İkinci Dünya Savaşı Sırasında Türkiye’de Gerçekleştirilen Esir Değişimlerinin Dönemin Basınında Sunumu

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 3, 81 - 105, 14.12.2018

Mehtap Başarır

https://doi.org/10.21551/jhf.473303

Öz

Bu çalışma, İkinci Dünya Savaşı’nın grupları Müttefik ve
Mihver arasında başlatılan esir değişimi müzakereleri kapsamında özellikle Doğu
Afrika’da yaralanan ve esir düşenlerle, 
fiziksel veya akıl sağlığını yitirenlerin, kendi ülkelerine dönmeleri
maksadıyla gerçekleştirilen esir değişimlerine odaklanmaktadır. Bu odaklanma
neticesinde çalışma, mezkûr dönemde Türkiye’nin Cenevre Sözleşmesi uyarınca,
savaşın tarafsız devleti sıfatı ile kendi sularında gerçekleşmesine müsaade
ettiği 1942 ve 1943 yıllarının muhtelif tarihlerinde yapılan 5 adet esir
değişim programlamalarının kamuoyuna sunumunun tespitini amaçlamaktadır.  Bu amaç doğrultusunda, belge tarama
metoduyla, dönemin basınında esir değişimine ilişkin çıkan haberlerde yer alan
demeçler, değerlendirmeler, yorumlar ve devlet arşivlerinden ulaşılan belgeler
üzerinden elde edilen bilgilerle, sürecin işleyişi aktarılmaktadır. Sonuçta
anlaşılmaktadır ki, İngiliz ve İtalyan esirlerinin kendi ülkelerine
dönmelerinde inisiyatif alan Türkiye, Kızılay Cemiyeti’nin İzmir ve Mersin
Limanlarında esirlere sergilediği insani yardım faaliyetleri vasıtasıyla, hem
kendisine yönelik bir takdirin kazanılmasını sağlanmış hem de meselenin
uluslararası boyuta taşınmasında katkı sunmuştur. Çalışma esir değişimini
dönemin basını üzerinden anlatmasıyla alan yazında benzerlerinden ayrılan bir özgünlüğü
barındırmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İkinci Dünya Savaşı, Esir mübadelesi, Türk Basını, Kızılay

The Appearance of Prisoner Exchange in Turkey in the Press during the World War II Period

Öz

This study focuses on prisoner
exchange; in the context of negotiations launched on prisoner exchange between
the groups of World War II, Allied and Axis; in purpose of providing the prisoners to return to their home countries;
especially, who have been injured and those who have lost their physical or
mental health in East Africa. As a result of this focus, the study aims to
determine the presentation of 5 prisoner exchange programs made on various
dates of 1942 and 1943 to public; which Turkey; in accordance with the Geneva
Convention as a neutral country, allowed to take place in its own waters  in the period mentioned above. For this
purpose, by using document scanning method; the statements, the assessments,
the comments and the information which obtained from the documents reached from
the state archive; which were in the news of the press of that period, about
prisoner Exchange, the mechanism of the process is being stated. Consequently,
it is understood that; by taking initiative to provide British and Italian
prisoners to return to their countries, through the humanitarian activities for
the prisoners, which carried out by the Red Crescent Society in Izmir and
Mersin Ports;  Turkey; not only achieved
an appreciation for itself but also contributed to the internationalization of
the issue. As the study put forth the prisoner exchange through the press of
that period, it contains originality that differs from its counterparts in the
literature.

Anahtar Kelimeler

World War II, Prisoner Exchange, Turkish Press, the Red Crescent

Kaynakça

• BCA 030-10/ 179-236-2.
• BCA 0-30-10-0-0/179-236-4.
• BCA 30-10-0-0/124-881-11.
• BCA 30-10-0-0/179-235-22.
• BCA 30-10-0-0/235-587-15.
• Repatriation Of Prisoners Of War: HL Deb 15 October1941 vol 120 cc 260-266.
• Prisoners Of War And Nationals (Exchange): HC Deb 24 March 1943 vol 387 cc 1600-2.
• Repatriated Prisoners Of War: HC Deb 11 May 1943 vol 389 cc 460-1.
• Akşam, Anadolu, Cumhuriyet, İkdam, Son Posta, Son Telgraf, Tan, Tasvir-i Efkâr, Ulus, Vakit, Vatan, Yeni Asır, Yeni Sabah.
• Avcı, Ayşegül, “Winning the war of perception: american attempts to counter Germany’s military influence in Turkey during World War II”, Turkish Studies, Vol. 17, No. 1, 2016, s. 202-219.
• Çakmak, Cenap, “Turkey In The Second World War: “Evasive” Or “Active” Neutral?”, Akademik Araştırmalar Dergisi, S. 26, 2005, s. 61-78.
• Hart, Basil Liddell, İkinci Dünya Savaşı Tarihi, Çev. Kerim Bağrıaçık, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2009.
• Keser, Ulvi, Kızılay Belgeleri Işığında Yunanistan’da Ölüm, Açlık, İşgal 1939-1949, Türk Kızılayı Yayınları, Ankara 2010.
• Mason, W. Wayne, Prisoners of War, Historical Publications Branch, Wellington 1954,
• Moore, Bob, “British Perceptions of Italian Prisoners of War, 1940-7”, Prisoners of War, Prisoners of Peace (Captivity, Homecoming and Memory in World War II), Edit: Bob Moore and Barbara Hately-Broad, Berg, New York 2005, p. 25-41
• Moore, Bob, “The Treatment of Prisoners of War in the Western European Theatre of War, 1939-1945”, Prisoners in War, Edit: Sibylle Scheipers, Oxford, New York 2010, p. 111-127.
• Özden, Hakan, “The Diplomatic Maneuvers of Turkey in World War II”, Karadeniz Araştırmaları, Bahar 2013, S. 37, s. 92-110.
• Sadak, Necmeddin, “Turkey Faces The Soviets”, Foreign Affairs, 1948-1949, Vol. 27, p. 449-461.
• Sander, Oral, Siyasi Tarih 1918-1994, İmge Kitapevi Yayınları, Ankara 2016.
• Sarıkaya, Makbule, “Kızılay Dergisinde İkinci Dünya Savaşı Yansımaları”, Atatürk Dergisi, C. 5, S. 4, 2007, s. 107-138.
• Uçarol, Rifat, Siyasi Tarih (1789-2014), Der Yayınları, İstanbul 2015.
• Boykoy, Seher, II. Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye’nin Sosyo – Kültürel Yapısı, Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri Ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, İzmir 2008, s. 2. (Yayınlanmamış Doktora Tezi)
• http://www3.sympatico.ca/tilleyfarm/esir1.htm. (İGT: 09.10.2018)