlarda ve kabilelerin istedikleri mekanlar üzerinde kurulmaktaydı. Pazarların ortaya çıkması, ürün değişimini ve ticareti kolaylaştırmış, topluluklar arasında daha rahat ve kolay etkileşime girme olanağı sunmuş, müşteriler ve satıcılar arasındaki prosedürleri ve aracıları ortadan kaldırarak işlem sayısını azaltmıştır. Halka açık pazarlar, kullanıcılar için her zaman tercih sebebi olmuştur.
Günümüzde kamusal alanlar üzerinde açık veya kapalı pazar yerleri kurulmaktadır. Pazarcılar, belediyenin kontrolü altında getirdiği kurallar çerçevesinde olsa bile olumsuz mekân ve iklim koşullarında çalışmaktadır. Bu nedenle, kullanıcı olarak pazarcı ve alışveriş yapanlar için pazar yerlerinin tasarımında çevresel mekân tasarım ölçütleri dikkate alınmalıdır.
Bu çalışmada semt pazarlarında belediye kontrolü altında gösterilen planlı kamusal alanlarda var olduğu örnekleminden yola çıkarak, Kadıköy Salı pazarının ilk halinden bu yana konumu ve çevresel mekân tasarım ölçütleri araştırılmış ve son yapılan Salı pazar yerinin kamu mekânı olarak kullanıcıları açısından bu ölçütler yerinde yapılan tespitlerle değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kamusal alan,, Çevresel Mekan Tasarım Ölçütleri, Salı Pazarı, Yarı Kapalı Pazar

Destekleyen Kurum

yok

Evaluation of Kadıköy Salı Bazaar in terms of Environmental Space Design Criteria of Bazaars

Öz

Evolution of cities is based on the trade which connects urban and rural areas. Based on various archaeological remains, trade activities are thought to have a history over 10.000 years. Bazaars have played an important role in supplying people's needs since ancient times. All ancient cities in the world were/have been consisted of bazaars which were surrounded by fortification walls. Trade which is the main function of these city centers has remained the same without changing throughout centuries.
Bazaars were held on roads, close to sacred religious sites, at important crossings, ports, and places preferred by the communities. The emergence of bazaars has facilitated product exchange and trade, provided more convenient and easy interaction between communities, and reduced the number of transactions by eliminating procedures and intermediaries between customers and vendors. Trading in public markets have always been preferred.

Today, bazaar places are established as semi-enclosed and outdoor bazaar types in public spaces. Sellers in the bazaars work in unfavorable spaces and climatic conditions, even if they are within the framework of the rules brought under the control of the municipality. For this reason, environmental space design criteria should be considered in the design of bazaar places not only for sellers but also shoppers as users.

In this study, starting from the sample of the planned public spaces shown under the control of the municipality in the neighborhood bazaars, the location and environmental design criteria of the Kadıköy Salı Bazaar have been researched since its initial state, and these criteria have been evaluated in terms of the users of the last Salı Bazaar semi-enclosed place as a public space, with on-site determinations.

Anahtar Kelimeler

Urban Area,, Environmental Space Design Criteria, Salı Bazaar, Semi- Enclosed Bazaars

Kaynakça

• Aksoy, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 18, Sayı 2, 2009, Sayfa 26-39
• Braudel F. (2004), Maddi uygarlık mübadele oyunları çev. M.a.Kılıçbay Ankara imge kitabevi
• Brower, S. (1996). Good neighborhoods. Westport, CT: Praeger
• Cezar, M. (1985), Tipik yapılarıyla Osmanlı şehirciliğinde çarşı ve klasik dönem imar sistemi, Mimar Sinan Üniversitesi yayınları no:9, İstanbul.
• Demir, K. G., (2018), Mekân-Zaman-İnsan İlişkisi Bağlamında 21. Yüzyılda Pazarlar, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi.
• Eroğlu G., 1976, Kurtuluş Semt Pazarı Araştırması, İTÜ Mimarlık Fakültesi, Bitirme Tezi.
• Göktaş, U., (1994), ‘Semt pazarları’, Dünden Bugüne İstanbul ansiklopedisi, Kültür bakanlığı ve tarih vakfı ortak yayınları Cilt:6.
• Gün, E., (2020), Bir Sürdürülebilir Yapı Tasarımı: Semt Pazarı, Yüksek Lisans Tezi, Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• İncesakal, Ş. (2011). Yeraltı ve Toprakaltı Mekanların Tasarım İlkeleri. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü,Konya.
• Jacobs, J. (2002). The death and life of great American cities. New York, NY: Random House.
• Lynch, K. (1990). City Sense and City Design: Writings and Projects of Kevin Lynch. Cambridge: MIT Press
• Özbek, M. (2004). Kamusal Alan, Hil Yayın, İstanbul.
• Özgüç, N. ve Mitchell W. (2000), “Şehirlerin Alternatif Alışveriş Mekânları: İstanbul’da Haftalık Pazarlar”, Tasarım + Kuram Dergisi, 11(2):35-58.
• Öztekin, T.G. (2009). Eskişehir Kent Dinamiği İçerisinde Pazaryeri Kavramının İncelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Tokyay, V., (2005). ‘’Yeni Tasarım Kültürü Işığında Alışveriş Mimarlığı ve Gösteri Kültürü’’, Yapı Dergisi, 286:58-64.
• Tunalı, S. (2011), T.C. Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü İç mimarlık Anasanat Dalı Yiyeceğe Dayalı Satış Çevrelerinde Sosyo-Kültürel Etmenlere Bağlı Değişimlerin Mekânsal Yansımaları: 1980 Sonrası Kadıköy Çarşı Örneği Sanatta Yeterlik Tezi.
• Tunçel, H., 2006, “Türkiye’nin Kırsal Pazar Bölgeleri” Ankara Üniversitesi, Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi IV. Ulusal Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı s.63-72, Ankara.
• Yıldırım, T., (2011). İstanbul’da Bulunan Alışveriş Merkezlerinin Gelişim-Değişim Süreçleri ve Tasarım Kriterlerinin Karşılaştırmalı Analizi, Yüksek Lisans Tezi, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• İnternet kaynakları (Çevrimiçi Yayınlar)
• [1] (https://www.trthaber.com/haber/yasam/unu-sinirlari-asan-tarihi-sali-pazari-yeni-yerinde
• [2]. https://www.trthaber.com/haber/yasam/unu-sinirlari-asan-tarihi-sali-pazari-yeni-yerinde-421627.html
• [3]https://www.emlaktasondakika.com/haber/guncel/sali-pazari-simdi-de-merdivenkoye-tasiniyor/106246
• [4] https://v3.arkitera.com/h37080-istanbullulardan-yeni-sali-pazarina-yogun-ilgi.html
• [5] https://v3.arkitera.com/h24604-bu-da-hakan-kiranin-sali-pazari.html