NÖROERGONOMİ VE TEMEL UYGULAMA ALANLARI

Yıl 2015, Cilt: 3 Sayı: 3, 173 - 179, 23.12.2015

Ömer Bıyıklı , Emel Kızılkaya Aydoğan

Öz

Ergonomi bilimi çalışanların sağlığının korunması ve iş verimliliğinin arttırılması amacına yönelik olarak her geçen gün etki alanını genişleten multi-disipliner bir alandır. Teknolojinin sunduğu imkanlar bu etki alanını genişletmesine ve yeni çalışma alanlarının oluşmasına katkı sağlamaktadır. Günümüz dünyasında insanlar gelişen teknolojiler yardımıyla bedeni çalışmalarını oldukça azaltmışlardır. Ancak bunun yanında kullanmak zorunda oldukları yeni cihazlar onlardan daha fazla bilişsel bir aktivite beklemektedirler. Ergonomi bilimi burada insan-makine sistemlerinin uyumu için bir alt dal olarak bilişsel ergonomi alt dalını bünyesinden çıkarmıştır. Bilişsel ergonomi temel olarak bir cihazın göstergeleriyle insanlara bir şey anlatması, insanın bunu algılaması, değerlendirmesi ve bir cevap oluşturarak bunu cihaz üzerindeki denetim elemanlarıyla cihaza aktarması, kısacası insanla makine arasında etkin bir iletişim sağlanmasını amaçlamaktadır. Peki bilişsel ergonomi alanındaki uygulamaların başarısını nasıl ölçeceğiz? Farklı tasarlanmış cihazlar ergonomiklik yönden karşılaştırırken kullanılan geliştirilmiş prosedürler veya deneme- yanılma metotları haricinde başka yöntemler yok mudur? İşte burada yine teknoloji bize yepyeni bir alanı hediye etmiştir; Nöroergonomi. Bu alan insanın algılama, değerlendirme, karar verme ve uygulama (motor cevap oluşturma) gibi aktiviteleri esnasında beynindeki değişimlerin ölçümlenmesi suretiyle insan-makine sistemi arasındaki uyumun veya insanların belirli işlere uygunluğunun değerlendirilmesi faaliyetlerinde kullanılır. Bu çalışmada nöroergonomi konusunda kullanılan yöntemler ve literatürde yapılmış olan temel çalışmalar üzerinden nöroergonominin uygulama alanlarına değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Nöroergonomi

Kaynakça

• Andreasen NC. Neuroimaging. Teaching and Learning About Schizophrenia. WPA, 1994:10-19.
• Ayaz, H., Shewokis, P. A., Bunce, S., Izzetoglu, K., Willems, B., & Onaral, B. (2012). Optical brain monitoring for operator training and mental workload assessment. Neuroimage, 59(1), 36-47.
• Babalık, F. C. ,2011. Mühendisler için ergonomi:işbilim. Dora Yayınları.
• Bhambhani, Y. (2010). Application of near-infrared spectroscopy (NIRS) in ergonomics and exercise. International journal of industrial ergonomics, 40(2), 228-229.)
• Çicek M, Kalaycıoğlu C, Özgüven HD. ,2012. Beyni çalışırken görmek. Bilim ve Teknik; 530:44-47.
• David A, Blamire A, Breiter H. Functional MRI, a new technique with implications for psychology and psychiatry. British Journal of Psychiatry. 1994; 164:2-7)
• de Visser, E. and Parasuraman, R. (2011). Adaptive aiding of human-robot teaming effects of imperfect automation on performance, trust, and workload. Journal of Cognitive Engineering and Decision Making, 5(2), 209-231.
• Gehring,W.J., Goss, B., Coles, M. G. H.,Meyer,D. E. and Donchin, E. 1993, A neural system for error detection and compensation, Psychological Science, 4, 385–390.
• Hitchcock, E.M., Warm, J. S., Matthews, G., Dember,W. N., Shear, P. K., Tripp, L. D., Mayleben, D. W., Rosa, R. R. and Parasuraman, R. 2003, Automation cueing modulates cerebral blood flow and vigilance in a simulated air traffic control task, Theoretical Issues in Ergonomics Science, 4, 89–112.
• Long, J. ,1989. Cognitive ergonomics and humancomputer interaction (Vol. 1). Cambridge University Press.)
• Norman, D. A. and Shallice, T. 1986, Attention to action: willed and automatic control of behavior, in R. J. Davidson, G. E. Schwartz and D. Shapiro (eds), Consciousness and Self-Regulation (New York: Plenum Press), 1-18.
• Parasuraman, R.,Mouloua,M. and Hilburn, B. 1999, Adaptive aiding and adaptive taskallocation enhance human–machine interaction, in M. Scerbo and M. Mouloua (eds),Automation Technology and Human Performance: Current Research and Trends(Mahwah, NJ: Erlbaum), 119–123.
• Parasuraman, R., 2003. Neuroergonomics: Research and practice. Theoretical Issues in Ergonomics Science, 4(1-2), 5-20.)
• Peres, M., Van De Moortele, P. F. and Pierard, C. 2000, Functional magnetic resonance imaging of mental strategy in a simulated aviation performance task, Aviation, Space and Environmental Medicine, 71, 1218–1231.
• Roy, C. S. and Sherrington, C. S. 1890, On the regulation of the blood supply of the brain, Journal of Physiology (London), 11, 85–108.
• Reason, J. 1990, Human Error (New York: Oxford University Press).
• Sanders, M. S., & McCormick, E. J., 1987. Human factors in engineering and design . McGRAW-HILL book company.)
• Senders, J. W. and Moray, N. 1991, Human Error: Cause, Prediction, Reduction (Hillsdale, NJ: Erlbaum).
• Smith, E. E., & Kosslyn, S. M.,2013 . Cognitive Psychology: Pearson New International Edition: Mind and Brain. Pearson Higher Ed.)
• Tınar, M.Y. , 1996, Çalışma Psikolojisi, İzmir