YALVAÇ-GELENDOST (ISPARTA) HAVZASI SU KAYNAKLARININ HİDROJEOKİMYASI VE KULLANILABİLİRLİK ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 4, 1072 - 1085, 25.12.2020

Ayşen Davraz , Burcu Batur

https://doi.org/10.21923/jesd.775467

Cited By: 1

Öz

Yalvaç-Gelendost havzası, Türkiye’nin ikinci büyük tatlı su gölü olan Eğirdir Gölü drenaj alanı içerisinde oldukça geniş bir alanı kapsamaktadır. Havzada hemen hemen bütün yerleşim alanlarında kaynak suları içme suyu amaçlı olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada havzada özellikle içme suyu olarak kullanılan suların hidrojeokimyasal ve kalite özellikleri incelenmiştir. Havzada kaynak ve kuyu sularından Ekim-2019 döneminde yapılan analiz sonuçlarına göre Ca-Mg-HCO3, Mg-Ca-HCO3 ve Ca-HCO3 su tipleri tespit edilmiştir. Ca ve HCO3 iyonları baskın olup ve akifer ortamın alüvyon ile kireçtaşı ve kumtaşı gibi kayaçlar olabileceği tespit edilmiştir. Mg artışı dolomitik kireçtaşlarından oluşan Kurucaova formasyonu ve çakıltaşı, kumtaşı, kiltaşı ve marn birimlerinden oluşan Göksöğüt formasyonu ile ilişkilidir. İnceleme alanında suların majör iyon, azot türevleri (NO2, NO3, NH4)ve ağır metal (As, B, Ba, Cr, Cu, Mn, Pb, Zn) içeriklerinin içme suyu limit değerleri içerisinde olduğu tespit edilmiştir. F elementi ise sadece bir örnekte limit değerlerin üzerindedir. Ayrıca, suların sulama suyu olarak kullanılabilirliğinin değerlendirilmesi için majör iyon içeriklerine bağlı farklı kimyasal oranlar ve grafikler kullanılmıştır. Bu parametrelere göre yeraltısularının sulama suyu olarak kullanıma uygun olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Yeraltısuyu, Hidrojeoloji, Hidrojeokimya, Su kalitesi, Yalvaç-Gelendost

Destekleyen Kurum

Süleyman Demirel Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

FYL-2019-7043

Teşekkür

Bu çalışma Süleyman Demirel Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi tarafından FYL-2019-7043 nolu proje kapsamında desteklenmiştir.

HYDROGEOCHEMISTRY OF YALVAÇ-GELENDOST (ISPARTA) BASIN WATER RESOURCES AND DETERMINATION OF USABILITY PROPERTIES

Öz

The Yalvaç-Gelendost basin covers a very large area within the drainage area of the Eğirdir Lake which is the second largest freshwater lake of Turkey. Spring waters are used for drinking water purposes in almost all residential areas in the basin. In this study, the hydrogeochemical and quality properties of the waters used especially as drinking water in the basin were investigated. According to the results of the analysis carried out in the basin from the spring and well waters in the period of October-2019, Ca-Mg-HCO3, Mg-Ca-HCO3 and Ca-HCO3 water types were determined. Ca and HCO3 ions are dominant and it has been determined that the aquifer environment may be rocks such as alluvium and limestone and sandstone. The increase in Mg is related to Kurucaova formation consisting of dolomitic limestones and Göksöğüt formation consisting of conglomerate, sandstone, claystone and marl units. In the study area, major ions, nitrogen derivatives (NO2, NO3, NH4) and heavy metal (As, B, Ba, Cr, Cu, Mn, Pb, Zn) contents of the waters were found to be within drinking water limit values. The F element is above the limit values in only one example. In addition, different chemical ratios and graphics depending on the major ion contents were used to evaluate the usability of water as irrigation water. According to these parameters, it has been observed that groundwater is suitable for use as irrigation water.

Anahtar Kelimeler

Groundwater, Hydrogeology, Hydrogeochemistry, Water Quality, Yalvaç-Gelendost

Proje Numarası

FYL-2019-7043

Kaynakça

• Abdüsselamoğlu, Ş., 1958. Sultandağı’nın 1/100.000 ölçekli jeolojik leveleri hakkında rapor: M.T.A. Gen. Müd. Derleme Rapor No. 2669.
• Back, W., 1966. Hydrochemical Facies and Ground-Water Flow Patterns in Northern Part of Atlantic Coastal Plain, 498-A, 1-42.
• Balcı, V., 2011. Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü, 1/100000 ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları, Afyon-L25 Paftası, No:162, Ankara.
• Batur, B., 2020. Yalvaç-Gelendost (Isparta) Havzası Su Kaynaklarının Hidrojeokimyası Ve Sağlık Risk Değerlendirmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 131 s., Isparta (yayımlanmamış).
• Brunn, J.H., Dumont, J.F., Graciansky, P.C., Gutnic, M., Juteau, T., Marcoux, J., Monod., O.ve Poisson, A., 1971. Outline of the Geology of the Western Taurids Campbell, A.S., ed., Geology and History of Turkey, Pet. Expl. Soc. Libya, Tripoli, 225-255.
• Demirkol, C., 1977. Yalvaç-Akşehir Dolayının Jeolojisi: Doçentlik Tezi, SÜ. Fen. Fak. 114 s., (yayımlanmamış).
• Doneen, L.D., 1964. Water Quality for Agriculture. Department of Irrigation, University of Calfornia, Davis, 48.
• Dumont, J.F., Kerey, E., 1975. Eğirdir Gölü Güneyinin Temel Jeolojik Etüdü, Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 18, 169-175.
• Eaton, F.M., 1950. Significance of Carbonate in Irrigation Water. Soil Science, 69(2), 123–133.
• Kelley, W.P., 1963. Use of Saline Irrigation Water Soil Science, 95(4), 355-391.
• Narsimha, A., Rajithac, S., 2018. Spatial distribution and seasonal variation in fluoride enrichment in groundwater and its associated human health risk assessment in Telangana State, South India. Human and Ecological Risk Assessment, 24(8), 2119–2132
• Nichols, T.A., J. S. Morris, M. M. Mason, V. L. Spate, C. K. Baskett, T. P. Cheng, C. J. Tharp, J. A. Scott, T. L. Horsman, J. W. Colbert, A. E. Rawson, M. R. Karagas and V. Stannard. 1998. The study of human nails as an intake monitor for arsenic using neutron activation analysis. Journ. Radioanalytical & Nuclear Chemistry. 236 (1-2): 51-57.
• Ragunath, H.M., 1987. Groundwater. New Delhi: Wiley.
• Richards, L.A., 1954. Diagnosis and Improvement of Saline Alkaline Soils, US Department of Agriculture, HandBook 60 (160).
• Soyaslan, İ., 2004, Eğirdir Gölü Doğusunun Hidrojeoloji İncelemesi ve Yeraltısuyu Modellemesi. SDÜ Fen Bil. Enst., Doktora tezi, 210 s., Isparta (yayımlanmamış).
• Todd, D.K., 1980. Groundwater Hydrology (2nd Edition) John Wiley & Sons pp 535.
• Topçam, A., vd., 1977. Devlet Su İsleri Genel Müdürlüğü, Jeoteknik Hizmetler ve Yeraltısuları Dairesi Başkanlığı, Hoyran-Gelendost ve Yalvaç Ovaları Hidrojeolojik Etüd Raporu, DSİ, İşletme Müdürlüğü Matbaası, 56 s., Ankara.
• TS266, 2005. İnsani Tüketim Amaçlı Sular. Türk İçme Suyu Standartları TS 266 sayılı standart -Türk Standartları Enstitüsü –Ankara.
• Umut, M., 2009. Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü, 1/100000 ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları, Afyon-L26 Paftası, No:119, Ankara.
• Uslu, O., Türkman, A., 1987. Su Kirliliği ve Kontrolü. T.C. Başbakanlık Çevre Genel Müdürlüğü Yayınlar Eğitim Dizisi, Ankara, 364s.
• Wang, S., Mulligan, C., 2006. Occurrence of arsenic contamination in Canada: Sources, behavior and distribution. Science of the Total Environment, 366, 701-721.
• WHO, 2006. Guidelines for drinking-water quality. 3rd edition incorporating 1st and 2nd addenda, World Health Organization.
• WHO, 2011. Guidelines for Drinking-Water Quality, 4th edt., World Health Organization, WHO Library Cataloguing-in-Publication Data, ISBN 978 92 4 154815 1.
• Wilcox, L.V. 1955. Classification and use of irrigation waters, USDA Circular No. 969, p 19.
• Wu, B., Zhao, D., Jia, H., Zhang, Y., Zhang, X., Cheng, S., 2009. Preliminary Risk Assessment of Trace Metal Pollution in Surface Water from Yangtze River in Nanjing Section, China, Bull. Environ. Contam. Toxicol. 82, 405–409.
• Yalçınkaya, S., Ergin, A., Afşar, Ö. P., Dalkılıç, H., Taner, K. ve Özgönül, E., 1986. Batı Torosların Jeoloji Raporu, MTA Rapor No: 7898, 131 s.
• Yağmurlu, F.,1991. Yalvaç-Yarıkkaya Neojen Havzasının Stratigrafisi ve Depolama Ortamları, Türkiye Jeoloji Bülteni, 34, 9-19.