Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamelerinde Rize (1925-1929)

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 2, 526 - 557, 22.06.2020

Gulsah Kurt Güveloğlu

https://doi.org/10.21551/jhf.751954

Öz

Osmanlı Devletindeki salname geleneğinin Türkiye Cumhuriyetindeki uzantısı sayılabilecek devlet salnameleri merkez ile taşra arasında iletişimi sağlayan birer araç olarak önemli bilgiler ihtiva ederler. Vilayet Salnameleri de devlet salnameleri gibi illerin idari, demografik ve sosyo-iktisadi durumlarına dair bilgileri sunarlar. Bu eserlerde tek tek illere ait bilgilerin yanısıra devletin idare mekanizması ve bölgelere atanan idareciler ve mülki teşkilat da yer alır. Sal:yıl ve name:mektup, kitap kelimelerinden oluşan salname kelimesi yıllık, nevsal anlamına gelmektedir. 1847-1912 arasında düzenli olarak yayınlanan devlet salnameleri savaş yıllarında çıkarılamamış, 1918’de sonuncusu yayınlanmış; Cumhuriyet döneminde 1925’ten itibaren tekrar yayınlanmaya devam etmiş; 1928 yılından itibaren Latin harfleriyle çıkarılan devlet salnameleri 1941’e kadar yayınlanmıştır. Bu salnamelerde her ile ve kazaya ait coğrafi, tarihi bilgilerin yanısıra illerin sosyal ve ekonomik yapısı hakkında detaylı ve istatistiki verilerin bulunması önemlerini artırmaktadır. Bu çalışmada 1925’ten 1929’a kadar çıkarılan dört Türkiye Cumhuriyeti Devlet salnamesinden faydalanılmıştır. 1925-26 salnamesi 884, 1926-27 salnamesi 1127, 1927-28 salnamesi 1300, 1928-29 salnamesi ise 759 sayfadan oluşmaktadır. Bahsedilen salnamelerde yer alan bilgiler ışığında Cumhuriyetin ilk yıllarını kapsayan bu dönemde Rize ilinin durumu aydınlatılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Salname, Türkiye Cumhuriyeti Devlet salnamesi

The City of Rize According to State Yearbooks of Turkish Republic (1925-1929)

Öz

State yearbooks as an extension of “salname” tradition in Ottoman Empire to Republic of Turkey, contain important information as a tool for communication between the center and the provinces. The provincial yearbooks also provide information on the administrative, demographic and socio-economic status of the provinces, such as the state yearbooks. In addition to the information of the individual provinces, these works include the administrative mechanism of the state and the administrators assigned to the regions and the civil service. The word salname, which consists of the words sal: year and name: letter, book, means annual. State yearbooks, which were published regularly between 1847-1912, could not be issued in the war years, the last one was published in 1918; It continued to be republished in the Republican era from 1925; State yearbooks, issued in Latin letters since 1928, were published. This study has been benefited four state yearbook issued in 1925 until 1929. The 1925-26 yearbook consists of 884, the 1926-27 yearbook is 1127, the 1927-28 yearbook is 1300, and the 1928-29 yearbook consists of 759 pages. In the light of the information in the aforementioned yearbooks, in this period covering the first years of the Republic, the situation of Rize province will be tried to be clarified.

Keywords: Yearbook, State yearbook of Turkish Republic, Rize.

Anahtar Kelimeler

Yearbook, State yearbook of Turkish Republic, Rize

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri ve Resmi Yayınlar
• -BCA, Fon:030.18.1.1, Yer:1.4.5, 18 Haziran 1920.
• -BCA, Fon:030.11.1.1, Yer:1.5.7, 26 Kasım 1923.
• -BCA, Fon:030.1.1, Yer: 40.237.17.
• -BOA, Şura-yı Devlet, 1830/27, 23 Aralık 1878.
• - Sanayi Sayımı 1927, Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara, 1969.
• - Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamesi 1925-1926, Matbaa-i Amire, İstanbul,1926.
• -Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamesi 1926-1927, Matbuat Müdüriyet-i Umumiyesi, İstanbul, 1927.
• -Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamesi 1927-1928, Matbuat Müdüriyet-i Umumiyesi, İstanbul, 1928.
• - Türkiye Cumhuriyeti Devlet Yıllığı 1928-1929, Devlet Matbaası, İastanbul, 1929.
• - Türkiye Nüfusu, Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü, Yayın No:3, Ankara, 1928.
• Makale, Kitap, Ansiklopediler
• -1967 Rize İl Yıllığı, Önder Matbaası, Ankara 1968.
• - Ak, Orhan Naci, Rize Tarihi, Trabzon, Rize Halk Eğitim Merkezi Yayını, 2000.
• - Ak, Orhan Naci, Rize’nin Yönetim Tarihi, Çınar Eğitim, Kültür ve Yardımlaşma Derneği Yayını, Rize 2008.
• -Aksoy, Volkan, “1933-50 Yılları Arasında Rize’nin İdari Teşkilatlanması”, Cumhuriyet Döneminde Rize I, RTEÜ Yayını, 2018.
• -Alşan, Songül, “Rize’de Ziraat, Balıkçılık ve Hayvancılık (1923-50)”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, Sayı:27, 2019.
• -Arer, Rahmi; Türkiyede Çaycılık ve Turistik Sosyal Kültürel Rize, İstanbul,1969.
• -Arıkan, Mustafa, “Rize Adliyesi ve Arşivi”, Cumhuriyet Döneminde Rize I, RTEÜ Yayını, 2018.
• - Aydın, Bilgin, “Salname”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt:36, 2009.
• - Başaran, Sinan, “Cumhuriyet Dönemi Rize İdare Tarihi”, Türk İdare Dergisi, Sayı:486, Haziran 2018, Ankara, 2018.
• - Başaran, Sinan, “Valiler”, Cumhuriyet Döneminde Rize I, Cumhuriyet Döneminde Rize I, RTEÜ Yayını, 2018.
• - Başaran, Sinan, “Cumhuriyet Dönemi Rize Nüfusu”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:30, Sayı:1, 2020.
• -Cumhuriyetin 50. Yılında Rize, 1973 İl Yıllığı, Tisa Matbaası, Ankara, 1973.
• -Çakmak, Fevzi, “Sağlık ve Sosyal yardımlaşma”, Cumhuriyet Döneminde Rize I, RTEÜ Yayını, 2018.
• - Çapa, Mesut, “Rize’nin Yakın Tarihine Bir Bakış”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, Sayı: 20, 2016.
• - Çavuş, Ahmet, Rize İlinde Sanayii, Pegem Yayıncılık, Ankara, 2016.
• - Çiçek, Rahmi, “Rize’nin İdari Yapısı”, Cumhuriyet Döneminde Rize I, RTEÜ Yay., Rize, 2018.
• -Kopar, Metin, “Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamelerinde Adıyaman (1925-1930)”, Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:7, Sayı:13, 2017.
• - Özdoğan, İsmail, Rize Sosyal, Siyasal ve Ekonomik Yapısı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla Üniversitesi SBE, Muğla, 2004.
• -Özlü, Zeynel, “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Bolvadin Kazasına Dair Bulgular”, Bolvadin Araştırmaları, Eğitim Yayınevi, Konya, 2018.
• - Polat, Pınar, “Rize’nin Coğrafi Durumu”, Cumhuriyet Döneminde Rize I, RTEÜ Yay., Rize, 2018.
• - Polat, Pınar-Murat Sunkar, “Rize’nin İklim Özellikleri ve Rize Çevresinde Uzun Dönem Sıcaklık ve Yağış Verilerinin Trend Analizleri”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 27, Sayı:1, 2017.
• -“Rize”, Yurt Ansiklopedisi, C.9, Anadolu Yayıncılık, İstanbul 1982-1983.
• -Şahin, Güneş, “1926-27 ve 1928 Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamelerinde Van Vilayeti”, Turkish Studies, Volume:10/9, 2015.
• - Taşpınar, Ali, Rize Tarihi, Rize Ticaret Borsası Yayını, Rize 2004.
• - Taymas, Abdullah Battal, Yeşil Rize ve İli, Doğuş Matbaası, Ankara 1950.
• - Tekir, Hürü Sağlam, “1927-1928 Devlet Salnamesinde Sinop Vilayeti”, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:13, 2014.
• - Topaloğlu, İhsan, Bölge Tarihinde Rize, Topaloğulları Kültür Dayanışma Derneği Yayını, Trabzon, 1998.
• -Tuna, Işıl, “Bayındırlık ve İmar Faaliyetleri”, Cumhuriyet Döneminde Rize I, RTEÜ Yayını, 2018.
• -Yıldırım, Özlem, “Cumhuriyet Döneminde Rize’de Tarım, Hayvancılık ve Ticaret”, Cumhuriyet Döneminde Rize I, RTEÜ Yayını, 2018.
• -Yılmaz, Hadiye, “Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamesi 1925-26’da Giresun Vilayeti”, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:8, Sayı:15, 2016.
• -Yılmaz, Hadiye, “Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamelerinde Ordu Vilayeti”, Karadeniz, Sayı:31, 2016.
• -Yormaz, Elif, Rize Gazetesine Göre Rize’de Sosyo-Ekobomik ve Kültürel Hayat, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, KTÜ SBE, Trabzon, 2016.