PROPOSAL OF AN AHP-BASED MODEL FOR THE DETERMINING ADMINISTRATIVE FINES APPLIED IN PRODUCT SAFETY INSPECTION

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 1, 236 - 253, 27.03.2023

Mevlüt Hürol Mete , Kağan Karademir

https://doi.org/10.21923/jesd.1138989

Öz

Within the scope of the study, as a result of market surveillance and inspection (MSI) activities carried out under the responsibility of the Ministry of Industry and Technology (MoIT), the administrative fines applied against those responsible who do not comply with their relevant legal obligations are the subject of the study. In this context, a model has been developed in order to scientifically calculate administrative fines, which are used as a deterrent against those responsible for not fulfilling their obligations in order to regulate the market, ensure product safety and prevent unfair competition. In the study, the criteria that are thought to affect the administrative fine were determined and grouped through in-depth interviews and focus group interviews, which are qualitative research methods. The criterion weights were determined with the Analytical Hierarchy Process (AHP) technique regarding the determined criteria, and the model setup was completed with the calculation determined as the exponential method approach within the scope of the study, and the model in question was tested. With the model developed, the products subject to administrative sanction and the firms that supply these to the market can be scored within the framework of certain factors. By means of these scores, a calculation method that the authorized institution can refer to in any case has been developed and a model that can be used in the determination of the administrative fine amount has been proposed.

Anahtar Kelimeler

Market Surveillance and Inspection, Product Safety, Administrative Fines, Analytical Hierarchy Process, Exponential Method

ÜRÜN GÜVENLİĞİ DENETİMİNDE UYGULANAN İDARİ PARA CEZALARININ TESPİTİ İÇİN AHP TEMELLİ BİR MODEL ÖNERİSİ

Öz

Çalışma kapsamında, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı sorumluluğunda yürütülen piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetleri sonucunda, ilgili yasal yükümlülüklerine uymayan sorumlulara karşı uygulanan idari para cezaları incelemeye konu edilmiştir. Bu kapsamda, piyasanın düzenlenmesi, ürün güvenliğinin sağlanması ve haksız rekabetin önlenmesi için yükümlülüklerini yerine getirmeyen sorumlulara karşı caydırıcı bir araç olarak kullanılan idari para cezası tutarlarının bilimsel şekilde hesaplanması amacıyla kurgusal bir model geliştirilmiştir. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden derinlemesine görüşme ve odak grup görüşmeleri vasıtasıyla idari para cezasına etki ettiği düşünülen kriterler belirlenmiş ve gruplandırılmıştır. Tespit edilen kriterlere ilişkin Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) tekniği ile kriter ağırlıkları belirlenerek çalışma kapsamında üssel yöntem yaklaşımı olarak belirlenen hesaplama ile model kurgusu tamamlanmış ve test edilmiştir. Geliştirilen model ile idari yaptırıma konu olan ürünler ve bunları piyasaya arz eden firmalar belirli faktörler çerçevesinde puanlanabilmektedir. Bu puanlar aracılığıyla herhangi bir vaka karşısında ceza uygulayıcısının referans alabileceği bir hesaplama yöntemi geliştirilerek İPC tutarının tayininde kullanılabilecek bir model önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Piyasa Gözetimi ve Denetimi, Ürün Güvenliği, İdari Para Cezaları, Analitik Hiyerarşi Prosesi, Üssel Yöntem

Kaynakça

• Aslan, O. (2014). Piyasa Gözetimi ve Denetimi Faaliyetlerinde İdari Yaptırım ve Yargısal Denetim. Uzmanlık Tezi. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı.
• Ateş, B. (2021). Piyasa Gözetimi ve Denetimi Faaliyetlerinde “Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu” ile Getirilen Yenilikler. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Anahtar Dergisi, 393, 32-35.
• Bardakçı, M. A. (2006). Kabahatler Kanununa Göre İdari Para Cezaları ve İdari Para Cezalarının Yargısal Denetimi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi.
• Borluk, Ç. N. (2020). Kamu Sektöründe İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi: Piyasa Gözetim ve Denetim Personelinin Yetkinlikleri Üzerine Bir Çalışma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi.
• Canhasi, E. (2010). Analitik Hiyerarşi Süreci. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
• Çoban, Ü. M. (2009). Kabahatler Kanunundaki İdari Para Cezaları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi.
• Çobanoğlu, S. (2017). Türkiye'de İdari Para Cezalarının Hukuki Zemini ve Kamu Gelirleri İçerisindeki Yeri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi.
• Çokluk, Ö., Yılmaz, K. ve Oğuz, E. (2011). A Qualitative Interview Method: Focus Group Interview. Journal of Theoretical Educational Science, 4(1), 95-107.
• Dağdeviren, M. (2007). Integrated Modelling the Performance Evaluation Process with Fuzzy AHP. Yıldız Teknik Üniversitesi Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi Sigma, 25(3), 268-282.
• Gencan, Y. (2015). Piyasa Gözetimi ve Denetiminde Düzeltici Faaliyet Uygulamaları. Uzmanlık Tezi. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı.
• Gerek, İ., Erdiş, E. ve Yakut, E. (2012). Piyasa Gözetimi ve Denetimi Sisteminin İrdelenmesi. Engineering Sciences, 7(1), 245-253.
• Gök, O. E. (2014). Piyasa Gözetimi ve Denetiminde (PGD) İyi Uygulama Örneklerinin İncelenmesi: Yeni Yaklaşımlar Çerçevesinde AB Ülke Modelleri İle Türkiye Modelinin Kıyaslanması. Uzmanlık Tezi. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı.
• GÜBİS (Güvensiz Ürün Bilgi Sistemi). Yetkili PGD Kuruluşları ve Sorumlu Oldukları Ürün Grupları. Erişim: 01.04.2022, http://guvensizurun.gov.tr/Genel/UrunGrup
• Gülcan, C. (2021). Nitel Bir Veri Toplama Aracı: Odak (Focus) Grup Tekniğinin Uygulanışı ve Geçerliliği Üzerine Bir Çalışma. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü e-Dergisi, 4(2), 94-109.
• Kaman, Z. (2018). Risk Analizinde Bulanık Mantığın Kullanılmasına Yönelik Bir Uygulama Çalışması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi.
• Karabulut, N. E. (2019). Risk Management and Risk Prioritization Using Analytic Hierarchy Process. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi.
• Kır, İ. (2012). Performans Değerlendirmede AHP Yaklaşımı ve Eğitim Sektöründe Bir Uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi.
• Mecit, K. (2015). Kabahatler Kanunu Hükümleri Işığında Vergi Kabahatlerinde Katılma ve Birleşme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bülent Ecevit Üniversitesi.
• Mergen, Y. (2006). Sistem Tercihinde Analitik Hiyerarşi Modelinin Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünde Uygulaması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi.
• Mete, M. H. (2019). Bakanlığımızın Piyasa Gözetimi ve Denetimi Alanındaki Faaliyetleri. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Anahtar Dergisi, 369, 15-19.
• Morgül, M. B. (2020). Türkiye’de Piyasa Gözetimi ve Denetimi Uygulamaları ve Tüketicilerin Bu Konudaki Görüş ve Beklentileri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi.
• Sağbaş, A. (2009). Tıbbi Cihaz Piyasa Gözetimi ve Denetimi Görevlilerinin İletişim Bilgi ve Becerileri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi.
• Şahin, A. (2007). Yalın Üretimde Analitik Hiyerarşi Modelinin Uygulanabilirliği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi.
• Tekin, H. H. ve Tekin, H. (2006). Nitel Araştırma Yönteminin Bir Veri Toplama Tekniği Olarak Derinlemesine Görüşme. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 3(13), 101-116.
• Ticaret Bakanlığı (2016). Avrupa Birliği Ürün Kurallarının Uygulanmasına İlişkin Mavi Rehber. Ankara: Ticaret Bakanlığı Yayınları.
• Topalömer, K. (2016). Piyasa Gözetimi ve Denetimine İlişkin Dünya Örnekleri ve Türkiye için Kurumsal Yapılanma ve Uygulama Önerileri. Uzmanlık Tezi. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı.
• URL-1. 5326 Sayılı Kabahatler Kanunu, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5326.pdf (Erişim Tarihi: 23.02.2022)
• URL-2. https://en.wikipedia.org/wiki/Expert_Choice (Erişim Tarihi: 17.05.2022)
• URL-3. https://www.scbuk.com/ahp.html (Erişim Tarihi: 20.05.2022)
• URL-4. https://en.wikipedia.org/wiki/Geometric_mean (Erişim Tarihi: 20.05.2022)