Birleşmiş Milletler’in Filistin Politikası

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 113 - 124, 30.12.2023

Ayhan Nuri Yılmaz , Vahide Alagöz

Öz

1800’lü yılların başlarında ortaya çıkan Siyonizm hareketi, Filistin bölgesinde bağımsız bir Yahudi devleti kurma düşüncesi temelinde oluşmuştur. Theodor Herzl’ın öncülüğünde kurumsallaşan hareket, Basel’de gerçekleştirdiği ilk kongresinin ardından hızla geniş kitlelere ulaşmaya başlamıştır. İkinci Dünya Savaşı’nın ardından somut eylemlere dönüşen bu hareket, 1948’de Filistin’de İsrail Devleti’nin kurulması ile sonuçlanmıştır. Filistin’de Arap-Yahudi çatışması ile karşılaşan İngiltere, sorunu Birleşmiş Milletler’e taşımıştır. 1947’de Birleşmiş Milletler (BM) tarafından sunulan Paylaşım Planı ile Filistin’de gerçekleşen Arap-Yahudi çatışmasına çözüm bulunmaya çalışılmış ancak bu girişim 1948 Arap-İsrail Savaşı ile son bulmuştur. 1967 yılında meydana gelen Arap-İsrail Savaşları’nda İsrail büyük bir ilerleme kaydetmiştir. Bu ilerleyişin sonucunda, bugün dahi tartışmalara sebep olan 242 ve 338 sayılı BM Güvenlik Konseyi kararları gündeme gelmiştir. İsrail’in Güvenlik Konseyi kararlarına uymayışının yanı sıra ABD’nin Filistin’in BM’ye üyelik başvurusunu veto kararı, meselenin çözümünü zorlaştıran unsurlardan biri olmuştur. Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) veto kararlarına rağmen 2012 yılında BM’nin Filistin’e, tam üye olmayan gözlemci devlet statüsünü vermesiyle Filistin, uluslararası görünürlük kazanmış, Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) ve BM’nin alt kuruluşlarına katılma hakkına sahip olmuştur. Çalışmada, İsrail’in kuruluşuna giden süreç ve BM’nin Filistin sorununa ilişkin gerçekleştirdiği politikalar konu edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Birleşmiş Milletler, Filistin Sorunu, İsrail

United Nations Policy on Palestine

Öz

The Zionism movement, which emerged in the early 1800s, was formed on the basis of the idea of establishing an independent Jewish state in the Palestinian region. Institutionalized under the leadership of Theodor Herzl, the movement quickly began to reach large masses after its first congress in Basel. This movement, which turned into concrete actions after the Second World War, resulted in the establishment of the State of Israel in Palestine in 1948. Faced with the Arab-Jewish conflict in Palestine, Britain brought the problem to the United Nations. In 1947, the Partition Plan presented by the United Nations (UN) attempted to find a solution to the Arab-Jewish conflict in Palestine, but this attempt ended with the 1948 Arab-Israeli War. In the 1967 Arab-Israeli War, Israel made great progress. As a result of this advance, UN Security Council Resolutions 242 and 338, which are still controversial today, came to the agenda. In addition to Israel's non-compliance with the Security Council resolutions, the US veto of Palestine's application for membership to the UN was one of the factors that made the resolution of the issue difficult. In 2012, despite the US veto, the UN granted Palestine the status of a non-full member observer state, giving it international visibility and the right to participate in the International Criminal Court (ICC) and UN subsidiary bodies. This study focuses on the process leading to the establishment of Israel and the UN's policies on the Palestinian issue.

Anahtar Kelimeler

United Nations, Palestinian Question, Israel

Kaynakça

• Anadolu Ajansı (2022). BM Güvenlik Konseyi Vetoları, Filistin ve Lübnan’la İlgili 43 Karar Tasarısını Başarısız Kıldı. Erişim Adresi: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/bm-guvenlik-konseyi-vetolari-filistin-ve-lubnanla-ilgili-43-karar-tasarisini-basarisiz-kildi/2687585
• Anadolu Ajansı, (2023a). ABD Temsilciler Meclisi’nin Evanjelik Başkanı, İsrail’e Neden “Sonuna Kadar” Destek Verdiğini Açıkladı. Erişim Adresi: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/abd-temsilciler-meclisinin-evanjelik-baskani-israile-neden-sonuna-kadar-destek-verdigini-acikladi/3037758
• Anadolu Ajansı, (2023b). ABD, BMGK’de Acilen İnsani Ateşkes Talep Edilen Karar Tasarısını Veto Etti. Erişim Adresi: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/abd-bmgkde-gazzede-acilen-insani-ateskes-talep-edilen-karar-tasarisini-veto-etti/3077708
• Aral, B. (2023). Uluslararası Hukuk Bağlamında Birleşmiş Milletler’in Batı Ve Doğu Kudüs’ün İsrail Tarafından İşgaline Yönelik Tutumu. Journal of Islamicjerusalem Studies, 23 (1), 1-18. https://doi.org/10.31456/beytulmakdis.1230891
• Aras, İ. (2010). Filistin-İsrail Arasındaki Temel Sorunlar ve Uluslararası Hukuk. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erişim Adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Arı, T. (2007). Filistin’de Kalıcı Barış Mümkün Mü?. Akademik Orta Doğu, 2 (1), 11-34.
• Arı, T. (2014). Geçmişten Günümüze Orta Doğu, Siyaset, Savaş ve Diplomasi. (Cilt 1, 6. Baskı). Bursa: Dora Yayınları.
• Armaoğlu, F. (1984). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi. (2. Basım). Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Armaoğlu, F. (2017). Filistin Meselesi ve Arap-İsrail Savaşları (1948-1988). (4. Basım). İstanbul: Kronik Kitap Yayıncılık.
• Ataöv, T. (1970). Filistin Sorununun Ardındaki Gerçek: İsrail’in Kuruluşuna Kadar. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 25 (03), 29-66.
• Ayhan, V. (2009). Hamas: Filistin Direnişinde Politik İslam. Ortadoğu Etütleri, 1 (1), 99-134.
• Balcıoğlu, M. & Balcı, S. (2022). Rothschildler ve Osmanlı İmparatorluğu (İlk Kez Yayınlanan Belgelerle). (6. Baskı). Ankara: Erguvanî Yayınevi.
• Bayraktar, B. (2013). Oslo Barış Süreci İsrail-Filistin Barış Görüşmeleri 1991-2000. Küre Yayınları.
• Bayramoğlu, E. (2006). Yahudilik ve Siyonizm Tarihi. (1. Basım). İstanbul: Pınar Yayınları.
• BBC Türkçe. (2012, 30 Kasım). Filistin Yönetimi’ne BM’de “Üye Olmayan Gözlemci Devlet” Statüsü. Erişim Adresi: https://www.bbc.com/turkce/haberler/2012/11/121129_palestine
• Best, A., Hanhımäki, J., Maıolo, J. & Schulze, K. (2012). 20. Yüzyılın Uluslararası Tarihi (Çev: T. U. Belge). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Bileydi Koç, M. (2006). İsrail Devleti’nin Kuruluşu ve Bölgesel Etkileri (1948-2006). İstanbul: Güniz Yayıncılık.
• Boran, Y. (2006). El-Fetih ve Hamas. (1. Baskı). İstanbul: Mep Kitap.
• Bölme, S. M. & Ulutaş, U. (2011). Birleşmiş Milletler’de Filistin Oylaması: Devlete Doğru Mu?. Seta Analiz, 44, 1-21.
• Cleveland, W. L. (2008) Modern Ortadoğu Tarihi (Çev. M. Harmancı). İstanbul: Agora Kitaplığı Yayınları. [Adobe Acrobat Reader Sürümü]. Erişim Adresi: https://www.academia.edu/73572815/MODERN_ORTADO%C4%9EU_TAR%C4%B0H%C4%B0
• Çakır, H. & Oktay, Z. (2019). ABD’nin Kudüs’ü İsrail’in Başkenti Olarak Tanıma Kararını, Rus Haber Ajansı TASS ile Okumak. Erciyes İletişim Dergisi, 6(1), 35-58. https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.427593
• Çalık Topuz, Z. (2016). Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi Kararlarının Filistin-İsrail Barış Sürecine Etkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Erişim Adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Çalık Topuz, Z. & Arafat, M. (2023). Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi Kararlarının Filistin-İsrail Barış Sürecine Etkisi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 72 (2), 357-380). Döner, A. (1997). Tarihsel Süreç İçerisinde İsrail Devlet Modelinin Ortaya Çıkışı. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1 (1), 13-30.
• Ediz, İ. (2015). Birinci Dünya Savaşı Sonrasında Filistin’de Toplum ve Siyaset 1919-1922. Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, 2 (2), 141-176.
• Efegil, E. (2013), İsrail’in Dış Politikasının Belirleyicileri, Ortadoğu Analiz Dergisi, 5 (49): 53-62. Erişim Adresi: https://orsam.org.tr/d_hbanaliz/6ertanefegil.pdf
• Erhan, Ç. (2001). Filistin-İsrail Barış Süreci Nereye Gidiyor?. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 56 (2), 173-180. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000001827
• Filistin Platformu. (2010). Goldstone Raporu (Çev. M. M. Yavuz).
• Garaudy, R. (2022). İlahi Mesajlar Toprağı Filistin (Çev. C. Aydın). (9. Baskı). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Gönlübol M. & Ülman, H. (1961). Birleşmiş Milletler Kuvveti: Süveyş ve Kongo Olayları. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi, 16 (1), 141-168. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000000815
• Gürkan, S. L. (2020). Anahatlarıyla Yahudilik. (6. Basım). Ankara: İsam Yayınları.
• Karaoğlu, A. O. (2023). Uluslararası Hukuk Açısından Altı Gün Savaşı’nın Etkileri ve Barış Müzakereleri. A. K.
• Kayhan ve A. O. Karaoğlu (Ed.). Uluslararası Hukukta Filistin Meselesi içinde (s. 45-70). Ankara: Adalet Yayınevi.
• Kaya, M. & Polat, E. (2023). Filistin Kurtuluş Örgütü’nün (Fkö) Diplomasi Serüveni: Oslo Barış Süreci. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26, 226-240.
• Kayhan, A. K., (2023). Uluslararası Hukuk Açısından Filistin Devleti: Montevido Kriterleri ve Ötesi. A. K. Kayhan ve A. O. Karaoğlu (Ed.). Uluslararası Hukukta Filistin Meselesi içinde (71-114). Ankara: Adalet Yayınevi.
• Krӓmer, G. (2017). Filistin Tarihi Osmanlı Fethinden İsrail Devleti’nin Kuruluşuna (Çev.S. N. Ağırnaslı). (1. Baskı) İstanbul: Verita Yayınları.
• Lewis, B. (2018). Ortadoğu: İki Bin Yıllık Ortadoğu Tarihi (Çev: S. Y. Kölay). Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Murat, T. (2019). İsrail Devletinin Kuruluşu ve Türk Basınına Yansımaları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29(2), 449-468.
• Mutlu, O. (2019). Filistin Devletinin Devletlik Statüsüne Dair Bir Değerlendirme. Balkan Sosyal Bilimer Dergisi. 8(19), 403-413.
• ORSAM, 2023. 7 Ekim Saldırıları ve Hamas-İsrail Çatışmasının Anatomisi. Erişim Adresi: https://www.orsam.org.tr/tr/7-ekim-saldirilari-ve-hamas-israil-catismasinin-anatomisi/
• Oruç, H. İsrail Sorununa BM ve Diğer Uluslararası Kuruluşların Güncel Yaklaşımları, Cihannüma Dergisi, 4-21.
• Öke, M. K. (2018). Siyonizm ve Filistin Sorunu (1880-1923). (6. Baskı). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Pappe, I. (2007). Modern Filistin Tarihi. Pulimer (Çev.). Ankara: Phoenix.
• Pitta, M. (2018). Statehood and Recognition: The Case of Palestine. Universitat de Barcelona İnternational Affairs, 2(4), 1-45.
• Sander, O. (2021). Siyasi Tarih. (31. Baskı) Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Sezer, S. (2023). Levant’ta Dönüşüm Çağı Modern Suriye, Lübnan, Filistin ve İsrail’in Oluşum Süreçleri. (1. Baskı). İstanbul: Babil Kitap.
• Shlaim, A. (2018). Filistin’i Bölüşmek Kral Abdullah, Siyonistler ve Filistin’i Taksim Siyaseti 1921-1951 (Çev. M. Tütüncü). (2. Baskı). İstanbul: Küre Yayınları.
• Shlaim, A. (2019). Demir Duvar: Israil ve Arap Dünyası (Çev. T. Demirci). İstanbul: Küre Yayınları.
• Sönmezoğlu, F. (1989). Uluslararası Politika ve Dış Politika Analizi. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Strateji Düşünce Enstitüsü (2011). Türkiye-İsrail İlişkileri. Stratejik Düşünce Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Koordinatörlüğü.
• Şahin, M. (2012). Kuruluş Dönemi Türkiye-İsrail İlişkileri (1948-1958). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erişim Adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Taşdemir, F. (2000). İsrail-Filistin Sorununun Selfdeterminasyon Hakkı Çerçevesinde Analizi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 209-226.
• Topal, A. H. (2013). İsrail’in Gazze Ablukası ve Mavi Marmara Saldırısı = (Israelı Blockade Of Gaza And The Attack On Mavi Marmara). Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 32(1), 103-154.
• Turhan, T. (2009). Uluslararası İnsancıl Hukuk ve İsrail’in Gazze Harekatı. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 41, 161-181.
• Uçarol, R. (1995). Siyasi Tarih. (Göz. Geç. ve Genişletilmiş 4. Bakı). İstanbul: Filiz Kitabevi. [Adobe Acrobat Reader Sürümü]. Erişim Adresi: https://www.academia.edu/29741497/Rifat_U%C3%A7arol_Siyasi_Tarih
• Umar, Ö. O. (2002). Osmanlı Döneminde Yahudiler’in Filistin’e Yerleşme Faaliyetleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (2), 421-438.
• Ünalan, L. & Gökdemir, A. A. (2012). Jerusalem. İstanbul: Melek Yayınları.
• Yesevi, Ç. G. (2017). İsrail’in Devlet İmajı’nın Şekillenmesi. Bilge Strateji, 9 (16) , 97-129.
• Yoffie, A. G. (2004). The Palestine Problem: The Search for Statehood and the Benefits of International Law,
• Yale Journal of International Law, 36 (2), 497-511.
• Zenginkuzucu, D. M. (2018). Filistin Devleti’nin Başvurusu Bağlamında Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin Yargı Yetkisi ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin Rolünün Analizi. Uluslararası Suçlar ve Tarih Dergisi, 19, 17–48.